به گزارش خبرنگار فرهنگی اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ محمدعلی کشاورز که جزو بازیگران نسل اول تئاتر کشور به شمار می رفت، روز گذشته از میان ما رفت تا از قاب 5 نفره بازیگران مرد ماندگار تاریخ تئاتر و سینما تنها به علی نصیریان دلخوش باشیم. بازیگری که نسل های اول تا سوم انقلاب با نقش های او زندگی کردند و حتی نسلهای بعدی هم او رابا نام پدرسالار تلویزیون می شناسند. کشاورز که 26 فروردین ماه 1309به دنیا آمده بود، در 25 خرداد 1399 از دنیا رفت تا در طول 90 سال زندگی اش، قاب های ماندگاری را برای مرز ایران رقم بزند.

محمدعلی کشاورز از پدرسالار تلویزیون تا شعبان بی‌مخ!

کشاورز که نشان درجه یک فرهنگ و هنر را داشت، در آثار زیادی بر جعبه جادویی و پرده نقره ای حضور پیدا کرده بود که شاید بتوان مهمترین آنها را ایفای نقش این بازیگر در آثاری چون «دایی جان ناپلئون»، «هزار دستان»، «سربداران»، «پدرسالار»، «گرگ ها»، «افسانه سلطان و شبان» و ... دانست؛ آثاری که این بازیگر را به اسدالله خان، شعبان استخوانی و خوابگزار اعظم و .... رساند تا بعد از گذشت بیش از 3 دهه از نمایش این آثار همچنان بازی محمدعلی کشاورز به عنوان یکی از ماندگارترین بازی ها در ذهن مخاطبان حک شده باشد.

سریال «پدر سالار» آنقدر برای مخاطبان آن روز و حتی نسل های بعد جذاب بود که خود اسدالله خانه درباره اش اینطور گفته بود: « هنوز که «پدر سالار» را تلویزیون روی آنتن می‌برد برایم تازگی دارد. انگار همین دیروز بود اسدالله‌خان را بازی می‌کردم. و هنوز هم دلیلش را نفهمیدم چه عاملی باعث شد این سریال آنقدر محبوب شود؟ اتفاقی را که کمتر سازندگان آثار تلویزیون و سینما امروز به دنبالش هستند. فقط می‌سازند و به امورات تجاری‌شان می‌رسند و دغدغه جاودانگی آثار وجود ندارد.»

بزرگ‌ترین جایزه کشاورز از زبان خودش

پدرسالار تلویزیون ایران علی رغم حضور در آثار سینمایی مختلفی چون «کمال المک»، «مادر»، «دلشدگان»، «روز واقعه»، «جعفرخان از فرنگ برگشته»، «جستجوگر»، «کفش های میرزا نوروز»، «زیر درختان زیتون» و .... اما هیچگاه سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر بر دستان این بازیگر ننشست و تنها برای فیلم «مادر» علی حاتمی نامزد دریافت سیمرغ بلورین برای بهترین بازیگر نقش اول مرد شد. با این حال یکی از ماندگارترین بازیگران مرد ایران درباره بزرگ ترین جایزه زندگی اش گفته بود:

« بزرگ‌ترین جایزه‌ای که گرفتم از دست پسر جوانی بود که چرخ انگور فروشی داشت و به پیشم آمد و گفت من هیچ چیزی ندارم به تو بدهم غیر از اینکه حسم را بگویم و خوشه‌ای انگور به‌عنوان کادو به من داد که این بزرگ‌ترین جایزه‌ای بود که در زندگی‌ام گرفتم و در واقع بهترین قاضی مردم هستند که در کوچه و خیابان نقدهای فوق‌العاده خوبی می‌کنند. یک‌بار هم به‌عنوان چهره ماندگار در همایش چهره‌های ماندگار انتخاب شدم.»

با این حال شاید بد نباشد دست اندرکاران برگزاری جشنواره فیلم فجر درباره چرایی نادیده گرفتن این بازیگر در طول 4 دهه گذشته توضیح دهند.

