به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، ۱۶ آذر بیشتر به عنوان یک نماد سیاسی شناخته می‌شود و یادآور مقاومت تاریخی دانشگاه تهران در حادثه سال ۱۳۳۲ است اما به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر چیزی که بیشتر از همه در روز دانشجو بر آن تاکید شده، مشارکت دانشجو به عنوان عنصری تاثیرگذار در دغدغه‌ها و چالش‌های کشور است.
با توجه به چالش‌هایی که سال‌های اخیر گریبان گیر کشور بوده و هست، این انتظار از قشر دانشجو می‌رود که ضمن آگاه بودن و کنشگر بودن در فضای سیاسی در سایر دغدغه‌های کشور نیز شریک باشد و در حل بحران‌های اساسی نیز نقش آفرینی و حس مسئولیت داشته باشند.
همین موضوع بارها و بارها مورد تاکید مسئولان قرار گرفته و حتی رهبری در فرمایشات اخیر خود در دیدار با نخبگان بر مسئله‌محوری در زمینه کارهای علمی تاکید و آن را موضوعی مهم و لازم عنوان کردند.
موضوع ترغیب نخبگان به مهاجرت و انتقاد از آن، آفرینش علمی و مساله محوری نیز برخی دیگر از تاکیدات ایشان در این دیدار بود.
از آنجا که می‌توان دانشجو را به عنوان قشر نخبه و از سوی دیگر اثرگذار و کنشگر در کشور قلمداد کرد، به بهانه «روز دانشجو» که اثرگذاری تاریخی این قشر در جامعه را به اثبات رسانده، محورهای اصلی دیدار رهبری با نخبگان را دستمایه گفتگو با تشکلهای دانشجویی قرار دادیم و با تنی چند از دانشجویان در این رابطه گفتگو کردیم.
عرفان غلامعلی زاده دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره تاکیدات رهبری بر ایجاد فضای امیدآفرینی در دانشجویان و ترغیب آنها برای ماندن در کشور اظهار کرد: برای تزریق امید و ایجاد انگیزه برای دانشجویان نخبه در دو سطح می‌توان کار کرد؛ نخست از حیث درونی، انگیزه‌های درونی و باورها و ارزش‌ها و دوم از حیث بیرونی، یعنی فضای دانشگاه، همت و عزم مسئولین، ساختارهای مناسب و … با توجه به این دو حیث از موضوع، هم دانشجو دارای حقوق و تکالیفی است و هم مسئولین یا در نگاه کلان‌تر جمهوری اسلامی.
دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران افزود: دانشجو در عین اینکه در جایگاه مطالبه و درخواست از مسئولان قرار دارد، خودش نیز تکالیفی نسبت به نظام دارد که باید آنها را به دوش بکشد و این نگاه دو طرفه به شدت حائز اهمت است؛ چرا که در برخی موارد تمرکز بیش از حد بر حقوق دانشجویان و نخبگان باعث می‌شود که مسئولیت پذیری نخبگان کاهش پیدا کند و به علت این نگاه نامتعادل، امید و انگیزه برای خدمت به کشور از بین می‌رود.
فقدان برنامه راهبردی-عملیاتی برای پرورش نخبگان
این فعال دانشجویی با اشاره به اینکه از حیث بیرونی، یکی از خلاهای اساسی عدم وجود سیر آموزشی و عملیاتی نخبگان یا به عبارت دیگر فقدان برنامه راهبردی-عملیاتی برای پرورش و استفاده از نخبگان است، خاطرنشان کرد: این سیر آموزشی باید از دوران کودکی شروع شود و در مسیر دبستان، دبیرستان و دانشگاه استعدادها را کشف، تربیت و جهت دهی و در نهایت پس از اتمام تحصیل در دانشگاه، به کارگیری کند.
وی افزود: به عنوان مثال شاهد هستیم که بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه شغل متناسب با رشته خودشان را انتخاب نمی‌کنند پس بدیهی است که هرگونه اشکال یا نقص در این سیستم بلند مدت گسترده، باعث اتلاف هزینه و سرمایه انسانی کشور خواهد شد؛ لذا اگر مسئولین به دنبال حل ریشه‌ای این مسئله هستند معتقدم که باید یک کار جدی و اساسی در این زمینه صورت گیرد، البته ناگفته نماند که بخشی از این سیستم در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سایر اسناد بالادستی علمی کشور طراحی شده است اما نیاز است که اولاً این سیر تکمیل شود و ثانیاً به صورت عملیاتی برنامه ریزی و اجرا شود.
غلامعلی زاده تصریح کرد: کلید واژگانی چون سند تحول آموزش و پرورش، دانشگاه اسلامی، وحدت حوزه و دانشگاه، ارتباط صنعت با دانشگاه و … همگی جزئی از این برنامه راهبردی-عملیاتی هستند و باید هر مسئول متناسب با جایگاه خود برای تحقق این اهداف تلاشی جهادگونه داشته باشد.
عدم استقبال و حمایت مسئولین از ایده‌های دانشجویان
دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران بیان کرد: این مباحث کلان باید پیگیری جدی بشود اما در شرایط کنونی برای بهبود این شرایط باید به برخی نکات توجه کرد؛ نخست اینکه بسیاری از راهکارها و راه حل‌ها را رهبر معظم انقلاب در دیدارهای گوناگون با مسئولین یا دانشجویان یا نخبگان مطرح کرده اند و مسیر روشن و واضح است، برای مثال اهمیت توجه به شرکت‌های دانش بنیان و علوم دانش بنیان، مراحل رسیدن به قله‌های علمی (کاهش فاصله با مرزهای علم، آفرینش علمی و …)، جنبش نرم افزاری و....
وی ادامه داد: نکته دوم، بر حسب تجربه این سال‌ها دلیل بخش قابل توجهی از نخبگان برای مهاجرت عدم استقبال و حمایت مسئولین از ایده‌ها و طرح‌های آنان و یا سنگ اندازی و مانع تراشی در راه آنان بوده است پس اگر مسئولین رفتار و طرز نگاه خودشان را به جوانان و نخبگان تغییر دهند کمتر شاهد این موارد خواهیم بود.
جهاد تبیین شاه کلید حل ناامیدی در دانشجویان
این فعال دانشجویی در ادامه خاطرنشان کرد: نکته سوم اینکه با توجه به هجمه و تبلیغات وسیع و مسموم دشمنان در بستر جنگ نرم، یکی از مهمترین عوامل برای امید آفرینی، که شاه کلید حل مشکلات کشور است، جهاد تبیین است. واقعیت‌ها همانگونه که هست بیان شود. نه خارج از کشور بهشت برین است و نه در داخل کشور هیچ فرصتی وجود ندارد. بله واقعاً نقدهایی جدی وارد است اما باید به همه ابعاد نگاه کرد و این عدم تبیین درست باعث سردرگمی دانشجو و نخبه و ناامیدی او می‌شود. فرصت‌ها و چالش‌های موجود در کشور به طور شفاف مطرح شود و حمایت‌های لازم هم از سمت دولت و سایر دستگاه‌ها انجام شود.
