به گزارش سرویس صنفی- آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دوره‌های دکترای پژوهش‌محور چندسالی است که به طور جدی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور دنبال می‌شود. این دوره‌ها قرار است علاوه بر توسعه تحصیلات تکمیلی، به موضوع انجام پژوهش‌های کاربردی در کشور نیز کمک کند. تا سال گذشته، پذیرش دانشجو در این دوره‌ها به دو شیوه «پذیرش با آزمون و بدون آزمون» صورت می‌گرفت. چندماه پس از آغاز به کار دولت یازدهم، معاون جدید پژوهش و فناوری وزیر علوم، پذیرش دانشجوی دکتری در دوره‌های پژوهش‌محور "بدون آزمون" را به دلیل برخی مشکلات متوقف کرد و قرار بر این شد که این شیوه پذیرش مورد بررسی مجدد قرار بگیرد.
دکتر وحید احمدی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس که از مهرماه سال گذشته به سمت معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم منصوب شده است، در گفتگو با نسیم، به تشریح آخرین وضعیت آیین‌نامه پذیرش دانشجوی دکترای پژوهش‌محور با آزمون و سرنوشت دانشجویان پذیرش شده در دوره‌های بدون آزمون پرداخت.
آقای دکتر! توقف پذیرش دانشجو در دوره‌های دکترای پژوهش‌محور بدون آزمون، از تصمیماتی بود که در رسانه‌ها خیلی بحث برانگیز شد؛ این نوع شیوه پذیرش چه اشکالاتی داشت که شما تصمیم به توقف آن گرفتید؟
دوره‌های دکترای پژوهش‌محور یکی از نیازهای اصلی این مقطع از حرکت کشور است. در دوره‌ای، بیشتر مقوله "آموزش" را محور کار وزارت علوم قرار می‌دادند، اما الان که موضوع پژوهش و فناوری جزء اولویت‌های کشور است موضوع برگزاری دوره‌های پژوهش‌محور نیز به میان می‌آید؛ بنابراین، در اصل ضرورت ایجاد دوره‌های دکتری پژوهش‌محور هیچ بحثی وجود ندارد.
پذیرش در دوره‌های دکترای پژوهش‌محور، به دو صورت با آزمون و بدون آزمون در وزارت علوم صورت می‌گیرد، اما تنها یک آیین‌نامه کلی پذیرش دانشجو در دوره دکتری وجود دارد که در آن دوره‌های "آموزش‌محور و پژوهش‌محور" تبیین شده است و براساس این آیین‌نامه، پذیرش در هر یک از دوره‌های آموزش محور و پژوهش محور بر اساس "آزمون نیمه‌متمرکز دکتری" خواهد بود.
تفاوت دوره‌های «دکترای پژوهش‌محور» با «دوره دکترای آموزش‌محور» این است که باید برای دانشجویان پژوهش‌محور پروژه تحقیقاتی تعریف شود که این پروژه نیز باید از سوی دستگاه اجرایی و صنعتی مطرح شود و به تأیید وزارت علوم برسد تا دانشگاه بتواند براساس آن، ظرفیت پذیرش دانشجوی دکترای خود را تعیین کند.
این روال بسیار منطقی است و در روند اجرای آن نیز هیچ مشکلی نداریم، اما طی دو سال گذشته روندی در پذیرش این دوره‌ها اتفاق افتاد و افراد برای این دوره‌ها در سایت سازمان سنجش ثبت‌نام کردند و در نهایت تعدادی از این افراد پذیرفته شدند، اما این روند پذیرش دانشجو با مشکلاتی همراه بود و به طور مثال برخی از افراد پذیرفته شده شرایط علمی و آموزشی لازم را برای پذیرش در دوره‌های دکترای پژوهش‌محور نداشتند.
