به گزارش خبرنگار سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دومین جلسه از میزگرد دختران تشکلی در حالی برگزار شد که تشکل‌ها در آخرین روزهای این دوره از شورای مرکزی خود به سر می‌برند. از این رو در این میزگرد که با حضور میترا قهرمانی، نماینده بسیج دانشجویی، مریم نظری، نماینده دفتر تحکیم وحدت، فائزه فرجیان، نماینده جامعه اسلامی دانشجویان و محدثه مصفا، نماینده اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل برگزار شد به بحث حضور دختران در واحد‌های مختلف تشکیلات همچون واحد سیاسی و یا واحد تشکیلات پرداختیم.
مشروح بخش اول گزارش این میزگرد را در ادامه می‌خوانید.
* آخرین دبیر سیاسی خانم تشکل شما چه کسی و در چه سالی بوده است؟ آیا در ساختار اساسنامه تشکیلاتی شما مانعی برای حضور یک خانم در جایگاه دبیری واحد سیاسی و یا واحد تشکیلات وجود دارد؟ نظر شما راجع به دبیر تشکیلات و دبیر سیاسی شدن خانم‌ها در تشکل چیست؟
میترا قهرمانی، نماینده بسیج دانشجویی: ساختار بسیج کمی متفاوت‌تر است. ساختار ما یک ساختاری است که چون بدنه‌ی انسانی برای آن اصل است، به صورت آیینه‌ای، رشد و کادرسازی دو واحد در تمام ساحت‌ها اتفاق می‌افتد. مثلا ما معاون سیاسی داریم، معاون سیاسی خواهران هم در آن سمت داریم. به همین دلیل خیلی نمی‌توانم به این سوال فکر کنم و مثل باقی دوستان جواب بدهم. چون اصالتا همه ساختارها دوتاست. حالا این ساختار هم خوبی‌هایی دارد و هم بدی‌هایی. من الان در مقام نقد این ساختار نیستم اما یک خوبی آن این است که خواهران از فضای سیاسی منقطع نمی‌شوند. متقابلاً هم همینطور است. معمولا آقایان کمتر دغدغه فرهنگی دارند و مثلا شاید معاونت، داوطلبین کمتری به لحاظ تعداد داشته باشد. این ساختار باعث می‌شود که منقطع نشوند و جریان انسانی در تمام ساحت‌ها حفظ شود. می‌توان ورود جزئی‌تری به ساختار کرد اما فکر می‌کنم مجموعا چنین تفاوتی بین بسیج و سایر اتحادیه‌ها وجود دارد.
در خصوص این که مسئول یک تشکل می‌تواند خانم باشد و یا نمی‌تواند معمولا مرسوم این است که در دانشگاه‌های دو جنسیتی، مسئول دانشگاه آقا است. الان پیرامون این که خوب هست یا نیست که مسئول جایی نتواند خانم باشد بحث کنم؟
* بله حتما. بفرمایید.
قهرمانی: اولا به نظرم بوم به بوم و دانشگاه به دانشگاه تفاوت می‌کند. در دانشگاه خود ما هم دانشکده به دانشکده این تفاوت هست. یعنی در یک دانشکده‌ای ممکن است پیامدهای آن جدی‌تر باشد و اصلا خود خانم‌ها اذیت شوند و در یک دانشکده، اینطور نیست و فضای آن وجود دارد و پذیرش آن هست. به لحاظ تناسب جنسیتی این که خانم‌های یک دانشکده بیشتر هستند، پذیرش جدی‌تری را ایجاد می‌کند.
در باب پیامدهای مسئولیت نداشتن خانم‌های بسیج
اما من مطلقا نفی نمی‌کنم که نباید این اتفاق بیفتد. در ساحت مسئول دانشگاه یک سری کارهای اجرایی و اقدامات و تعاملات اینچنینی وجود دارد که اصلا خود خانم‌ها را فرسوده می‌کند و شاید برای خود خانم‌ها راحت‌تر باشد که تمرکزشان را روی چیز دیگری بگذارند. در عین حال این مسئول دانشگاه نبودن برای خانم‌ها یک سری پیامدهایی هم دارد؛ مثل تعاملات بیرونی که خیلی بیشتر در اختیار شخصی است که مسئول دانشگاه است و خود این موضوع ناخودآگاه خانم‌ها را از یک سری ساختارها دور می‌کند. من جدی‌ترین مسئله‌ای که می‌بینم این است که باید حل شود. اما می‌گویم در مورد بسیج به تناسب هر دانشگاه، به تناسب هر تشکل، بحث آن مفصل است و می‌شود مزیت نسبی آن را حساب کرد.
