به گزارش سرویس صنفی آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ انتشار ابلاغیه سازمان امور دانشجویان در ارتباط با نرخ "آزادسازی مدرک تحصیلی" حاکی از آن است که هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی دانشجویان، چندین برابر افزایش یافته است. افزایش نرخ هزینه‌ها به این معنی است که یک دانشجو برای آزادسازی مدرک تحصیلی خود باید چندین میلیون تومان بپردازند.
در واقع دانشجویان دانشگاه‌های دولتی برای ادامه تحصیل و یا کار به خارج از کشور، باید مدرک تحصیلی خود را در وهله نخست ترخیص‌کنند. آنها باید مدرکشان که در گِرو دانشگاه است را آزاد کرده و به اصطلاح «تعهد خدمت آموزش رایگان» خود را لغو کنند. تمامی افرادی که در دانشگاه‌های دولتیِ زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تحصیل کرده‌اند، مشمول این امر می‌شوند.
دانشجویان روزانه دولتی به دلیل تحصیل رایگان در دانشگاه، متعهد می‌شوند که پس از فارغ التحصیلی، دوره خدمت را سپری کنند. تعهد به سپری کردن دوره خدمت، قانونی است که در همان بدو ثبت نام به امضای دانشجویان می‌رسد. دانشجویان با امضای این قانون متعهد می‌شوند بعد از فارغ‌التحصیلی برای دوره خدمت اقدام کنند و تا اتمام دوره خدمت مدرکش در گرو دانشگاه خواهد ماند. البته دانشجویان دوره شبانه دانشگاه‌های دولتی که شهریه پرداز هستند مشمول این طرح نبوده و تعهدی برای گذراندن دوره خدمت ندارند.
برخی از دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها بنا به دلایل مختلف تصمیم می‌گیرند که کوله‌بار سفر ببندند و راهی کشور دیگری شوند؛ به همین دلیل ناچار به پرداخت هزینه ترخیص مدرک تحصیلی خود هستند که از سوی سازمان امور دانشجویان کشور تعیین می‌شود.
بررسی جدول نرخ ترخیص مدارک سال‌های گذشته حاکی از آن است که گذر زمان تاثیر چندانی بر افزایش قیمت‌ها نداشت و باوجود اینکه نرخ تورم و هزینه های تحصیل در ایران بالاتر می رفت اما نرخ آزاد سازی تغییر زیادی نداشت اما جدولی که به تازگی در فضای مجازی در ارتباط با ترخیص مدرک تحصیلی منتشر شد، حاکی از افزایش قیمت چند میلیون تومانی است. بررسی سیر تاریخی جدول نرخ ترخیص مدرک دانشگاخی نشان می‌دهد، هزینه ترخیص مدرک تحصیلی از سال ۵۳ تا ۶۶ ثابت بود. پس از این تاریخ، نرخ‌نامه جدید صادر و تا سال ۸۱ اجرا می‌شود. ۱۷ آذر ماه سال ۸۱، مصوبه و نرخ‌نامه‌ای جدید برای ترم دوم سال تحصیلی ۸۲-۸۱ صادر و به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌شود.
با آغاز سال ۸۳، رویکرد سازمان امور دانشجویان تغییر می‌کند؛ چرا که از سال۸۳ تا ۸۸، لیست ترخیص مدرک تحصیلی را به صورت سالانه اعلام می‌کند. به طور مثال، هزینه هر ترم تحصیلی در مقطع کارشناسی برای رشته‌های علوم‌انسانی مبلغ ۶۹۰ هزار ریال و هزینه هر واحد درسی نیز ۵۷ هزار و ۵۰۰ ریال بود. هزینه ترخیص مدرک هر ترم تحصیلی مقطع کارشناسی نیز برای رشته‌های علوم‌انسانی در سال ۸۸ با افزایش ۶۹۰ هزارو ۸۳۰ ریال به مرز ۱ میلیون و ۳۸۷ هزار و ۸۳۰ ریال رسید. همچنین هزینه هر واحد درسی نیز معادل ۱۱۵ هزار و ۶۵۰ ریال بود.
دانشجویان به جای مهاجرت به فکر خدمت به کشور باشند
انتشار تصویر ابلاغیه سازمان امور دانشجیوان حاکی از آن که سازمان امور دانشجویان چنین دستوری را به روسای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور ابلاغ کرده و آنها از ۷ آذر موظف به اجرای آن هستند. با واکنش های متفاوتی از سوی دانشجویان همراه بود.
باوجود آنکه بسیاری از دانشجویان واکنش های منفی به این افزایش قیمت ها داشتند اما محمدرضا گاوزن درونکلا، فارغ التحصیل مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس تهران در گفتگوی اختصاصی با «خبرنامه دانشجویان ایران» نکات جالبی را مطرح کرد. گاوزن درونکلا در این خصوص گفت: از نظر قانونی راه گریز برای عدم پرداخت این هزینه آزادسازی مدرک وجود دارد. به هرحال در دانشگاه ها هزینه هایی از بیت المال خرج شده است تا یک عده ای در این کشور تحصیل کنند پس بیت المال نیز این حق را دارد که از این آقایون و خانم ها انتظار داشته باشد که برای این کشور نیز به صورت متقابل کار کنند.
