به گزارش سرویس اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ امروزه که خانه‌دار شدن مبدل به یک آرزو برای قشر جوان جامعه شده و آمارها گویای این مسئله است که کف انتظار زمانی یک فرد در ایران به طور متوسط برای خانه دار شدن به 31 سال رسیده است نگاه به سیاست‌های حوزه مسکن در 2 دهه اخیر دولت‌های جمهوری اسلامی قابل توجه است.

*مسکن مهر؛ مهم‎ترین پروژه حوزه مسکن پس از انقلاب

جمعیت ایران طی سال‌های 85تا 95، نزدیک به 10 میلیون نفر زیاد شد. در این میان رشد افزایش خانوار، با توجه به هرم سنی، 3 برابر بزرگ‌تر از رشد جمعیت بود. به طوری که تعداد خانوارهای ایرانی در طول یک دهه از 17 ملیون و 500 هزار به بیش از 24 میلیون خانوار افزایش یافت. چیزی قریب به ۷ میلیون خانوار جدید در سرشماری‌ها شمرده شدند؛ خانواده‌هایی که یکی از اصلی‌ترین نیازهای‌شان مسکن و سرپناهی ایمن بود..

تعداد کل مسکن در سال 1385، بیشتر از 16 میلیون واحد نبود. اما طی یک دهه حدود 7 میلیون واحد جدید به آمارها اضافه شدند تا تعداد خانه‌های مسکونی به مرزهای 23 میلیون واحد نزدیک شود. 10 سال، 7 میلیون واحد آمار بی‌سابقه‌ای که از این میان، نزدیک به دو میلیون خانه (یک میلیون و 911 هزار و 752 واحد) سهم مسکن مهر است. سهمی نزدیک به 30 درصد خانه‌سازی‌های ایران که نشان می‌دهد در طول سالهای 85 تا 95 از هر 3 خانه‌ای که در ایران ساخته شده، یکی مربوط به مسکن مهر است.

از این جهت به لحاظ آماری اثرگذاری مسکن مهر در حوزه اقتصاد مسکن پس از انقلاب از وزن بسیار بالایی برخوردار است. طرحی که توانست با ارائه تسهیلات باعث خانه‌دار شدن بیش از 2 میلیون خانوار در کشور صاحب خانه شدند و با در نظر گرفتن هرم سنی جامعه که بیشتر قشر  جدید را قشر جوان جامعه تشکیل می‌دهند و نیاز این قشر به مسکن، وظیفه دولت را در این امر بیش از پیش خطیر می‌کند.

همانگونه که در نمودارهای زیر مشاهده می‌کنید از سال 85 تا 95 قریب به 15 نفر از جمعیت کشور را ازدواج کشور تشکیل می‌دهند که این یعنی کشور بطور میانگین سالیانه به ساخت 700 هزار مسکن احتیاج دارد.

در این میان امروز دولت یازدهم و دوازدهم که به گفته خود حسن روحانی رییس جمهور دولت، دارای عقب ماندگی در حوزه مسکن است تقریبا هیچ طرح و برنامه را برای حل این معظل ارائه نکرده و انگار در آینده نیز قصدی برای جبران این طرح ندارد.

این عدم برنامه ریزی در حوزه مسکن کشور را با نوعی بن بست در حوزه اقتصاد مسکن تبدیل کرده است. سرمایه‌ای شدن مسکن در کشور و انفجار قیمت در حوزه مسکن خلا زمین ماندن مسکن مهر را بیش از پیش نمایان ساخته است.

اما نگاه به اظهارات کارگزاران دولت یازدهم و دوازدهم در حوزه مسکن می‌تواند در نوع خود جالب توجه باشد؛

1. حسن روحانی، رئیس جمهور:
«دیدید که یک تصمیم گیری برای مسکن مهر چه بلایی بر سر کشور آورد، چه طور پول چاپ کردند، هر پولی که در تاریخ ایران چاپ شده بود چهل و چند درصد آن توسط بانک مرکزی چاپ شد، یعنی بانک مرکزی 45 هزار میلیارد چاپ کرد و در اختیار بانک مسکن قرار داده است.»

2. علی طیب نیا، وزیر اسبق اقتصاد:
«ساخت مسکن ارزان قیمت برای عامه مردم مقدس است و همه ما وظیفه داریم در این مسیر حرکت کنیم اما متاسفانه برای تولید مسکن ارزان قیمت به رشد نقدینگی و منابع بانک مرکزی متوسل شدیم. اگر بگوییم چیزی حدود نیمی از کل پایه پولی و نقدینگی کشور به مسکن مهر مربوط می شود شاید تعجب آور باشد که برای تحقق یک هدف مقدس ما به یک ابزار نامناسب متوسل شدیم.»

3. عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی:
«مسکن مهر مزخرف است، مسکن مهر عامل تورم 45 درصدی اقتصاد است. مسکن مهر طرح پوپولیستی است. مسکن مهر خانمان‌برانداز است.»

4. ولی الله سیف، رئیس سابق بانک مرکزی:
«متاسفانه مسکن مهر با شیوه تامین منابع مالی غلط بنا شده و این طرح در اقتصاد  کشور آثار نامطلوبی به دنبال داشته است.»

5. سیدافضل موسوی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران:
«مسکن مهر کمتر از حلبی‌آباد نیست و یک جا جمع کردن فقرا کار غلطی است.»

*سهم مسکن مهر در رونق اقتصادی کشور

-174 شغل کلیدی با بخش مسکن مرتبط است

اما دبیر کانون انبوه سازان با بیان اینکه هزینه‌های کمرشکن بر گرده تولیدکنندگان قرار دارد، می‌گوید حدود 13 میلیون جوان در کشور داریم که به سن ازدواج رسیده یا از سن ازدواج گذشته‌اند. یعنی هم‌اکنون با پنج - شش میلیون کسری مسکن مواجهیم که باید تأمین شود. از سوی دیگر گفته می‌شود 2.5 میلیون مسکن خالی در کشور وجود دارد. در همه جای دنیا برای تعادل‌بخشی به بازار مسکن، مازاد 6 تا 10درصد را نگه می‌دارند. این 2.5 میلیون نیز حدود 10 درصد کل واحدهای مسکونی کشور را تشکیل می‌دهد که می‌توان آن را به عنوان تعادل‌بخشی در نظر گرفت و بر این اساس به پنج - شش میلیون مسکن در کشور نیاز داریم.

فرشید پورحاجت با اشاره به کاهش ارزش پول ملی به یک سوم معتقد است این مساله سبب شده نقدینگی تولیدکنندگان به خصوص سازندگان به یک سوم کاهش پیدا کند؛ بنابراین وقتی قدرت خرید متقاضیان مسکن کاهش می‌یابد، تولیدکننده‌ها نیز رغبتی برای ورود به عرصه ساخت و ساز از خود نشان نمی‌دهند.

وی، اصلاح قانون پیش فروش و مشوق‌های مالیاتی را از جمله اصلاحات فوری در حوزه مسکن می‌داند.

هم‌چنین مصطفی‌قلی خسروی - رئیس اتحادیه مشاوران املاک - می‌گوید مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس در تلاش هستند که بازار مسکن را به تعادل برسانند. با توجه به اینکه نگاه در وزارت راه و شهرسازی که به ساخت و ساز وجود دارد، انتظار داریم 174 شغل کلیدی نیز که مرتبط با بخش مسکن است به حرکت دربیاید. شاید اگر شاهد تعطیلی این طرح نبودیم نه تنها در حوزه مسکن بلکه حتی در حوزه اشتغال نیز وضعیت بسیار بهتری را نسبت به گذشته می‌داتشیم.

*بانک مسکن نهادی که وظیفه خود را انجام نمی‌دهد

بانک مسکن به عنوان متولی و نهاد تسهیل گر حوزه مسکن مدت‌هاست که دیگر نقش اصلی خود را فراموش کرده است. در زمکان دولت نهم و دهم بانک مسکن مسئولیت اصلی تامین مالی در حوزه ساخت و ساز‌های مسکن را برعهده داشت که در دولت حسن روحانی عملا کارکرد اصلای خود را ازدست داد.

بررسی نشان دهنده آن است که علاوه بر 2.5 میلیون مسکن خالی در کشور، امروز حدود 3 میلیون دیگر کمبود عرضه در بخش مسکن وجود دارد که  اگر امروز مسکن مهر دچار تعطیلی نمی‌شد مسکن مهر به علت خاصیت مصرفی خود هم میتوانست به کنترل بازار و جلوگیری از تکثر خانه‌های خالی و همچنین ساخت قریب به 2 میلیون مسکن دیگر بپردازد که در نوع خود میتوانست 80% مشکلات امروز بازار مسکن را حل کند.

در این بین پاسخگویی مسئولین دولتی که با اظهارات خود باعث این سوداگرانه شدن بازار مسکن شدند و منجر به افزایش سن انتظار خانه‌دار شدن از 17 سال به 31 شدند، ضروری است.

گزارش از محمد دلگشایی‌فر