فی نفسه مسئول بسیج شدن چه برای خانم‌ها و چه برای آقایان ارزشی ندارد. مسئول تشکل شدن هم همینطور. بحث این است که اولا یک بسط ید جدی‌تری را ایجاد می‌کند که بتوانی آن مسئولیت اجتماعی را انجام دهی، یک سری اختیارات بیشتری را به شما می‌دهد و ثانیا به لحاظ رشد فردی هم می‌توانیم این را بحث کنیم که آیا آن جایگاه رشد بیشتری دارد یا نه. من فکر می‌کنم این مسئله‌ای است که باید در مورد آن بحث و قضاوت کنیم.
تقسیم مسئولیت‌های اتحادیه‌ها طبق اصل شایسته سالاری
محدثه مصفا، نماینده انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل: در تشکیلات مستقل، مسئله جنسیت در انتخابات دبیر سیاسی مطرح نیست. یعنی اصالت با توانمندی است. یعنی اگر خواهری باشد که توانمندی‌های او به واسطه فعالیت‌ها دیده و شناخته شود، این امکان برای او فراهم است که دبیر سیاسی مجموعه شود.
این که بخواهیم بررسی کنیم که آیا بستر فعالیت برای این دختر فراهم است یا نه، باید بگویم فراهم است. همانطور که خانم قهرمانی هم گفتند در اتحادیه مستقل هم این حالت وجود دارد که در کنار تک تک دبیران، اگر از برادران باشند، یک خواهر دارد فعالیت می‌کند و در کنار خواهران هم برادران هستند. یعنی اگر در یک واحدی باشند که تعامل با برادران را نیاز داشته باشد، مثلاً اگر دبیری آموزش را برعهده داشته باشند، یک قائم مقامی برای خودشان تعریف می‌کنند که در ارتباط با برادران باشد. سمت برادران هم همینطور است. آنجا اصلا موضوع، موضوع جنسیت نیست. اصالت با این است که فرد یک توانایی‌های داشته باشد و جایگاه دبیری را به دست آورد و در اینصورت برای ارتباط با خواهران هم نیاز دارد که یک خواهری در کنارش باشد. در همین فضا، آن خواهر شناخته می‌شود، بستر به او داده می‌شود. یعنی این فرصت برای او هست که هم شناخته شود و هم حتی تریبون داشته باشد و مثلا مصاحبه کند. پس یک فضای اینچنینی برای او فراهم است و اگر روزی باشد که یک خواهری در این قامت وجود داشته باشد، ساختار با این مسئله که در حوزه سیاسی وارد شود، مشکلی ندارد و باز کاندیداتوری آن شخص به رای شورای مرکزی گذاشته می‌شود تا آن فرد انتخاب شود.
در مورد دبیری تشکیلات، این یکی از چالشی‌ترین حرف‌هایی است که در فضای جامعه زده می‌شود. این که اصولاً خانم‌ها در فضای مدیریتی باید وارد بشوند یا نه؟ اصلا بحث دبیری تشکیلات اتحادیه‌ها هم نیست. یعنی اگر ما بخواهیم بیاییم در سطوح بالاتر، ریاست جمهوری زنان مطرح می‌شود. اول باید به این سوال پاسخ دهیم که حضور و بروز خانم‌ها در یک سطحی از بحث مدیریتی، چقدر الزام دارد؟ یعنی هم چقدر لزوم دارد و هم این که اصلا اولویت خانم‌ها به چه نحو است؟
اولویت اصلی خانم‌ها ظهور و بروز در فضای مدیریتی نیست
همه ما می‌دانیم اولویت‌های یک زن تزار انقلاب اسلامی مطابق توصیه‌های حضرت آقا در وهله اول خانواده است. ما هم هر کدام به عنوان دختر تشکیلاتی تلاشمان این است که در وهله اول، دختر خوبی در خانواده خود باشیم. در وهله دوم، به عنوان فردی از جامعه دانشجویی، دانشجوی خوبی باشیم و بعد از آن یک فعال تشکیلاتی خوب. اگر اولویت‌های یک خانم را اینطور در نظر بگیریم، شاید به این نتیجه برسیم که اولویت اصلی خانم‌ها، حضور و بروز در فضای مدیریتی نباشد. این به این معنا نیست که ما نباید خانم مدیر داشته باشیم. کما این که در فضای حوزه زنان و خانواده هم تاکید حضرت آقا بر این است که خود خانم‌ها پیش برنده و پیشگام باشند. اتفاقا مدیریت آن فضاها باید با خود خانم‌ها باشد تا آن مسائل به درستی حل شود ولی در فضای تشکیلاتی که وارد می‌شویم مسائل کنی کلان‌تر می‌شود.