وی افزود: حال عده ای بنا به عجله ای که دارند می خواهد بدون اینکه یک دوره ای را منتظر پیدا کردن شغل مناسب در کشور خود بمانند، مهاجرت کنند. به لحاظ سنی دانشجویان ارشد و دکتری وقت دارند که یک دوره ای را منتظر بمانند ببیند می توانند کار پیدا کنند یا خیر؟ که اگر خیر آن وقت حق دارد مهاجرت کنند اما نیاز هست که دانشجویان به جای اینکه فوری به فکر مهاجرت باشند ابتدا به فکر خدمت به کشور خود باشند اگر شرایط برای خدمت ایجاد نشد آن وقت مهاجرت و آزادسازی مدرک را در دستور کار قرار گیرند.
محمدرضا گاوزن گفت: علاوه بر این مورد این روش نیز وجود دارد که افراد می توانند در این مدت صبوری و تلاش که به دنبال کار باشند برای خود بیمه رد کنند و پس از گذشت مدت لازم می توانند اقدام به آزادسازی مدرک خود کنند. در واقع این افزایش قیمت تنها برای افرادی غیرقابل قبول است که تمام برنامه های خود را متناسب با مهاجرت چیده اند و بلافاصله یا با فاصله خیلی کمی با اتمام تحصیل در کشور مهاجرت کنند اما برای آنان که حداقل می خواهند شانس خود را برای ماندن در کشور را بررسی کنند راهکار وجود دارد و بمب بست وجود ندارد و می تواند مدرک خود را آزاد کند.
فارغ التحصیل مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس تهران افزود: به هرحال این یک حق دو طرفه است و هردانشجویی باید متناسب با هزینه هایی که برای آن شده به کشور خدمت کند و کشور این حق را دارد که دانشجو شانس خود را برای خدمت به جامعه امتحان کند. دانشجو نیز این حق را دارد که اگر شانس خود را امتحان کرد و به نتیجه ای نرسید ممدرک خود را آزاد کند و به مهاجرت فکر کند و می توانند در این مدتی که شانس خود را برای خدمت به جامعه امتحان می کند همه یا بخش اعظمی از مدرک خود را آزاد کند.
در ابلاغیه سازمان امور دانشجویان که روز چهارشنبه شب هفته گذشته ۹ آذر در فضای مجازی منتشر شد، آمده است: بر اساس دستورالعمل جامع ایفای تعهد خدمت آموزش رایگان به شماره ۲۵۴۴۰۷/و مورخ ۲ بهمن ماه سال ۹۶، جدول لغو تعهد خدمت آموزش رایگان به شرح پیوست جهت اجرا از تاریخ ۷ آذر ماه ۱۴۰۱ ابلاغ می‌شود. لازم به ذکر است که مفاد این نامه شامل تمام دانشجویان و دانش‌آموختگان گذشته که قصد لغو تعهد خدمت آموزش رایگان را از تاریخ فوق دارند، می‌شود.
نحوه محاسبه پرداخت هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی چگونه است؟
شهریه هر نیمسال تحصیلی به ازای ۱۲ واحد درسی در دوره‌های کاردانی و کارشناسی، ۸ واحد درسی در دوره کارشناسی‌ارشد، ۶ واحد درسی در دوره دکتری تخصصی و برای دوره‌های کارشناسی‌ارشد پیوسته و دکتری حرفه‌ای نیز ۱۲ واحد درسی درنظر گرفته شده است.
اگر دانشجو در هر نیمسال تحصیلی بیش از این حد نصاب واحد اخذ کنند، شهریه نیمسال تحصیلی به عنوان بدهکاری وی محسوب می‌شود. اگر تعداد واحدهای آنها کمتر از حد نصاب باشد، شهریه نیمسال با ضرب تعداد واحد در شهریه هر واحد درسی محاسبه می‌شود. هنگام محاسبه باید توجه داشته باشید که بعضی ترم‌ها در هزینه مدرک وارد نمی‌شوند. به طور مثال، دانش‌آموختگان دکتری رشته‌های فنی‌مهندسی، فارغ از مدت زمان تحصیل آنها، معمولاً مدت زمان تحصیل ۷ ترم در نظر گرفته می‌شود؛ ۳ ترم برای واحدهای درسی و ۴ ترم برای رساله است.
هزینه ترخیص مدرک برای رشته‌های علوم‌انسانی
بنابر اطلاعات ابلاغیه سازمان امور دانشجویان، هزینه هر ترم به منظور آزادسازی مدرک تحصیلی برای رشته‌های علوم‌انسانی در مقطع کاردانی، ۵۹ میلیون و ۷۴۳ هزار و ۶۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر یک واحد مبلغ ۴ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۶۳۳ ریال در نظر گرفته شده است.
