به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، غده پروستات (به انگلیسی : prostate) بخشی از سیستم تولید مثل و دستگاه تناسلی مردان است. این غده به اندازه یک گردو بوده و در زیر مثانه قرار دارد. لوله نازکی (مجرای ادرار) که ادرار و مایع منی بوسیله آن از آلت تناسلی خارج میشوند، از غده پروستات عبور میکند. مایع قلیایی تولید شده بوسیله غده پروستات، موجب تغذیه و تقویت اسپرم‌ها شده و به عنوان مایع منی (در حین انزال) از مجرای ادرار خارج میشود. غده پروستات در دو مرحله اصلی تحت جهش رشدی قرار میگیرد. در مرحله اول، این غده با تولید هورمون‌های جنسی توسط بیضه‌ها در دوران بلوغ تغذیه کرده و رشد میکند. این امر موجب میشود تا وزن متوسط پروستات به ۲۰ گرم برسد. زمانی که مردان به ۳۰ سالگی می رسند، غده پروستات جهش رشد دوم خود را تجربه می کند.
افزایش سن و انواع بیماری‌های پروستات
تقریبا ۲۵ درصد از مردان بالای ۵۵ سال، به بیماری پروستات مبتلا هستند. درصد ابتلا به بیماری‌ها و عارضه های پروستات در سنین ۷۰ سالگی، به ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. بیماری پروستات ممکن است در مراحل اولیه هیچگونه علائم و نشانه‌ای نداشته باشد.
چنانچه شما هم مرد هستید و در دهه پنجم یا ششم زندگی خود هستید (در دوره ۵۰ یا ۶۰ سالگی)، حتما هر چند وقت یکبار برای معاینه غده پروستات به پزشک فوق تخصص پروستات مراجعه کنید. چنانچه در خانواده خود سابقه ابتلا به بیماری پروستات دارید (یا اینکه درد و ناراحتی خاصی دارید)، در اینصورت حتما زودتر از این موعد برای معاینه غده پروستات به پزشک مراجعه کنید.
انواع بیماری‌های غده پروستات
التهاب پروستات (عفونت پروستات یا پروستاتیت)، بزرگ شدن غیر سرطانی پروستات (هیپرپلازی یا بزرگ شدن خوش خیم پروستات) و سرطان پروستات، سه نمونه از شایع‌ترین بیماری‌های غده پروستات هستند. مردان ممکن است به یک یا همزمان چند مورد از این بیماری‌ها مبتلا شوند.
التهاب پروستات (پروستاتیت)
مردان در هر سنی ممکن است که به بیماری التهاب پروستات (پروستاتیت) مبتلا شوند اما ابتلای به این بیماری در مردان جوان و در سنین ۳۰ الی ۵۰ سالگی شایع‌تر است. دو نوع اصلی پروستاتیت عبارتند از:
- پروستاتیت باکتریایی حاد - عفونت باکتریایی حاد یا مزمن
- پروستاتیت غیر باکتریایی - پروستات ملتهب که با نام ســندرم درد مزمن لگن (CPPS) نیز شناخته می شود.
در اکثریت موارد، علت ایجاد پروستاتیت نامشخص و ناشناخته است. پروستاتیت باکتریایی به درمان با داروهای آنتی بیوتیک که میتوانند وارد غده پروستات شوند، به خوبی پاسخ می‌دهد.
پروستاتیت غیر باکتریایی یا سندرم درد مزمن لگن (CPPS) نیز شایع‌ترین نوع پروستاتیت بوده و درمان و کنترل این عارضه دشوارتر و سخت‌تر است. علائم این بیماری در هر مردی متفاوت است و هیچگونه آزمایش مشخص و واحدی برای تشخیص پروستاتیت غیر باکتریایی یا سندرم درد مزمن لگن (CPPS) وجود ندارد. به همین دلیل، پزشک برای تشخیص این بیماری باید ابتدا علل احتمالی و علائم مربوط به سایر بیماری‌های غده پروستات را رد کند.
علل احتمالی ابتلا به پروستاتیت غیر باکتریایی یا سندرم درد مزمن لگن (CPPS) عبارتند از:
- سابقه عفونت باکتریایی پروستاتیت در فرد
- تحریک ناشی از قرار گرفتن در معرض برخی از ترکیبات شیمیایی سمی
- اختلال در عملکرد عصب متصل به دستگاه ادراری تحتانی
- اختلالات عضلات کف لگن
- انحرافات جنسی (بیماری‌های مقاربتی)
- اختلالات اضطرابی مزمن
بزرگ شدن غیر سرطانی پروستات (هیپرپلازی یا بزرگ شدن خوش خیم پروستات)
بزرگ شدن غیر سرطانی پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات همراه با افزایش سن در مردان، شایع‌تر میشود. بزرگ شدن پروستات (غیر سرطانی) عارضه‌ای کشنده نیست اما میتواند بطور گسترده‌ای بر کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی بگذارد.