منکر این نمی‌شوم که ممکن است ما خانم‌هایی را داشته باشیم که اتفاقا توانایی این را داشته باشند که به عنوان دبیر تشکیلات فعالیت کنند. ممکن است خانم‌های با در نظر گرفتن همان اولویت‌ها بتوانند در این سطح رشد کنند. در دفاتر ما این بستر فراهم است که خانم‌ها دبیر شورا باشند. اما یک نکته واضح وجود دارد و آن این که شاید دبیری شما برای هر فردی فارغ از جنسیت، فشارهایی داشته باشد اما این فشارها برای یک خانم مضاعف‌تر است. به واسطه حجم کار اجرایی که دبیر شورا باید انجام دهد، حتی اگر یک خانم دبیر شورا شود، نیازمند این است که یک قائلم مقام آقا داشته باشد که به اندازه خودش و همپای خودش بدود. یعنی نیازمند این فضا هست و در اینصورت یک دوگانه‌ای شکل می‌گیرد.
اقتضائات جنسیتی یک خانم ایجاب می‌کند که در یک فضای آرام‌تر به راحتی می‌تواند مدیریت داشته باشد. برای همین هم در فضای خانواده می‌گویند مدیر داخلی خانه، خانم‌ها هستند. ولی وقتی آن فرد را در جایگاهی بگذاری که در عرصه نگاه و نظر قرار بگیرد، یعنی پشت تریبون قرار بگیرد، این فضا برای خودش هم سخت است. یعنی این فشاری که به او وارد می‌شود می‌تواند ضربه‌های جبران ناپذیری به آن شخص وارد کند. احساس خودم این است که خانم‌ها نباید در جایگاه دبیری شورای قرار بگیرند. یعنی حتی در همان دفاتر هم ما میبینیم که بچه‌ها چقدر ضربه می‌خورند و اذیت می‌شوند به واسطه این که مجبورند با آقایان یک سری تعاملات داشته باشند.
دبیری تشکیلات خانم‌ها به شرط داشتن قائم مقام آقا
دبیر شورا دیگر در جایگاهی نیست که بگوید تعاملات من با برادران محدودتر باشد. تعاملاتش باید برابر باشد هم با خواهران و هم با برادران. وقتی یک خانم در این جایگاه قرار می‌گیرد، سختی و فشاری که به او وارد می‌شود خیلی بیشتر است. برای رو سنگین‌تر است که بخواهد از یک مدیر فراتر با آقایان ارتباط برقرار کند. ما در اسلام هم این را داریم که تا وقتی لزوم پیدا نکرده، وارد یک سری فضاهای ارتباطی نباید بشود. اگر قرار بر این باشد باید یک قائم مقام هم پای خودش باشد که آن هم باعث دوگانه مدیریت می‌شود. یعنی اگر بخواهیم با این شیوه این مسئله را حل کنیم، یک دوگانه مدیریتی ایجاد می‌کند که به نظرم مسئله را حل نمی‌کند.
مریم نظری، نماینده دفتر تحکیم وحدت: بنده قائل به این نیستم که یک واحدی مهم‌تر از واحد‌های دیگر اتحادیه است. اما قائل به این هستم که هر اتحادیه‌ای یک سری واحد‌های تولید محتوا دارد که در واقع بازوهای عملیاتی اتحادیه تعریف می‌شوند و خب قاعدتاً کارهای آن‌ها بیشتر و مسئولیت‌شان هم سنگین‌تر است. اما اگر این تمایز را بخواهیم قائل شویم که مثلا واحد سیاسی مهم‌تر است، فکر نمی‌کنم چنین نکاتی درست باشد.