هزینه ترخیص مدرک در رشته‌های علوم‌انسانی برای مقطع کارشناسی، مبلغ ۵۹ میلیون و ۷۴۳ هزار و ۶۰۰ ریال و هزینه هر واحد برای این مقطع تحصیلی، ۴ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۶۳۳ ریال است.
دانش‌آموختگانی که متقاضی ترخیص مدرک خود در مقطع کارشناسی‌ارشد هستند، می‌بایست مبلغ ۱۰۶ میلیون ۸۰۶ هزار و ۴۰۰ ریال بابت هر ترم تحصیلی بپردازند. هزینه هر واحد نیز ۱۳ میلیون و ۳۵۰ هزار و ۸۰۰ ریال است. همچنین مبلغ آزادسازی مدرک تحصیلی مقطع دکتری، ۱۷۴ میلیون و ۷۱۶ هزار ریال است. سازمان امور دانشجویان، مبلغ هر واحد دکتری برای رشته‌های علوم‌انسانی را ۲۹ میلیون و ۱۱۹ هزار و ۳۳ زیال اعلام کرده است.
هزینه ترخیص برای رشته‌های علوم‌پایه
فارغ‌التحصیلانی رشته‌های علوم‌پایه که متقاضی ترخیص مدرک خود در مقطع کاردانی هستند، باید مبلغ ۶۳ میلیون و ۷۴۸ هزار و ۸۰۰ ریال بایت هر ترم تحصیلی پرداخت‌کنند. همچنین قیمت هر یک واحد در این مقطع تحصیلی معادل ۵ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۴۰۰ ریال است.
هزینه ترخیص مدرک تحصیلی در مقطع کارشناسی برای این رشته‌های تحصیلی، ۶۳ میلیون و ۷۴۸ هزار و ۸۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی، معادل ۵ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۴۰۰ ریال است.
براساس ابلاغیه سازمان امور دانشجویان، دانش‌آموختگان کارشناسی‌ارشد رشته‌های علوم‌پایه باید برای هرم ترم تحصیلی مبلغ ۱۲۵ میلیون و ۹۴۱ هزار و ۲۰۰ ریال و بابت هر واحد درسی نیز مبلغ ۱۵ میلیون و ۷۴۲ هزار و ۶۵۰ ریال بپردازند.
هزینه ترخیص مدرک دکتری نیز ۲۲۴ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۲۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی در این مقطع تحصیلی، مبلغ ۳۷ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۲۰۰ ریال از سوی سازمان امور دانشجویان اعلام شده است.
هزینه ترخیص مدرک رشته‌های گروه هنر
هزینه آزادسازی هر ترم تحصیلی در مقطع کاردانی و کارشناسی معادل ۸۶ میلیون و ۹۶ هزار و ۸۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی برای این دو مقطع تحصیلی، مبلغ ۷ میلیون و ۱۷۴ هزار ۷۳۳ ریال اعلام شده است.
هزینه ترخیص مدرک برای هر ترم تحصیلی در رشته‌های گروه هنر در مقطع کارشناسی‌ارشد معادل ۱۴۸ میلیون و ۵۹۷ هزار و ۲۰۰ ریال و مبلغ هر یک واحد درسی نیز ۱۸ میلیون و ۵۷۴ هزار و ۶۵۰ ریال است. هزینه آزادسازی مدرک دکتری نیز ۲۴۸ میلیون و ۹۲ هزار و ۴۰۰ ریال برای هر ترم تحصیلی و هزینه هر یک واحد درسی نیز ۴۱ میلیون و ۳۴۸ هزار و ۷۳۳ ریال است.
هزینه ترخیص مدرک رشته‌های گروه فنی‌مهندسی
فارغ‌التحصیلانی که متقاضی ترخیص مدرک کاردانی یا کارشناسی خود در رشته‌های فنی‌مهندسی هستند، باید مبلغ ۷۰ میلیون و ۲۶۵ هزار و ۶۰۰ ریال برای هر ترم تحصیلی پرداخت کنند. همچنین هزینه هر واحد درسی در این مقاطع برای این دست از رشته‌های تحصیلی معادل ۵ میلیون و ۸۵۵ هزار و ۴۶۷ ریال است.
هزینه ترخیص مدرک کارشناسی‌ارشد رشته‌های فنی‌مهندسی برای هر ترم تحصیلی معادل ۱۲۵ میلیون و ۳۷۷ هزار و ۶۰۰ ریال است. همچنین سازمان امور دانشجویانُ مبلغ هر واحد درسی را ۱۵ میلیون و ۶۷۲ هزار و ۲۰۰ ریال اعلام کرده است.
هزینه ترخیص مدرک برای هر ترم تحصیلی در مقطع دکتری، معادل ۲۲۴ میلیون و ۶۷۱ هزار و ۲۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی نیز ۳۷ میلیون و ۴۴۵ هزار و ۲۰۰ ریال اعلام شده است.
گزارش از هادی هدایت زاده