به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از تسنیم، افزایش نرخ دلار آمریکا در ترکیه و گذر آن از نرخ 8 لیره، تیتر بسیاری از روزنامه های امروز چاپ آنکارا بود.

دلار در ترکیه در حالی رقم نگران کننده 8 لیره و چند قوروش را پشت سر گذاشته که چندی پیش، برات آلبایراک وزیر امور مالی و دارایی، با اعتماد به نفس و خاطری آسوده، اعلام کرده بود:«تب و تاب بازار فرو خواهد نشست، دلار به 8 لیره نخواهد رسید و برای آغاز سال 2023 میلادی برای هر 1 دلار آمریکا، نرخ 8 لیره و 20 قوروش را پیش بینی کرده ایم.»

امروز برخی از رسانه های ترکیه، با یادآوری این حرف سکان دار اقتصاد ترکیه، با نیش و کنایه نوشتند: سال 2023 چه زود فرا رسید! به عبارتی دیگر، پیش بینی وزیر امور مالی و دارایی ترکیه غلط از آب درآمد و نرخ هر 1 دلار آمریکا با گذر از 8 لیره، شرایط اقتصادی ترکیه را دشوارتر خواهد کرد و از این گذشته، برای طبقه متوسط و خانوارهای فقیر ترکیه، مشکلات جدیدی به وجود خواهد آورد.

سالهای 2018 و 2019 میلادی، از منظر مسائل سیاسی و اقتصادی، برای ترکیه سالیان بدی بودند. چندین اقدام برونمرزی ارتش ترکیه در حمله به سوریه و مناطق دیگر، مشکلات داخلی، اختلاف نظر با آمریکا و تهدیدات علنی آمریکا در مورد احتمال اعمال تحریم اقتصادی علیه ترکیه، از فاکتورهای تعیین کننده ای بود که تورم، بیکاری و مشکلات جدیدی در اقتصاد ترکیه به وجود آورد.

با این وجود، دولت اردوغان با 3 عامل مهم توانست مانع از به پرواز درآمدن دلار شود:

1.درآمدهای کلان دو حوزه توریسم و تجارت به داد اقتصاد ترکیه آمد و ارزآوری این دو حوزه، مانع از افزایش ناگهانی نرخ دلار شد.

2.ترکیه با آمریکا کجدار و مریز رفتار کرد و اجازه نداد که اختلاف نظر سیاسی، منجر به تنش شود.

3.دولت و بخش خصوصی توانستند در جلب سرمایه گذار خارجی، تا حدودی موفق عمل کنند.

4.دولت با تزریق میلیاردها دلار ارز نسبتاً ارزان به بازار، نرخ دلار را نگه داشت.

اما در نیمه دوم سال 2019 میلادی، رفته رفته تغییرات منفی به وجود آمد و شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان، شوک سنگینی به اقتصاد ترکیه وارد کرد.

شیوع کرونا موجب آن شد که دو سرچشمه تامین منابع ارزی ترکیه یعنی توریسم و تجارت به یک باره خشک شوند و علاوه بر این، دولت با میلیاردها دلار هزینه جدید در حوزه درمان و بیمه روبرو شود که از قبل پیش بینی نشده بود و از آنجایی که بخش مهمی از ذخایر ارزی، به منظور کنترل قمیت دلار، به بازار تزریق شده بود، دولت اردوغان وارد یک فاز سخت و دشوار شد.

نمودار بالا نشان می دهد که در یک سال اخیر، دلار آمریکا در برابر لیره ترکیه، قدرت بیشتری گرفته است. 365 روز پیش و در چنین روزی یعنی در 27 اکتبر سال 2019 میلادی هر 1 دلار آمریکا، برابر با 5 لیره و 70 قوروش بود و حالا به 8 لیره و 8 قوروش رسیده است.

ظاهراً رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه، با تمام توان همچنان از برات آلبایراک وزیر امور مالی و دارایی کابینه خود، حمایت می کند.

اما نه تنها سران احزاب مخالف، بلکه اغلب تحلیل گران اقتصادی ترکیه نیز بر این باورند که این وزیر جوان، گزینه خوبی برای سکان داری اقتصاد و مالیات و دارایی ترکیه نبوده و اردوغان نه تنها در انتخاب او دچار خطا شده، بلکه حالا هم با اصرار بر حفظ این وزیر، هزینه های سنگینی بر اقتصاد کشورش تحمیل می کند.