* واحد‌های سیاسی و فرهنگی، هر دو، واحد‌های تولید محتوایی به حساب می‌آیند اما بیشتر واحد سیاسی مطرح است. مگر در اتحادیه‌ها چقدر در حوزه فرهنگی کار شده است؟
واحد سیاسی تشکیلات مهم‌تر از واحد‌های دیگر نیست
نظری: با این نگاه مخالف هستم که واحد سیاسی مهم‌تر از واحد فرهنگی است. تعبیری که از حضرت آقا در مورد فرهنگ شنیده‌ام این است که مسئله فرهنگ مثل هواست که تنفس می‌کنیم. البته این صحبت‌ها را در دهه ۷۰ مطرح کرده‌اند و بستر فعلی هم با بستر دهه ۷۰ متفاوت شده است اما این مسئله نافی اهمیت بالای واحد فرهنگی نیست.
تجربه‌ی خوب تحکیمی‌ها با دبیر سیاسی خانم
نظری: از نظر من، این که تمام اتحادیه‌ها صرفا به سراغ کارهای سیاسی می‌روند یک آسیب جدی است. اتفاقا فعالیت در فضای فرهنگی آن هم در بین دانشجویان که قشر نخبگانی و فرهیخته جامعه محسوب می‌شوند باید ضریب بیشتری داشته باشد. اما در واقعیت آنچه که میبینیم برنامه های فرهنگی صرفا برگزاری یک سری برنامه‌های مناسبتی تقلیل پیدا کرده است. فکر می‌کنم فضای فرهنگی خیلی باید جدی‌تر در تشکل‌ها پیگیری شود.
اما در خصوص آخرین باری که یک خانم در جایگاه دبیری سیاسی تحکیم قرار گرفته است، خانم سارا عاقلی است که دو سال پیش دبیر سیاسی اتحادیه بودند.
* بسیج را با توجه به توضیحی که در خصوص ساختارشان دادند متوجه شدم اما آیا مستقل تا به حال در سطح اتحادیه دبیر سیاسی خانم داشته است؟
مصفا: خیر. تا الان در سطح اتحادیه دبیر سیاسی خانم نبوده ولی شده که فعالیت خواهران در این عرصه حتی خیلی تصمیم ساز بوده اما در جایگاه دبیر سیاسی، خیر، نداشتیم.
نظری: بله در تحکیم این فرصت برای خواهران فراهم بوده است. در خصوص آخرین باری که یک خانم در جایگاه دبیری سیاسی تحکیم قرار گرفته است، خانم سارا عاقلی بودند که دو سال پیش دبیر سیاسی اتحادیه بودند.
در خصوص بحث فرهنگی باید بگویم که واحد فرهنگی تحکیم پا به پای واحد سیاسی کار کرده است و در این واحد هم کارهای محتوایی بسیار جدی داشتیم. حالا این که اخبار ما بیشتر معطوف به اخبار سیاسی است از این جهت است که اتفاقات در این حوزه در سطح جامعه بیشتر و به همین دلیل واکنش‌ها می‌تواند به اخبار سیاسی منتهی شود اما واکنش‌های اتحادیه تحکیم هم الحمدلله خیلی خوب بوده یعنی به راحتی می‌توانیم بگوییم واخد فرهنگی و سیاسی در یک تزار کار می‌کنند.
باز از این طرف این نگاه وجود دارد که واحد فرهنگی را بدهیم دست خواهران تا فضای لطیف و مناسب‌تری داشته باشند و بتوانند ارتباط برقرار کنند ولی واقعا یکی از نقاط بسیار مهمی که در تحکیم وجود دارد این است که در این چند سال اخیر شاهد حضور آقایان در بحث فرهنگی هستیم و اتحادیه این نگاه را دارد که فارغ از جنسیت نگاه شایسته سالاری داشته باشد.
در جستجوی دختر شایسته
اگر بخواهیم منطقی عمل کنیم، اینکه فقط شعار شایسته سالاری بدهیم درست نیست ما باید در یک فاصله زمانی مشخص نه چندان کوتاه، بلکه بلند مدت بررسی کنیم و ببینیم که حضور خانم‌ها را در یک سری عرصه‌ها داریم یا خیر؟ اگر خیر طبق همان اصل شایسته سالاری، باید برگردیم و یک تجدید نظری نسبت به روند خود داشته باشیم احتمالاً ساختار ما دچار اشکال است. این که شعارش را می‌دهیم و می‌گوییم این فضا را داریم که خانم در واحد سیاسی فعالیت کنند ولی در عمل چییی نمی بینیم باید بررسی کنیم که آیا واقعا این اتفاق می‌افتد یا نه.
