به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ با توجه به دستور ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از برجام، تحریم‌های نفتی علیه کشور از اواسط آبان ماه اعمال میشود. به طور کلی تحریم‌های نفتی کشور به دو زیربخش تحریم خرید نفت از ایران و تحریم دسترسی به پول نفت کشور تقسیم میشود. در حال حاضر درآمد حاصل از فروش نفت کشور در بانک‌های خارجی قفل شده است و صرفا جهت خرید محصولات انسان دوستانه قابل استفاده است. در نتیجه هر چند حساب‌های بانکی کشور در بانک‌های بین المللی بلوکه است اما میتوان از موجودی حساب‌‌ها برای واردات محصولات غذایی و دارویی استفاده کرده و بخشی از نیازهای کشور را تامین کرد. اما در صورت بازگشت مجدد تحریم‌های نفتی، خرید نفت از ایران تحریم میشود؛ در چنین شرایطی دیگر نفتی به فروش نمیرسد که دولت بتواند با استفاده از درآمدهای حاصل از آن نیازهای اساسی کشور را تامین کند. فلذا با توجه به وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی، چارهاندیشی برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی بیش از پیش اهمیت مییابد.
بیشتر بخوانید// صادرات نفت در تنگنا
در شرایط کنونی میزان تولید نفت خام کشور 3.9 میلیون بشکه و صادرات آن 2.7 میلیون بشکه در روز است. طبق برآوردها، با توجه به بازگشت مجدد تحریمها و روند کاهش خرید نفت ایران، احتمال افت میزان صادرات نفت به یک میلیون بشکه وجود دارد. فلذا ضرورت تنوع بخشی به روش‌های صادرات نفت جهت مقابله با کاهش فروش نفت بسیار حائز اهمیت است.
یکی از راه‌های خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی عرضه نفت در بورس است. در این مدل نفت کشور، توسط شرکت ملی نفت و در سازوکار شفاف بورس عرضه میشود و شرکت‌های خصوصی واجد شرایط در یک فضای رقابتی برای خرید نفت اقدام میکنند. علاوه بر سازوکار شفاف این روش که مانع شکل‌گیری فساد میشود؛ فضای رقابتی بورس قیمت نفت را تا حد ممکن افزایش میدهد و مانع تحمیل هزینه‌های اضافی به کشور میشود. در ادامه به مزایای عرضه نفت در بورس پرداخته میشود:
خنثی سازی تحریمها و تداوم صادرات نفت
با فروش نفت در قالب محموله‌های کوچک و متوسط به بخش غیردولتی، امکان شناسایی خریداران نفت ایران توسط آمریکا کاهش مییابد و این بخش با تکیه بر انگیزه، انعطاف‌پذیری و توانایی خود، می‌تواند از قطع شدن صادرات نفت ایران جلوگیری کند. هم چنین فروش ریالی نفت در بورس موجب میشود که دولت ، درآمدهای نفتی را به صورت ریالی و مستقل از نظام بانکی بین المللی ( که تحریم پذیری در ان قطعی است) کسب کند و ریسک بازگشت ارز ناشی از فروش نفت بر عهده‌ی شرکت های خصوصی قرار گیرد. باید توجه داشت که شرکت‌های خصوصی به دلیل ایجاد شبکه های گسترده‌ای که در نظام بانکی بین‌المللی، احتمال تحریم‌پذیری خود را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهند که از نمونه‌های آن میتوان به موفقیت پتروشیمی‌ها در دور زدن تحریم‌های بانکی اشاره کرد.
هدایت نقدینگی به سمت تولید
در حال حاضر حجم نقدینگی موجود در کشور بالغ بر 1500 هزار میلیارد تومان است که چرخش این حجم نقدینگی بین بخش‌های غیرمولد اقتصادی، ویرانی‌های بسیاری را در بازار‌های ارز و سکه و مسکن برجای گذاشته است. استفاده از بورس برای صادرات نفت این امکان را فراهم میکند که فروش محموله‌های نفت در قالب حواله‌های قابل انتقال به غیر انجام شود. این اقدام با انتقال بخشی از نقدینگی به بازار بورس برای خرید و فروش حواله‌‌ها و کسب سود، علاوه بر کاهش اثرات زیان‌بار نقدینگی در بخش‌های غیرمولد، قدم به قدم باعث گسترش تعداد مشتریان و بهبود فضای رقابتی و افزایش میزان تولید و عرضه نفت در بورس میشود.
بیشتر بخوانید// نیاز فوری به راه‌اندازی بورس نفتی
فعال سازی کسب و کار تجارت نفت
پالایشگاه‌های کوچک یکی از ظرفیتهای مغفول برای رونق زنجیره ارزش افزوده صنعت نفت کشور است. در حال حاضر پالایشگاه‌های کوچک کشور وضعیت مناسبی ندارند؛ تعدادی از این پالایشگاه‌‌ها با حداقل ظرفیت کار کرده و نفت خود را از عراق و آذربایجان تامین میکنند و تعدادی نیز تعطیل شده‌اند. طبق برآوردها میزان نفت مورد نیاز این پالایشگاه‌‌ها حدودا 100 هزار بشکه است. عرضه‌ی نفت در بورس بستری فراهم میکند که پالایشگاه‌‌ها و شرکت هایی که امکان خرید و فروش نفت در محموله‌های کوچک را دارند، وارد چرخه‌ی تجارت نفت شوند که این مسیر در ادامه باعث شکل‌گیری شرکت‌های بین المللی تجارت نفت خواهد شد.
در مجموع فروش نفت در بورس و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات نفت کشور راهکاری است که برای مقابله با تحریم‌های نفتی عملیاتی به نظر می‌رسد و علاوه بر مزیت ضد تحریمی عرضه نفت در بورس، پیاده سازی این مدل تاثیر مثبتی بر اقتصاد داخلی کشور نیز دارد.
* گزارش از سیداحسان حسینی