خبرنامه دانشجویان ایران:یادم می‌آید، پدربزرگ وقتی که از کار مزرعه به خانه برمی‌گشت، قبل از نوشیدن چای، جعبه‌ای از جیب کتش بیرون می‌آورد و کاغذ خط‌دار داخل آن را پر از تنباکو می‌کرد و بعد از پیچیدن، آن را داخل چوب سیگارش قرار می‌داد و دود می‌کرد.
کاغذ و تنباکو و استکان چای، همراه همیشگی مهمانی‌ها و شب‌نشینی‌های پدربزرگ و هم‌سن و سال‌هایش بود.
اما درست همان زمان که آن‌ها برای حفظ احترام خانه خدا، جعبه‌های تنباکو را در خانه می‌گذاشتند و به نماز می‌پرداختند، بیرون مسجد، نوجوانان و جوانان روستا خستگی کار طاقت‌فرسای روزهای دراز تابستان را با سیگار و ته‌نشین کردن حجم ناسالمی از آن بر روی دندان‌ها و ریه‌هاشان از تن بدر می‌کردند.
این خاطرات کودکی‌ها و نوجوانی‌های تابستانی من است از یکی از روستاهای کشور، که خوب می‌دانم هنوز که هنوز است همه چیزش تغییر کرده و دگرگون شده، سیگار و سیگاری‌اش ترک نشده، اگر که بیشتر نشده باشد!
شاید بتوانیم کاغذ و تنباکو را به خاطرات دوران کودکی، سیگار و قلیان را به خاطرات گذران اوقات فراغت با دوستان، اردوهای دست‌جمعی و مسافرت‌هایمان و پیپ را به پزهای روشنفکری و کافه‌نشینی‌هایمان پیوند بزنیم.
آری، حکایت استعمال دخانیات وجه مشترک بسیاری از خاطره‌ها و گذشته‌هاست که در خوشی‌ها و دور هم جمع شدن‌ها و عزاداری‌های مان حضور داشته و هم آن بوده که برخی از عزیزانمان را با خود برده است.
به گزارش خبرنامه دانشجویان ایران به نقل از(ایسنا)، 14 درصد از جمعیت 15 تا 64 سال کشور مواد دخانی مصرف می‌کنند که این آمار در مردان، چهار برابر زنان است.
این میزان مصرف مواد دخانی که بر اساس اعلام مسوولان وزارت بهداشت در میان جوانان شیوع بیشتری دارد، هر روز بین 150 تا 180 نفر را در کشور می‌کشد و به گفته وزیر بهداشت، 25 درصد مرگ‌ومیر در سنین 20 تا 65 سال به نوعی با عوارض مصرف دخانیات ارتباط دارد.
آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت نشان می‌دهد، با این که سیگار مسوول بروز 30 درصد سرطان‌ها، 90 درصد موارد سرطان ریه، 50 درصد بیماری‌های قلب و عروق و 75 درصد بیماری‌های ریوی و یکی از فاکتورهای موثر در شش مورد از هشت عامل مهم مرگ و میر به شمار می‌رود، بسیاری از جوانان کشور که تعدادشان هم کم نیست، به مصرف آن و اشکال دیگر مواد دخانی مانند قلیان و پیپ روی آورده‌اند. هرچند که در مقاطعی مصرف یکی از اشکال مصرف دخانیات در کشور کاهش یافته، اما در مجموع هیچ‌گاه میزان مصرف دخانیات روند کاهشی به خود نگرفته است.
به گفته مسوولان وزارت بهداشت، برآوردهای سالانه کشوری حاکی از آن است که یک‌هزار و 740 میلیارد تومان در کشور صرف استعمال دخانیات و پنج هزار و 220 میلیارد تومان صرف هزینه نظام سلامت کشور برای درمان عوارض ناشی از سیگار می‌شود.
از سوی دیگر دکتر معدنی، دبیر اجرایی جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات با استناد به گزارش‌های شرکت دخانیات می‌گوید که میزان مصرف سیگار کشور در سال گذشته 2/60 میلیارد نخ سیگار بوده که از این میزان 4/22 میلیارد نخ واردات رسمی و 2/10 میلیارد نخ تولیدات داخل بوده است و در مجموع تولید سیگارهای ملی در سال 87 نسبت به سال 86 بیش از 33 درصد رشد و واردات رسمی نیز چهار درصد کاهش داشته است.
پژوهش‌های مختلفی میزان شیوع مصرف دخانیات در بین جوانان را مورد بررسی قرار داده‌اند که در یکی از آن‌ها و در گروه دانشجویان، هزار و 271 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های استان تهران مورد بررسی قرار گرفتند که 765 نفر را دانشجویان پزشکی و 506 نفر را دانشجویان غیرپزشکی تشکیل می‌دادند.
بر اساس نتایج اولیه این مطالعه، از این تعداد دانشجوی پسر 5/61 درصد یعنی 782 نفر تجربه مصرف سیگار را داشته‌اند. همچنین از این میان 395 نفر یعنی 31 درصد کل جامعه دانشجوی پسر مصرف‌کننده دایمی سیگار بوده‌اند.
نتایج این بررسی که از سوی دکتر حیدری ـ رییس مرکز تحقیقات کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ اعلام شده نشان می‌دهد که 63 درصد دانشجویان پسری که سیگار را حتی برای یکبار تجربه کرده‌اند، در گروه پزشکی هستند و در مجموع 54 درصد دانشجویان سیگاری از گروه پزشکی یعنی گروهی هستند که از عوارض مصرف آن آگاهند.