چندی پیش در یکی از شبکه های تلویزیونی ترکیه از آلبایراک پرسیده شد: چرا دلار مرتب بالا می رود؟ او در پاسخ گفت: «چه کار به دلار دارید؟مگر حقوقتان را به دلار دریافت می کنید؟» این سخن وزیر جوان، انتقادات گسترده ای در رسانه های و فضای مجازی به دنبال آورد و بسیاری از کاربران در جواب نوشتند:«خیر. به لیره دریافت می کنیم. اما به دلار خرج می کنیم.»

داود اوغلو نخست وزیر سابق ترکیه چند روز پیش در کنگره حزب خود اعلام کرد: «اردوغان خطاب به معاونین حزب خود گفته پارتی بازی نکنید و نگذارید که حزب ما تبدیل به یک عشیره تبدیل شود. اما خود او، با سپردن وزارت اقتصاد و دارایی به دامادش، بیش از همه مرتکب عشیره بازی شده است.»

برات آلبایراک که پیش تر در کابینه داود اوغلو، پست وزارت انرژی و منابع طبیعی را در اختیار داشت، در آمریکا و انگلیس تحصیل کرده و در شرکت های بخش خصوصی ترکیه هم فعالیت کرده است.

او در مشی و رفتار خود، خیلی وقت ها، شبیه به پدر زنش عمل می کند. اعتماد به نفس فراوانی دارد، خوب حرف می زند و انتقادپذیر هم نیست. او در سفر به آمریکا، در اتاق بیضی و روبروی دونالد ترامپ و داماد او کوشنر نشست و رسانه های وابسته به حزب حاکم ترکیه، دیدار با آلبایراک در این سطح بالا را همچون یک پیروزی ارزشمند تلقی کرده و با تیترهای اغراق آمیزی همچون «آلبایراک در تاریخ ثبت شد»، «پیروزی بین المللی ترکیه» و «دیدار تاریخی» نشان دادند که تمام دستگاه رسانه ای و تلبغاتی آکپارتی، با آلبایراک همراه است.

آن چه تحلیل گران اقتصادی ترکیه را به سمت انتقاد از آلبایراک سوق داده، این است که برنامه های متعدد او برای رشد و رونق اقتصادی کشور، غلط از آب درآمده است.

او پیش بینی کرده بود که حتی در شرایط بحرانی کرونا، نرخ دلار در ترکیه از این بالاتر نرود و در آغاز سال 2023 میلادی، دلار به 8 لیره و 20 قوروش برسد. اما بازار نشان داد که میانه ای با پیش بینی های قاطعانه ندارد و می تواند حتی پیش از انتخابات آمریکا و دو سال و چند ماه زودتر از تقویمی که آلبایراک تعیین کرده بود، لیره را لاغر و لاغرتر کند.

چه کسی مقصر است؟

بدون تردید، موضوع مهمی همچون کرونا، تاثیر منفی مخربی بر اقتصاد ترکیه گذاشته و این موضوع قابل انکار نیست. اما از این گذشته، کارشناسان بر این باورند که در نظام ریاستی ترکیه، جایی برای استقلال بانک مرکزی وجود ندارد؛ رئیس جمهور و داماد او در تمام تصمیمات پولی دخالت می کنند و این مساله، هزینه بردار است.

همچنین به این اشاره  شده که رفتار تند دولت با مخالفین، هم موجب کوچ سرمایه های داخلی و هم موجب بی اعتمادی سرمایه گذار خارجی شده و در سیاست خارجی نیز، تندی اردوغان در برابر کشورهای اروپایی، دردسرساز شده است.

اما سیاستمداران رسانه های طرفدار آکپارتی، معتقدند که افزایش نرخ دلار، زاییده توطئه دشمنان است. در فضای مجازی نیز، حمایت های گسترده ای از وزیر اقتصاد صورت گرفته و حتی برخی از چهره های آکپارتی، ادعا کرده اند که پیروزی های جمهوری آذربایجان موجب خشم دشمنان شده و دلار را گران کرده اند.

شهردار کُردزبان آگری که از سیاستمداران آکپارتی است و بیش از 1 میلیون فالوور دارد در مورد افزایش نرخ دلار در برابر لیره، نوشته است: به خاطر پیشروی های ارتش آذربایجان، دشمنان، با دلار به ما حمله می کنند.