فکر می‌کنم این نکته مهم است و باید روی آن تاکید کنیم که نباید صرفا فضای خانم‌ها را با یکی دو تا سمت بررسی کنیم که آیا دبیر تشکیلات و یا دبیر سیاسی بودند یا نه. به نظرم حضور خانم‌ها و حتی حضور آقایان در جایگاه‌های مختلف مسئله مهمی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
دبیری تشکیلات خواهران با مسئول خواهران تشکل‌ها
در بحث دبیر تشکیلات شدن خانم‌ها، صحبت‌های خانم مصفا پیرامون نگاه اسلامی تقریبا درست است. یعنی این فضایی که ما داریم و از اسلام هم گرفتیم، این است که مدیریت داخلی بر عهده خانم‌ها باشد اما پیرامون مسئولیت اصلی دبیر تشکیلات که تشکیلات سازی است الان در واحد خواهران اتحادیه ها داریم. مخصوصا امروز که می‌توانیم ادعا کنیم که بیش از نیمی از تشکیلات ما را خانم‌ها تشکیل دادند. به نظر من هر دو نفر، آقا و خانم، دو بال تشکیلات هستند که دارند با هم رشد می‌کنند و اینطوری نیست که متفاوت باشد اما وجهه‌ی بیرونی به جهت درگیری‌های که وجود دارد، بیشتر برای آقایان می‌شود که این درگیری ها برای خانم ها سخت تر است.
سختی دبیری تشکیلات در دانشگاه‌های تک جنسیتی
در دانشگاه‌های تک جنسیتی ما مثل دانشکده شریعتی و یا دانشگاه الزهرا، در بحث مسئول تشکیلات، نکاتی که دوستان گفتند درست است یعنی بچه‌ها واقعا تحت فشار قرار می‌گیرند.
* اما از پس کار خودشان برمی‌آیند.
نظری: بله، دقیقا. رشدی که خواهران در فضای تک جنسیتی دارند اصلا با رشدی که خواهران در فضای مختلط دارند قابل مقایسه نیست. اگر بخواهیم ۱۰ سال اخیر بچه‌هایی که دارند در همین انجمن‌های تک جنسیتی فعالیت می‌کنند را بررسی کنیم، واقعا به راحتی می‌توانیم بگوییم این افرادی که آمدند، مگر یسری موارد استثنا، خیلی خوب توانستند از پس مسئولیت دبیری تشکل خود بربیایند و این فضا را کامل توانستند مدیریت کنند.
* یعنی توانمندی این را دارند که دبیر تشکیلات شوند؟
نظری: بله. این را در تشکل خودشان ثابت کرده‌اند.
* با این توضیحات آیا تا به حال دبیر اتحادیه خانم داشتیم؟
نظری: خیر. نداشتیم. فضایی که دختران در تشکل‌های تک جنسیتی تجربه می‌کنند در مقایسه با اتحادیه یک قیاس بین اشل کوچک و بزرگ است. در این که می‌توانند از پس تشکیلات یک انجمنی بربیایند، هیچ شکی نداریم. دبیری یک تشکیلات را در سطح اتحادیه در بعد دفتر خواهران می‌گویم این اتفاق که رخ می‌دهد و این فضا کاملا برای خواهران فراهم است که بیایند و تشکیلات خواهران اتحادیه را جلو ببرند ولی این که دبیران اتحادیه‌ها یک سری درگیری‌های بیرونی خیلی زیاد دارند غیر قابل انکار است. در خصوص خواهران با این که قائل به این هستیم که خانم‌ها باید حضور اجتماعی داشته باشند اما نباید حجم درگیری بیرونی به کل فضای حضور آن‌ها پررنگ تر باشد.
* دلیل این نشدن چیست؟ مشکل ساختار است، آقایان اجازه نمی‌دهند و یا خود خانم‌ها چنین خواسته‌ای ندارند و اصلا مطرحش نمی‌کنند؟
فائزه فرجیان، نماینده جامعه اسلامی دانشجویان: به نظر من تا حد خیلی زیادی اول به دیدگاه خود خانم‌ها بر می‌گردد که لزوما هم غلط نیست.