دکتر شهلا کاظمی پور ـ معاون پژوهشی مرکز جمعیت‌شناسی آسیا و اقیانوسیه ـ در گفت‌وگو با خبرنامه دانشجویان ایران به نقل ازایسنا با اشاره به کاهش سن مصرف و افزایش گرایش به مواد دخانی، درباره عوامل و زمینه‌های اجتماعی این افزایش گرایش، می‌گوید: عوض شدن سبک زندگی و در نتیجه آن تغییر بنیادهای اجتماعی و کم شدن نظارت‌های اجتماعی با افزایش شهرنشینی و بیگانه بودن افراد شهری با هم (برخلاف روستاها) و نیز سودآوری تجارت و عرضه مواد دخانی از عمده عوامل تاثیرگذار در افزایش مصرف مواد دخانی است.
این جامعه‌شناس، افزایش فردگرایی و کم شدن تعلق و تاثیرپذیری جوانان از افراد خانواده را به عنوان نشانه‌هایی از وجود گسست فرهنگی در جامعه عنوان می‌کند که باعث شده کمبود و نیاز ناشی از آن به راحتی با کشیدن سیگار، دود کردن قلیان در سفره‌خانه‌ها، مسافرت‌ها و جمع‌های دوستانه جایگزین شود.
البته وی مانند بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران دیگر بر پدیده مدگرایی و تاثیر آن در گرایش به استعمال دخانیات هم اشاره می‌کند و ذهن را سوق می‌دهد به گروه‌های دوستی که در آن پذیرفتن تعارف سیگار و قلیان نوعی اعلام وفاداری به جمع دوستان است و دود کردن مواد دخانی، معنایی ورای تفریح و سرگرمی پیدا می‌کند.
دکتر کاظمی پور با ابراز نگرانی از افزایش تعداد زنان و دخترانی که مواد دخانی مصرف می‌کنند، بخشی از موج افزایشی آن را ناشی از تاخیری می‌داند که در ورود زنان به عرصه مصرف دخانیات کشور وجود داشته است.
وی می‌گوید: مردان این مرحله را رد کرده‌اند و به سمت مواد جدید و سنگین‌تر می‌روند، اما زنان با تاخیر به سیگار رسیده‌اند. در این میان گرایش بیشتر زنان به مد و ورود به عرصه‌های اجتماعی و افزایش فشار زندگی بر آن‌ها نیز در میزان و شدت گرایش به مصرف دخانیات تاثیرگذار است.
معاون پژوهشی مرکز جمعیت شناسی آسیا و اقیانوسیه تصریح می‌کند که مصرف سیگار در بین زنانی که قرار است مادر شوند، بر سلامت جسمی و روحی فرزندانشان تاثیرگذار است و بررسی‌های من بارها ثابت کرده که پسران مادران سیگاری، قطعا سیگاری خواهند شد.
دکتر داور شیخاوندی ـ جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ نیز در گفت‌وگو باخبرنامه دانشجویان ایران به نقل از ایسنا، حتی سیگار روشن کردن سیگار توسط دختران خانواده برای پدرانشان تحت عنوان «سرایت درونی» را در گرایش یافتن دختران و زنان به مصرف دخانیات مهم و تاثیرگذار ارزیابی می‌کند.
وی همچنین هم‌دودی و هم‌زبانی برای کسب مقبولیت در گروه همسالان نوجوانان و جوانان را در میان پسران شایع‌ترین عامل گرایش به مصرف دخانیات می‌داند و از آن به پدیده «سرایت بیرونی» نام می‌برد.
دکتر شیخاوندی، نشان دادن بلوغ، ارضای روحیه کنجکاوی و جستجوگری جوانان و سپری کردن اوقات فراغت را از عوامل دیگری اعلام می‌کند که باعث گرایش جوانان به مواد دخانی شده اما در این گرایش، زمینه‌هایی همچون تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم این مواد، توزیع گسترده آن‌ها در کشور و افزایش تنوع مواد دخانی را نیز بی‌تاثیر نمی‌داند.
وی که از سیاست‌های مبارزه با دخانیات کشور به عنوان یک کشور تولید کننده این مواد،انتقاد دارد معتقد است که هنوز زیان ناشی از مصرف این مواد توسط دولت به خوبی به مردم اعلام نمی‌شود و قبح مصرف مواد دخانی در میان مردم و به ویژه جوانان شکسته شده است.
به گزارش خبرنامه دانشجویان ایران ه نقل ازایسنا، به نظر می‌رسد همان گونه که این دو جامعه‌شناس و صاحب‌نظر کشور اعتقاد دارند، اطلاع‌رسانی دقیق‌تر به گروه‌های هدف درباره عوارض ناشی از مصرف دخانیات، افزایش نظارت‌های اجتماعی و خانوادگی به ویژه با حساس‌تر کردن خانواده‌ها به این موضوع، پاسخ صحیح به نیازها و مطالبات جوانان در حوزه اوقات فراغت و سایر حوزه‌های اجتماعی و برنامه‌ریزی برای پر کردن خلاها و کمبودهای جوانان، اگرچه استعمال دخانیات را ریشه کن نخواهد کرد، اما می‌تواند تا حدودی سرعت افزایش گرایش به مصرف مواد دخانی را کاهش دهد.
جدی‌تر گرفته شدن مبارزه با دخانیات و اکتفا نکردن به مبارزه با این مواد تنها به هفته مبارزه با دخانیات، شاید این امید را بدهد که دیگر دودی در خاطره‌ها و ذهن‌هایمان برجای نماند.