با توجه به هجمه و تبلیغات وسیع و مسموم دشمنان در بستر جنگ نرم، یکی از مهمترین عوامل برای امید آفرینی، که شاه کلید حل مشکلات کشور است، جهاد تبیین است. واقعیت‌ها همانگونه که هست بیان شود. نه خارج از کشور بهشت برین است و نه در داخل کشور هیچ فرصتی وجود ندارد
دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران گفت: اما از حیث درونی، از آنجا که همه اعمال و گرایش‌های انسان ریشه در تفکرات او دارد اگر واقعاً می‌خواهیم که به صورت کامل این مسئله حل شود باید در زمینه اندیشه و فکر جوانان و علی الخصوص نخبگان بسیار سرمایه گذاری کرد. آن چیزی که از آن به عنوان فرهنگ یاد می‌شود همین است. فرهنگ یعنی مجموعه باورها و ارزش‌ها و اگر فرهنگ درست و اسلامی، به معنای واقعی خود به نسل کنونی کشور منتقل شود جدا می‌توان ادعا کرد که بسیاری از مشکلات کشور رفع خواهد شد. همانطور که حضرت اقا هم در دیدار اخیر با نخبگان در بحث موانع تولید فرمودند که مهمترین مانع تولید، مانع فرهنگی است.
محمد امین جعفری فعال دانشجویی در گفتگویی که با خبرنگار مهر داشت، اعتماد و میدان دادن به نخبگان را مهمترین فاکتورهای ماندگاری دانشجویان نخبه در کشور مطرح کرد و گفت: یعنی ما تنها در صورتی که اعتماد کنیم به جوانان و به آنها برای کار کردن فضا دهیم، می‌توانیم یک فضای امیدآفرینی ایجاد کنیم در این شرایط آن جوان نخبه درک می‌کند که اگر بماند و استعداد و ظرفیتش را برای کشور هزینه کند، قطعاً دیده می‌شود و آن شانی که باید داشته باشد را خواهد داشت.
چالش بر سر ترغیب جوانان به فضای میهن دوستی
این فعال دانشجویی افزود: دانشجویان دانشگاه‌های دولتی و طراز یک کشور با توجه به اینکه از اموال دولتی و بیت المال استفاده می‌کنند، باید با کارهای فرهنگی و صحبت‌های متقن و متین اینها را به سمت فضای میهن دوستی تقویت کرد اما متاسفانه سر این مبحث چالش داریم و ما هنوز به جمع بندی نرسیدیم که پاسخمان در قبال شعارهای میهن دوستی به چه صورت است و تمدن ایرانی اسلامی هنوز به آن صورت نتوانسته به زبان مردم بیان شود. می‌طلبد حوزه و دانشگاه و مراکز فرهنگی و حتی تشکلهای دانشجویی برنامه‌هایی در قالب‌های مختلف از جمله تربیون آزاد، نشست، میزگرد، دورهمی دانشجویی در خوابگاه‌ها و دانشکده‌ها برگزار شود تا آرمان‌های میهن پرستانه با رویکرد اسلامی مذهبی در دانشگاه‌ها نشر داده شود و انشالله با تعمیق این مساله بتوانیم رویکرد بسیار خوبی را برای جلوگیری از مهاجرت داشته باشیم.
مباحث اقتصادی و شان کارکردی علت اول مهاجرت نخبگان
جعفری با اشاره به اینکه باغ سبزی در خارج از کشور پیش روی جوانان نخبه وجود ندارد و دانشجویان در آنجا نیز همراه با تلاش و سخت کوشی بسیار زیاد می‌توانند زندگی موفق و راحتی داشته باشند، گفت: اکثر نخبگانی که به فکر مهاجرت می‌افتند، به علت مباحث اقتصادی و شان کارکردی به این فکر می‌افتند لذا دولت و مجلس باید کاری کنند که با رونق اقتصاد و تولید بتوانیم چالش‌های اقتصادی را پشت سر بگذاریم و از استعداد جوانان بهتر استفاده کنیم.
محمد حسین کاظمی دبیر کل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان نیز با اشاره به موضوع مسئله محوری به گفت: زمانی که علم نخبه علم نافع باشد و به درد جامعه بخورد و مساله‌ای را حل کند، آن موقع می‌توانیم بگوییم نخبه در جامعه اثرگذاری داشته و علم و عملکرد او علم نافعی بوده است.