نظری: فضایی که دختران در تشکل‌های تک جنسیتی تجربه می‌کنند در مقایسه با اتحادیه یک قیاس بین اشل کوچک و بزرگ است. در این که می‌توانند از پس تشکیلات یک انجمنی بربیایند، هیچ شکی نداریم. دبیری یک تشکیلات را در سطح اتحادیه در بعد دفتر خواهران می‌گویم این اتفاق دارد کاملا رخ می‌دهد و این فضا کاملا برای خواهران فراهم است که بیایند و تشکیلات خواهران اتحادیه را جلو ببرند. این که دبیران اتحادیه‌ها یک سری درگیری‌های بیرونی خیلی زیاد دارند غیر قابل انکار است. در خصوص خواهران با این که قائل به این هستیم که خانم‌ها باید حضور اجتماعی داشته باشند اما نباید حجم درگیری بیرونی به کل فضای حضور آن‌ها بچربد. با این حساب من فکر می‌کنم همان تشکیلات خواهران را داشته باشند می‌توانیم در مقام دبیری تشکیلات ببینیم.
* پس شخصا به خاطر حجم فشارهای کاری که وجود دارد، مخالف این هستید که یک خانم دبیری تشکیلات را در سطح اتحادیه برعهده بگیرد؟
دبیری تشکیلات را به دختران شایسته و توانمند می‌سپاریم
نظری: خیر نمی‌خواهم بگویم مخالفم. یعنی نمی‌خواهم این فضا را ببندم و بگویم که اصلا این اتفاق نیفتد چون استثنائات خیلی زیاد است و افراد خیلی با هم متفاوتند و اگر فردی پیدا شود که واقعا این فضا را داشته باشد، چرا که نه. نمایندگی تشکیلات را دست یک خانم می‌سپاریم
مانع ساختاری برای دبیر تشکیلات و سیاسی شدن خانم‌ها وجود ندارد
فرجیان: من می‌دانم که از نظر آیین نامه‌ای ما اصلا در جامعه اسلامی برای این قضیه منعی نداریم و خواهران دبیر هر کدام از واحد‌های تشکیلات می‌توانند باشند، حتی دبیر کل.
* تا به حال دبیر سیاسی خانم داشتید؟
فرجیان: در این دو سه سالی که من فعال بودم، چنین چیزی ندیدم ولی نمی‌دانم قبل از آن بوده یا نه. ولی می‌دانم از نظر آیین نامه‌ای مشکلی وجود ندارد اما خیلی مرسوم نیست و خود خانم‌ها و حتی فضایی که وجود دارد، این را در سطح اتحادیه قبول نمی‌کند اما در سطح دانشگاه‌ها داشتیم و داریم، هم دبیر تشکیلات و هم دبیر سیاسی. من خودم دو دوره دبیر سیاسی بودم. حرف‌های ما مثل هم است و من نمی‌خواهم حرف دوستان را تکرار کنم. من می‌خواهم کمی در بحث آسیب شناسی وارد شوم، به جای این که در مورد این صحبت کنم که شدنی هست با نیست، چرا هست، چرا نیست و یا چرا نباید باشد.
آسیب شناسی این موضوع می‌شود پاسخ به همین چراها!
فرجیان: منظورم این است که کمی ریزتر شویم که چرا همچین اتفاقاتی می‌افتد برای این که بتوانیم آن را حل کنیم. اتفاقاتی که در سطح اجتماع می‌افتد برای آقایان خیلی بیشتر است چون طبیعتا آقایان در سطح اجتماع فعالیت خیلی گسترده‌تری نسبت به خانم‌ها دارند به همان دلیل مدیریت درونی که خانم‌ها دارند که خانم مصفا هم اشاره کردند.
خانواده‌ها، مانع فعالیت سیاسی دختران
یکی از دلایل دیدگاه دختران و خانواده‌های آن‌هاست. چیزی که من این چند وقت در اتحادیه‌ها و دانشگاه‌ها دیدم این است که ما وقتی اسم فعالیت سیاسی را می‌آوریم دخترها نمی‌پذیرند و دور می‌شوند. خانواده‌ها هم همینطور هستند. تا به خانواده‌های خود می‌گویند که ما می‌خواهیم فعالیت سیاسی کنیم، می‌گویند دختر را چه به این کارها؟ و یا مثلاً می‌گویند چرا باید اصلا همچین کاری بکنی؟ یا می‌گویند مگر مردها نیستند که تو می‌خواهی بروی و فعالیت سیاسی کنی؟ از این مدل حرف‌ها خیلی زیاد زده می‌شود. به همین دلیل تا حد زیادی دختران ما محدود می‌شوند به همان فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی که دارند.
* این را از همه دوستان می‌پرسم. آیا برای حضور در تشکیلات از جانب خانواده‌های خود تحت فشار هستید؟
فرجیان: من منعی نداشتم چون خانواده‌ای نسبتا سیاسی دارم ولی در تشکل زیاد دیدم که دختران از طرف خانواده‌های خود تحت فشار هستند. تقریبا همین امسال که جذب داشتیم، همگی می‌گفتند خانواده ما اجازه نمی‌دهند.