بزرگ شدن غده پروستات (که بالای مجرای ادراری را احاطه کرده) باعث تنگی و باریک شدن مجرای ادرار شده و به قسمت تحتانی یا پایه مثانه فشار وارد میکند که این امر میتواند منجر به انسداد مسیر عبور ادرار شود.
این انسداد معمولا به عنوان علائم دستگاه ادراری تحتانی بروز میکند که گاها منجر به احتباس ادرار در مثانه و مشکل در تخلیه آن میشود. هنگامی که این اختلال بطور ناگهانی رخ دهد به آن احتباس حاد ادرار میگویند. این حالت بسیار دردناک بوده و معمولا در این حالت، ادرار با قرار دادن یک لوله نازک (کاتتر) در مثانه تخلیه شده و موجب تسکین موقت درد میشود.
احتباس ادراری مزمن (مداوم)، عارضه‌ای است که کمتر شایع بوده و میتواند منجر به تجمع خطرناک و بدون درد ادرار در مثانه شود. احتباس ادراری مزمن منجر به فشار بیش از حد به مثانه میشود که این عامل می تواند عملکرد کلیه‌ها را مختل کرده و به آنها آسیب برساند.
سرطان پروستات
معمولا مردان بالای ۵۰ سال به سرطان پروستات مبتلا میشوند. سالانه حدود ۱۵ درصد از مردان بالای ۵۰ سال، به سرطان پروستات مبتلا میشوند. علت اصلی این بیماری نامعلوم است اما افزایش سن و سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری عواملی هستند که میتوانند در ابتلای فرد موثر باشند.
در مراحل اولیه این بیماری، سلول‌های سرطانی تنها غده پروستات را درگیر میکنند. در نوع تهاجمی‌تر سرطان پروستات، سلول‌های سرطانی وارد سیستم عروق لنفاوی بدن شده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند که در این حالت، تومورهای ثانویه سرطانی بویژه در استخوان‌ها ایجاد میشوند.
علائم بیماری‌های پروستات
بیماری‌های پروستات در مراحل اولیه ممکن است با علائم همراه باشند و یا هیچگونه علائمی نداشته باشند. بروز هرگونه علائم به شرایط بیماری بستگی دارد اما بطور کلی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در ادرار کردن، برای مثال مشکل در شروع جریان ادرار
- تکرر ادرار، بویژه شب‌ها
- احساس تخلیه ناکامل ادرار
- دردناک بودن دفع ادرار
- خون ادراری یا خونی که مستقیما از مجرای ادراری می آید.
خون ادراری یا وجود خون در ادرار اغلب به دلایل غیر مرتبط با بیماری پروستات ایجاد میشود. با مشاهده خون در ادرار حتما به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص انواع بیماری‌های پروستات
بیماری‌های پروستات بوسیله آزمایش‌ها و تست‌های مختلف تشخیص داده میشوند که عبارتند از:
- معاینه فیزیکی از جمله معاینه رکتوم دیجیتال یا DRE که در آن پزشک از طریق معاینه‌ی مقعد با انگشت، اندازه یا سایز پروستات بیمار را بررسی می کند.
- آزمایش خون از جمله آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات یا تست PSA.
- آزمایش نمونه ادرار میانی (MSU) برای بررسی وجود عفونت یا خون در ادرار
- رادیولوژی از مجاری ادراری
- نمونه برداری از پروستات
درمان بیماری‌های پروستات
درمان بیماری پروستات بسته به نوع بیماری، شامل تجویز داروهای ضد باکتری و درمان‌های حمایتی میشود. در بزرگ شدن غیر سرطانی پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات، از تجویز دارو برای شل کردن ماهیچه صاف غده یا کوچک کردن اندازه پروستات و از جراحی برای باز کردن دائمی بخشی از مجرای ادراری استفاده می شود.
در سرطان پروستات، انواع درمان متناسب با شرایط فردی بیمار اعمال می شود. نوع درمان بکارگیری شده برای این مورد، به ماهیت سرطان، وضعیت کلی و سایر بیماری‌هایی که فرد به آن مبتلاست و به نیاز و اهداف بیمار نیز بستگی دارد.
رویکرد‌های اصلی برای کنترل و درمان سرطان پروستات عبارتند از:
- رویکرد نظارت فعال یا active surveillance
- جراحی – برای مثال جراحی پروستاتکتومی (جهت برداشتن پروستات)
- رادیوتراپی (پرتو درمانی)
- درمان‌های فرسایشی مانند اولتراسوند متمرکز شده با شدت بالا (HIFU-هایفوتراپی) و نانونایف (NanoKnife)
- کرایوتراپی (سرما درمانی)
- هورمون درمانی (درمان محرومیت از آندروژن)
- شیمی درمانی
- درمان انتظاری