وی افزود: مساله بعدی بحث مهاجرت نخبگان است؛ در این رابطه دلایل زیادی وجود دارد یکی از آنها مشکلات اقتصادی و حقوق و درآمد نخبگان است، دلیل دیگر بروکراسی سنگین اداری و عدم شناخت کارشناسان از فضای نخبگانی است. نخبه ای که علم، استعداد و خلاقیتی برای ارائه دارد وقتی در داخل کشور تامین نیست و حداقل‌های زندگی برای او فراهم نیست تا استعداد خود را پرورش دهد، ترجیح می‌دهد به کشور دیگری که رفاه بیشتری دارد کوچ کند.
سربازی و تلف شدن ۲ سال از زندگی جوانان
کاظمی ضمن بیان این مطلب که موضوع دیگری که سد راه دانشجویان و مستعدان علمی است، بحث سربازی است، گفت: جوان نخبه به نتایج علمی و کشفیاتی می‌رسد و زمان آن می‌رسد که علم او شکوفا شود، معضلی به اسم سربازی و تلف شدن ۲ سال از زندگی فرد پیش می‌آید. متاسفانه آن چیزی که در حال حاضر شاهد هستیم قوانین دست و پاگیر پیش روی نخبگان است تا جایی که فرد رفتن را به جای ماندن ترجیح می‌دهد.
قوانین دست و پاگیر در مسیر ثبت اختراع نخبگان
وی در ادامه بروکراسی سنگین حاکم بر ادارات و سازمان‌ها را دلیل دیگر عدم رغبت نخبگان به ماندن در کشور عنوان کرد و گفت: به طور مثال وقتی دانشجوی مستعدی اختراعی دارد و می‌خواهد آن را ثبت کند، قوانین دست و پاگیر و پاسکاری او از این اتاق به آن اتاق در سازمان‌ها و ادارات او را دلسرد می‌کند. این جوان وقتی فکر می‌کند خیلی راحت تر در خارج از کشور بدون این بروکراسی هاو دلخوری‌ها اختراعش را می‌تواند به ثبت برساند، مهاجرت را بر ماندن ارجح می‌داند.
معروفخانی دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی می‌گوید اینکه یک نخبه کشور را ترک می‌کند از چند جهت قابل بررسی است؛ در درجه اول میلیاردها تومان پول دولت و ملت به هدر می‌رود؛ این فرد ۱۲ سال در مدرسه و ۴ سال در دانشگاهاز حق تحصیل رایگان برخوردار بوده است و طی این ۱۶ سال منابع عظیمی از بیت المال هزینه شده است. مساله دوم خالی شدن کشور از عنصر متخصص است که به شدت جبران ناپذیر است. اینکه پزشک یا مهندسی از کشور خارج شود و قصد بازگشت هم نداشته باشد، کشور را با بحران و بن بست اجرایی مواجه می‌کند. مساله سوم هم این است که خروج نخبه در زمان فعلی قوه تعقل او را از کشور خارج می‌کند و در درجه دوم ژن نخبگی او را هم خارج می‌کند.
دانشجوی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی افزود: در نگاه رهبری نخبگان نور چشمی ملت هستند چرا که اساساً پیشرفت به دست همین افراد اتفاق می‌افتد و تمام حرف‌هایی که در زمینه علمی اقتصادی و هسته‌ای در سطح جهانی داریم به دست نخبگان در واقع محقق می‌شود. اینکه رهبری تشویق به خروج را خیانت می‌دانند ناظر به همین مساله است و این موضوع از دو منظر قابلیت بررسی دارد؛ نخست اینکه این تشویق می‌تواند توسط عناصر ضدانقلاب یا توسط مسئولان انجام شود که هر دو مصداق بارز خیانت است.
وی افزود: خیلی کم پیش می‌آید مردم ما به خصوص قشر نخبه به وطن خود عرق نداشته باشند، اما اینکه فرد هیچ روندی را برای بروز و ظهور توانمندی نبیند و شاهد موفقیت و پیشرفت دوستان مهاجرت کرده خود باشد و از طرفی شاهد مسئولیت گرفتن افراد ناتوان در مسئولیت‌های مختلف باشد او را ناچار به مهاجرت می‌کند.