* مگر خیلی از دوستان ساکن خوابگاه و دور از خانواده نیستند؟ چطور خانواده روی فعالیت‌های دانشجویی فرزندانشان نظارت دارند؟
فرجیان: الان که فعلا مجازی است.
* درسته. فارغ از این دو سال مجازی چطور؟ چون بخش کثیری از ورودی‌های دانشگاه‌ها، افرادی هستند که از شهرهای مختلف می‌آیند و ساکن خوابگاه هستند.
فرجیان: مثال می‌زنم. مثلا دختری می‌خواهد برای حضور در جلسه‌ای در اتحادیه به تهران بیاید. برای او خیلی سنگین است که به خانواده خود اطلاع دهد که من مثلا ۳ روز می‌خواهم برای چنین جلسه‌ای به تهران بروم. اولین چیزی که به او می‌گویند این است که «خب که چی؟». با چنین نگاهی این دختر خیلی محدود می‌شود. الان ما خودمان هم دقیقا همین مشکل را با بچه‌ها داریم. مثلا امسال برای طرح ولایت من مجبور شدم با خانواده‌ها صحبت کنم تا اجازه بدهند که دخترشان در طرح ولایت شرکت کند.
* البته فکر می‌کنم امسال بیشتر نگرانی خانواده‌ها به خاطر کروناست.
فرجیان: نه اینطور نیست.
قهرمانی: منظور شما طرح چهل روزه است؟
فرجیان: بله
قهرمانی: من خودم هم اگر مادر بودم اجازه نمی‌دادند فرزندم در یک اردوی چهل روزه شرکت کند.
* شما چه خودتان و چه در بین دوستان خود دیده‌اید که خیلی محدودیت داشته باشند؟
مصفا: هستند. یک قشری برای فعالیت اجتماعی دختران محدودیت ایجاد می‌کنند. یعنی در برخی خانواده‌های ایرانی این تابو است که یک خانم از یک حدی فراتر فعالیت اجتماعی داشته باشد.
نگرانی خانواده از برچسب سیاسی خوردن دختران
قهرمانی: نه. شاید این هم تابو نباشد. یک نگرانی از برچسب سیاسی خوردن است. یعنی می‌گویند مراقب باش درگیر مسائل سیاسی نشوی. دانشگاه می‌روی کار سیاسی نکنی. یعنی فکر می‌کنم بیشتر انگاره‌‌ای که خانواده‌ها روی آن حساسیت دارند، همین است.
فرجیان: اما چیزی که هست و ما باید آن را تغییر بدهیم این است که حضرت آقا روی بصیرت سیاسی خیلی تاکید دارند تا کار سیاسی. ما باید بصیرت سیاسی را در دختران افزایش دهیم.
* البته بصیرت سیاسی در کار مشخص می‌شود. با نشستن و کاری نکردن و صرفا مطالعه چند کتاب، بصیرت سیاسی پیدا نمی‌کنیم.
فرجیان: بله. منظورم از بصیرت این است که ما در هر صورت باید یک سری افراد را تربیت کنیم که در فضاهای سیاسی اجتماعی حاضر شوند و بتوانند موفق باشند. چون ما خانم هستیم و اصل غایت هدف زنانه ما این است که تربیت انسانی را داشته باشیم و در همه ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و.. فرد برجسته‌ای داشته باشیم.
* البته بحث تربیت از نظر اسلام صرفا وظیفه زن نیست، حتی تربیت فرزند خودش. اگر صرفا رسالت زن را این ببینیم که زن در خانه بنشیند و صاحب فرزند شود، به زن و رشد کردن او جفا کرده‌ایم. هر چند جایگاه خانواده و حتی مقام مادری را متوجه هستم و اصلا انکار نمی‌کنم.
یک خانم فعال سیاسی نمی‌تواند چهار فرزند تربیت کند
فرجیان: از نظر جایگاه خانواده این را می‌گویم، نه از نظر وظیفه‌ای. برای بصیرت سیاسی و تشکیلاتی ما باید سعی کنیم این بصیرت را در خانواده‌ها افزایش دهیم. در بحث جمعیت یکی از ابعادش همین می‌شود که اگر یک خانمی فعالیت خیلی جدی بیرون از خانه داشته باشد، بسته به شرایط آن خانم، تا حدی کم تا زیادی از خانه غافل می‌شود، چه بخواهیم آن را انکار بکنیم، چه نکنیم. مجبوریم این را قبول کنیم که اگر خانمی در سطح کلان اقتصادی و سیاسی فعالیت بکند، دیگر نمی‌تواند ۴ تا بچه تربیت بکند و به یک فرزند بسنده می‌کند و اتفاقا این برای او سنگین‌تر و سخت‌تر هم می‌شود.
