«خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مهدی رضا برنا*// نقل است که زمان قاجارها وقتی نفت کشف شده بود و انگلیسی‌ها آمده بودند می‌خواستند نفت را ببرند، این‌جا دولتمرد قاجاری می‌گفت ما این مادّه‌ی بدبوی عَفِن را می‌خواهیم چه‌کار کنیم، بگذارید بردارند ببرند! این داستان امروزه عینا و حتی بدتر در مورد داده ها در حال تکرار شدن است. داده ها را نفت نوین نامیده اند. در دوران معاصر با رونق فناوری اطلاعات و تکنولوژی های وابسته به آن داده ها نقش مهمی را در همه ی ابعاد جامعه بازی می کنند. این ابعاد متشکل و نه منحصر به سرگرمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می باشد.

داده ها را می توان اما از نفت هم مهمتر دانست زیرا با در اختیار قرار دادن امتیاز نفت توسط دولتمردان آن زمان موجبات برتری اقتصادی بیگانگان را بر کشور فراهم می آورد و اما با واگذاری داده های کشور موجبات استیلای اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و امنیتی بیگانگان ها فراهم آورده می شود. این خود باعث می شود که با واگذاری داده ها در زمینه های جامع تری برتری برای بیگانگان فراهم آورده شود. موضوع دیگری که واگذاری داده ها در این روزهای کشور را حتی از واگذاری نفت در دوران قاجار بدتر می کند این است که قاجارها حتی در قرارداد استعماری دارسی هم به هر حال از منفعت اقتصادی (هرچند بسیار کمتر از آنچه حق ایران بود) برخوردار می شدند اما امروزه ما برای در اختیار قرار دادن داده های خود پول هم خرج می کنیم! پول را خرج می کنیم تا از کشورهای همسایه لینک بخریم و داده های خود را به کشورهای دیگر صادر کنیم.

میزان خروج داده های از کشور را می توان با درصد خوبی از میزان ترافیک مصرفی خارجی و مقایسه آن با میزان ترافیک مصرفی داخلی ما حدس زد. ایرانی ها فقط بیست درصد از ترافیک مصرفی خود را ترافیک داخلی استفاده می کنند حال آنکه این آمار در کشوری مانند کره جنوبی دقیقا برعکس است و هشتاد درصد ترافیک مصرفی کاربران داخلی می باشد. این آمار اما چه اهمیتی دارد. اهمیت میزان مصرف ترافیک داخلی به خارجی از چندین بعد می باشد که در ادامه به تفصیل تعدادی از آنها را توضیح می دهیم.

یکم، میزان هزینه های تحمیلی به کاربران ایرانی می باشد. به عبارت دیگر ناتوانی در داخلی کردن کاربرد های اینترنت باعث شده است که پول بیشتری از جیب کاربران ایرانی خارج شود. اگر می توانستیم در این زمینه موفقیت پیدا کند پول پرداختی از جیب کاربران ایرانی بسیار کاهش پیدا می کرد.

دومین آسیب این سهم مصرفی از ترافیک خارجی، خروج ارز از کشور در شرایط تحریم می باشد. به زبان ساده عدم موفقیت در این زمینه باعث شده است که هر ساله مقدار زیادی ارز از کشور ما خارج شود تا با استفاده از آن بتوانیم ترافیک اینترنت برای کارهای کاربران فراهم کنیم. هرچند این مقدار هیچ گاه از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شفاف نشده است اما می توان حدس زد که هر ساله نزدیک به یک میلیارد دلار پول بابت این موضوع از کشور خارج می شود. این میزان پول هر ساله می تواند هزاران شغل ایجاد کند که به با این حساب در هشت سال دولت دهم و یازدهم شاید قریب به یک میلیون شغل از دست رفته است.

بعد سوم اما ایجاد شغل های بسیاری است که از قبل تبدیل ترافیک خارجی به داخلی می باشد. اگر بتوانیم مصرف ترافیک کشور را به سمت داخل هدایت کنیم آنگاه در لایه ی های مختلف شغل های در فضای فناوری اطلاعات ایجاد خواهد شد. مثلا در لایه زیرساخت برای ساخت و نگهداری مراکز داده شغل های جدید ایجاد می شد یا در لایه های خدمات نرم افزاری هزاران نفر مشغول به توسعه و خدمات دهی به مردم کشور خودمان می شدند.

چهارمین مورد قابل اشاره افزایش سرعت دسترسی کاربران ایرانی به کاربردهای مورد نیاز خود در سطح اینترنت می باشد. با داخلی سازی میزان ترافیک مصرفی علاوه به اینکه کاربران هزینه کمتری جهت دسترسی به اینترنت می پردازند از سرعت و کیفیت بیشتری هم در این زمینه برخوردار می شوند که مهمترین دلیل آن نزدیکی جغرافیایی به مراکز داده داخلی می باشد. در واقع راهکارهای مبتنی بر شبکه های توزیع محتوی نیز تا حد زیادی از همین روی است.

مورد دیگری که توفیق در این زمینه برای ما به ارمغان می آورد کاهش شدید کلاهبرداری در سطح اینترنت برای کاربران اینترنت می باشد. با داخلی سازی و توان اعمال حاکمیت می توان خرید و فروش در سطح شبکه های اجتماعی را قانونی کرد و از سوءاستفاده و کلاهبرداری از کاربران کشورمان تا حد خوبی جلوگیری کرد. می توان درگاه های پرداخت قانونی برای فروشندگان در سطح این شبکه ها ایجاد نمود تا آن ها هم از خدمات دولت در این زمینه برخوردار شوند.

و اما شاید یکی از مهمترین آثاری که در واگذاری داده های کشور به بیگانگان استفاده موسع داده ها در زمینه هوش مصنوعی می باشد. داده ها برای هوش مصنوعی آنقدر مهم است که آن را به مثابه سوخت هوش مصنوعی می دانند. ارسال داده های کشور به بیگانگان به آن ها کمک می کند که ابزارهای هوش مصنوعی خود را حتی در مورد زبان فارسی آنقدر تقویت نمایند که برتری بهتری نسبت به هوش مصنوعی داخل کشور پیدا کنند و این باز به نوبه ی خود یعنی از دست دادن فرصت هایی که می توان از آن برای آبادانی کشور استفاده نمود.

امروز هفتادمین سالروز ملی شدن صنعت نفت است که سالها پس از ماده سیاه بد بوی عفن خوانده شدن به سرانجام رسید. این روزها در داخل کشور کسی داده ها ماده بد بوی عفن نمی نامد اما در برخورد با این دارایی ارزشمند، کمتر از برخورد دولتمردان قاجاری با نفت رفتار نمی کنند. امیدواریم به زودی نفت نوین نیز ملی شود و مردم کشورمان از مواهب ذکر شده آن بهره‌مند شوند.

*  دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس