به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اوایل مهرماه سال 1396 و حدود هفت ماه قبل در حالی که محوریت بحث های مختلف کشور در حوزه های سیاسی و رسانه ای عدم خروج آمریکا از برجام را پیش بینی می کرد در یادداشتی که در خبرنامه دانشجویان ایران انتشار یافت با اتکا به مواردی که عمدتا ناشی از نظم رئالیستی حاکم بر روابط بین الملل بود به این نکته تاکید شد که خروج آمریکا از برجام آنقدرها هم که به آن تاکید می شود گزینه ی غیر قابل دسترسی نخواهد بود.
اما امروز و پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای به نظر می رسد به طور کلی سه راهبرد مختلف پیش روی دستگاه سیاست خارجی کشور در مواجهه با این اقدام ترامپ می باشد که هر کدام دارای نکاتی است که باید به آن توجه شود:
۱- راهبرد اول که راهبرد حداقلی می باشد ادامه ی توافق هسته ای با همکاری پنج قدرت دیگر طرف توافق چین، روسیه، آلمان، فرانسه و انگلیس است که به نظر می رسد با توجه به اظهارات چند روز اخیر مقامات دولتی رویکرد حاکم بر دستگاه سیاست خارجی کشور در حال حاضر همین رویکرد می باشد. این در حالی است که پیش از این بسیاری از مقامات وزارت امور خارجه تاکید کرده بودند که در صورت خروج ایالات متحده از توافق دیگر دلیلی برای باقی ماندن ایران در این توافق وجود ندارد و جمهوری اسلامی ایران نیز از این توافق خارج خواهد شد. جدا از تناقضی که در اتخاذ رویکرد فعلی مشاهده می شود این رویکرد دارای ایراداتی است که آن را با مشکلات جدی مواجه می کند.
اول اینکه هرچند که به ظاهر پنج کشور دیگر بویژه سه کشور اروپایی اعلام کنند به تعهدات خود در توافق پایبند خواهند بود اما بار روانی خروج آمریکا از توافق بسیاری از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی این کشورها را نیز برای معامله با ایران دچار تردید جدی کرده و فضای غبارآلود ایجاد شده مانع اعتماد سرمایه گذاران این کشورها در توسعه ی رابطه با ایران خواهد شد. این نکته همان مساله ای است که به زبانی دیگر در جریان مناظرات انتخاباتی سال 92 توسط حسن روحانی مطرح شد و وی توافق با اروپایی ها بدون جلب نظر آمریکا را کاری عبث و بیهوده خواند.
علاوه بر این ادامه ی رویکرد فعلی و عدم واکنش به اقدام آمریکایی ها و بعضا تمجید از این اقدام با این عنوان که امریکا یک عنصر مزاحم در برجام بود که از آن خارج شد این تصور را برای اروپایی ها به وجود خواهد آورد که خروج از برجام برای آن ها هیچ هزینه ای نخواهد داشت و آن ها نیز هرگاه برجام را مخل منافع ملی خود بدانند به راحتی از آن خارج خواهند شد چرا که این پیام به آن ها صادر شده است که این توافق به لحاظ حقوقی از چنان ضعفی برخوردار است که هیچ ضمانت اجرایی برای آن متصور نیست و آمریکا بدون پرداخت هیچ هزینه ای از ان خارج شد.
۲- رویکرد دومی که در مواجهه با رویکرد فعلی آمریکایی ها می توان اتخاذ کرد رویکرد حداکثری و رادیکال می باشد. بر اساس این رویکرد جمهوری اسلامی ایران علاوه بر خروج از توافق هسته ای با اعلام خروج خود از پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای موسوم به ان پی تی واکنشی همه جانبه به اقدام آمریکایی ها نشان دهد. هرچند که این اقدام در ظاهر پاسخ قاطعی به نظر می آید اما خروج از ان پی تی به دلیل فضای رسانه ای که ایجاد می کند زمین بازی را عوض کرده و در جهت تایید حرف آمریکایی ها و صهیونیست ها مبنی بر تمایل جمهوری اسلامی ایران برای ساخت بمب اتم عمل کرده و عملا جمهوری اسلامی ایران را از جایگاه طلبکار خارج و در راستای منافع آمریکایی ها عمل می کند.
۳- اما حالت سوم در مواجهه با اقدام آمریکا که ظاهرا به نظر می رسد بهترین آنها نیز باشد از سرگیری بخشی از تعهدات و فعالیت های صلح آمیز هسته ای می باشد که اتفاقا بسیاری از آنها با نظر امریکایی ها در توافق گنجانده شده بود. در این بین افزایش تعداد سانتریفیوژها، افزایش میزان غنی سازی، محدود سازی بازرسی ها و مواردی از این دست قابل توجه می باشد. در واقع با اتخاذ این رویکرد مشخص می شود که دولت ایران ساده انگارانه عزت ملی را معامله نخواهد کرد و با واکنش معقول و متناسب از حقوق طبیعی خود دفاع می کند. در این بین باید توجه داشت شکایت از ایالات متحده به مجامع بین المللی مانند دادگاه لاهه(بر اساس ضوابط مندرج در توافق) به عنوان آغاز کننده ی نقض توافق ودرخواست صدور حداقل رای مشورتی که بار روانی خاصی خواهد داشت نباید از نظر دور بماند هرچند که تاریخ به اثبات رسانده انتظار عدالت از این مجامع انتظاری عبث می باشد اما به لحاظ بار روانی و رسانه ای می تواند مکمل رویکرد جمهوری اسلامی ایران قلمداد شود.
* گزارش از محمدکاظم عبدالحمیدی