چیزی که من بیشتر می‌خواستم روی آن تاکید کنم همین بحث بصیرت سیاسی است که حضرت آقا همیشه می‌فرمایند. وقتی بصیرت سیاسی در خانم‌های ما زیاد شود، اتفاقی که می‌افتد مدیریت همه خانواده است. وقتی این مدیریت اتفاق بیفتد به طور کلی می‌توانیم یک نتیجه قشنگ‌تری را نسبت به این ببینیم که مثلا یک خانمی در سطح کلان سیاست بخواهد تصمیم گیری کند.
خلأ جدی اعتماد به نفس دختران در جامعه‌‌ی مردسالار
یکی دیگر از دلایل این که خانم‌ها فعالیت سیاسی و تشکیلاتی نمی‌توانند داشته باشند، خودباوری و اعتماد به نفس خودشان است. این را من خیلی زیاد دیدم. یک خانمی وقتی به فضای سیاسی وارد می‌شود، طبیعتا خودش را کمتر از یک سری آقایان می‌بیند و می‌داند. با این که شاید خیلی بالاتر باشد و حتی توانایی‌های بیشتری داشته باشد و من این را خیلی زیاد دیدم.
* یعنی خود دختران اعتماد به نفس حضور و بروز ندارند؟!
فرجیان: بله. من الان با یکی از همین افراد هر روز دارم دست و پنجه نرم می‌کنم که به او این اعتماد به نفس را بدهم که تو می‌توانی.
* برعکس این اتفاق در آقایان دیده می‌شود. آقایانی که در بالاترین رده‌های تشکیلاتی هستند و کار خاصی هم انجام نمی‌دهند اما اعتماد به نفس بالایی دارند!
فرجیان: در خانم‌ها خیلی تعدادشان زیاد است که نمی‌توانند خودشان را در حد یک آقا ببینند.
* به نظر شما این از کجا آمده؟ علت آن چیست؟
فرجیان: دلیل اصلی آن می‌تواند برخورد آقایان باشد.
* برخورد آقایان تشکیلات؟
فرجیان: نه. برخورد آقایان به طور کلی.
* یعنی همان جامعه مردسالار!
فرجیان: یک دلیل دیگر هم دارد که به نظر من مشترک بین خانم‌ها و آقایان است و آن هم کم شدن مطالعات تاریخی و مطالعات مسائل روز است. ما فضای مطالعاتی خیلی کمی هم در بین آقایان و هم در بین خانم‌ها داریم. من شخصا خیلی به بچه‌ها می‌گویم که تاریخ بخوانید تا متوجه شوید که که اتفاقاتی افتاده که به اینجا رسیدیم تا بتوانیم بهتر آسیب شناسی کنیم.
* رهبری هم بارها تاکید کردند که تاریخ مشروطه به این سمت را مطالعه کنیم.
فرجیان: بله دقیقا و خب متاسفانه خوانده نمی‌شود. ما تمام تلاشی که در این چند وقت در سطح اتحادیه داشتیم روی همین موارد بوده. مثلا ما دوره‌های سدید را داشتیم، دوره‌های فانوس راه را داشتیم. از عید به این سمت اتفاقا تعداد دوره‌های ما خیلی زیاد شده بود. وقتی بچه‌ها این دوره‌ها را می‌گذرانند، دید و بینش سیاسی آن‌ها به طور کلی خیلی تغییر می‌کند.
* چطور متوجه می‌شوید که تغییر می‌کند؟ در چه بستری قرار می‌گیرند که متوجه می‌شوید؟
فرجیان: ما این را می‌دیدیم که وقتی بچه‌ها می‌خواستند برای نشریه‌ها متن بنویسند یا وقتی می‌خواستند اظهار نظر کنند، این برای آن‌ها خیلی راحت‌تر می‌شد اما متاسفانه چیزی که هست این است که از نظر درونی خود خانم‌ها بزرگترین مانع برای فعالیت سیاسی و تشکیلاتی خودشان هستند.
گزارش از مهدیه دهقان