وقتی محمدعلی کشاورز به خاطر تئاتر، پزشکی را رها کرد

نکته قابل توجه در زندگی محمدعلی کشاورز تغییر رشته او از پزشکی به تئاتر است، کاری که سرآغاز ماندگاری او در قالب تلویزیون و سینما شد؛ علی رغم اینکه این بازیگر تنها 12 سال داشت که سینما به تدریج شکل گرفت اما سینما از آن ابتدا کشاورز را مجذوب خودش کرد تا جایی که خودش درباره رها کردن پزشکی و حضور در فعالیت های تئاتر گفته بود: «آن زمان دانشکده پزشکی ملی تازه‌ تاسیس شده بود و من هم برای ورود به این دانشکده در کنکور شرکت کرده و قبول شدم. خاطرم هست یکی از استادان درس فیزیولوژی برای تشریح جسد ما را به اتاق تشریح برد. همان زمان بود که احساس کردم اصلا تحمل و ظرفیت این رشته را ندارم. واقعا نمی‌توانستم تشریح یک مرده را ببینم و با روحیه من سازگار نبود. به همین‌خاطر از دانشکده پزشکی بیرون آمدم و بعد خدمت سربازی رفتم. من برای گذراندن دوره چهارماهه دانشکده نظامی و گرفتن درجه افسری، خدمت بودم. خاطرم هست در آنجا فرمانده روشنفکری داشتیم.

من برای فرار از برنامه‌های سربازی به این فرمانده گفتم که کار تئاتر می‌کنم. ایشان هم استقبال کرد و اجازه داد در دوران خدمت کار تئاتر انجام دهم. در آنجا یک افسر نمایشنامه‌های ملی- میهنی می‌نوشت، با این مضمون که ما در راه وطن کشته می‌شویم. این خیلی خوب بود، چون باعث شد دوران خدمت را با فعالیت‌های هنری در پادگان سپری کنم. بعد از خدمت سربازی، در کنکور هنرستان هنرپیشگی شرکت کرده و جزء یکی از ۲۰ پذیرفته‌شده این هنرستان شدم. در این هنرستان از حضور استادان طراز اول بهره برده و به‌صورت علمی با تئاتر آشنا شدم. پس از فارغ‌التحصیلی از این هنرستان در اداره تئاتر استخدام شدم. به این صورت که هم کار تئاتر می‌کردم و هم کارمند بودم. البته همزمان در تلویزیون هم فعالیت می‌کردم.همان سال‌ها دانشکده هنرهای دراماتیک با تلاش‌های بسیار زیاد دکتر فروغ تاسیس شد. به‌مدت چهار سال در رشته بازیگری و تئاتر در این دانشکده تحصیل کردم.»

نگاهی کوتاه به آثار مهم کشاورز پیش و پس از انقلاب

علی رغم اینکه اسدالله خان اولین حضورش در آثار سینمایی را در فیلم «شب قوزی» فرخ غفاری در سال 1343 تجربه کرد؛ اما تا پیش از انقلاب در فیلم های مهمی چون «رگبار» بهرام بیضایی، «صادق کرده»  ناصر تقوایی، «آقای هالو» داریوش مهرجویی، «خشت و آینه» ابراهیم گلستان حضور داشتند، او بعد از انقلاب اولین فیلم مهم او بازی در «برزخی ها» به کارگردانی ایرج قادری بود، فیلمی که آن سال فروش 8 میلیون تومانی! را تجربه کرد تا جزو آثار مهم دهه 60 سینمای ایران باشد. کشاورز بلافاصله بعد از این فیلم در «کمال الملک» علی حاتمی به ایفای نقش پرداخت و آخرین بازی این بازیگر نیز مربوط به فیلم «فرزند صبح» بهروز افخمی در سال 83 است و بعد از آن پدرسالار از قاب سینما فاصله گرفت. با این حال با نگاه به کارنامه کاری محمدعلی کشاورز در عرصه سینما باید گفت که او حضور در آثار علی حاتمی را بیشتر از دیگر کارگردانان تجربه کرده بود.