نقش اساتید در خروج دانشجویان از کشور
وی خاطر نشان کرد: برخی اساتید در این شرایط بی تاثیر نیستند چرا وقتی یک استادی متخصص و با سواد به آن جایگاهی که انتظارش را داشته نرسیده باشد و در سیستم به کار گرفته نشود، بالاطبع این پیشنهاد را به دانشجویان خود می‌دهد که عمر خود را اینجا هدر ندهید و از کشور خارج شوید.
برخی اساتید در این شرایط بی تاثیر نیستند چرا وقتی یک استادی متخصص و با سواد به آن جایگاهی که انتظارش را داشته نرسیده باشد و در سیستم به کار گرفته نشود، بالاطبع این پیشنهاد را به دانشجویان خود می‌دهد که عمر خود را اینجا هدر ندهید و از کشور خارج شوید
دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با تاکید بر اینکه نقش دانشگاه و ساختار استفاده از توانایی‌ها و استعدادهای نخبگان را موثر از نقش نخبگان می دانم، گفت: یک نخبه حداقل ۲۵ سال سن دارد و بسیار تعلق به کشور دارد و به صورت عامه اگر بخواهیم نگاه کنیم مردم ما به شدت از لحاظ فرهنگی و عرق به میهن وابسته هستند. به نظر بنده سازمان‌ها و پژوهشگاه‌های مختلفی برای استفاده از ظرفیت نخبگان داریم و باید مشخص شود که مرکز پژوهش‌های مجلس یا هر وزارتخانه‌ای که مرکز پژوهش دارند، تا چه حد از نخبگان کشور استفاده می‌کنند؟ مساله دوم خود دانشگاه‌ها هستند وقتی به خوبی نمی‌توانند با صنعت ارتباط برقرار کنند، خب افراد با استعداد در دانشگاه‌ها کجا قرار است به کار گرفته شوند؟
رویکردهای قدیمی دانشگاه‌ها باید مورد بازبینی قرار گیرد
وی افزود: متاسفانه دانشجویان دانشگاه‌های شریف و امیرکبیر به صورت پیش فرض اینطور فکر می‌کنند که سرنوشتان گره خورده به مهاجرت از کشور که باید به شکلی توسط خود دانشجویان این حلقه قطع شود و این نگاه از بین برود.
این فعال دانشجویی در پایان به موضوع نوآوری اشاره کرد و گفت: نوآوری اگر بخواهد به صورت پیش فرض و گسترده‌ای در سطح کشور محقق شود، مستلزم پیش زمینه‌هایی است؛ اول اینکه سیاستگذاری‌های ویژه ای توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس و دستگاه‌های متولی تدوین شود یعنی جلساتی گذاشته شود که رویکردهای قدیمی دانشگاه‌ها خصوصاً در حوزه آموزش که خروجی خاصی ندارند را مورد بازبینی قرار دهند و نگاه دانشجو را به سمت نوآوری و آفرینش علمی ببرد. مساله بعدی بها دادن به شرکت‌های خصوصی و دانش بنیان‌هایی است که خود نخبگان آنها را تاسیس می‌کنند.
آنچه از برآیند صحبت‌های فعالان دانشجویی قابل توجه و بررسی است، این است که همچنان موانعی بر سر راه دانشجویان و نخبگان علمی قرار دارد که ماندگاری آنها در کشور مستلزم برداشتن این موانع است. با توجه به تاکیدات رهبری درباره موضوع خروج نخبگان از کشور که در نهایت منجر به خروج ژن نخبگی می‌شود، نیاز به تشکیل حلقه‌ای منجسم در میان دستگاه‌های متولی است تا سرنوشت جوانان این مرز و بوم به گونه‌ای دیگر در وطنشان رقم بخورد.