از دیگر مشکلات پذیرش دانشجو در دوره‌های بدون آزمون هم، می‌توان به "نداشتن معدل مورد نیاز، تطابق رشته تحصیلی با رشته پذیرش شده و سن دانشجویان" اشاره کرد که قابل چشم‌پوشی نیست.
با توجه به اینکه این افراد از طریق آزمون پذیرش نشده بودند، از سوی دانشگاه برای آنها پروژه تحقیقاتی تعیین نشده بود؛ در واقع دانشجو برای دوره دکترای پژوهش‌محور معرفی شده بود، اما دانشگاه برای آنها پروژه‌ای درنظر نداشت! تعداد قابل توجهی از دانشجویان به دلیل اینکه دانشگاه پروژه‌ای برای آنها تعیین نکرده بود، دچار سرگردانی شده بودند.
بخاطر همین مشکلات، پذیرش در دوره‌های بدون آزمون را برای سال 93 متوقف کردیم، اما پذیرش دانشجوی پژوهش‌محور از طریق آزمون دکتری همچنان ادامه دارد و در سال جاری نیز دانشگاه‌ها طبق این روند دانشجو پذیرش داشتند؛ در روش پذیرش با آزمون، دانشگاه‌ها درگیر کار هستند و خودشان از طریق مصاحبه (بررسی سوابق آموزشی و پژوهشی) اقدام به پذیرش دانشجو می‌کنند.
اولین قدم برای اصلاح این روند چه بوده است؟
در اجلاس معاونان پژوهشی دانشگاه‌ها، از دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور درخواست کردیم اگر برنامه یا پیشنهاد دیگری هم برای اصلاح "آیین‌نامه اجرایی دوره‌های دکترای پژوهش‌محور با آزمون" دارند، به معاونت پژوهشی وزارت علوم ارائه کنند تا بعد از جمع‌بندی نظرات آیین‌نامه برای سال 94 نیز به طور مجدد بازنگری و اصلاح شود.
این نکته را هم باید بگویم که در برخی موارد نیز با دانشگاه‌هایی مواجه شده‌ایم که دانشگاه خود را درگیر تعیین پروژه تحقیقاتی از دستگاه های اجرایی نکرده بود و از دانشجو خواسته شده بود تا خود به دستگاه اجرایی مراجعه کند! در واقع، به شرط تعیین پروژه دانشجو پذیرش می‌شد که این نوع اقدامات هم موجب بروز فساد در جامعه علمی می‌شود.
در مصاحبه‌های قبلی اعلام کردید که آیین‌نامه اجرایی دوره‌های با آزمون، تا مهرماه امسال مورد بازنگری قرار می‌گیرد؛ قرار است در این آیین‌نامه چه بخش‌هایی بازنگری شود و در مجموع جزئیات آن چیست؟
از جمله نکاتی که در آیین‌نامه اجرایی جدید برای دوره‌های پژوهش محور با آزمون آمده، این است که طرح پژوهشی که برمبنای آن دانشجو پذیرش می‌شود، باید به مدت سه سال متناسب با دوره تحصیل دانشجو تداوم داشته باشد و هزینه طرح نیز به گونه‌ای باشد که برای دانشجوی دکتری قابل تعریف باشد. برخی از همین موضوعات ریز، مشکلاتی را برای دانشگاه‌ها ایجاد کرده بود؛ به طور مثال مسئولان پژوهشگاهی به من مراجعه کرده‌اند و گفته‌اند که حدود 10 پروژه پژوهشی با اعتبار پنج میلیون تومانی دارند، اما مسئولان این پژوهشگاه به درستی نمی‌دانند که طبق آیین‌نامه می‌توانند برای این پروژه‌ها دانشجوی دکتری پژوهش محور پذیرش کنند یا نه! به دلیل چنین مسائلی در حال بررسی و بازنگری آیین‌نامه اجرایی این دوره‌های با آزمون هستیم.
تفاوت کلی آیین‌نامه اجرایی دکترای پژوهش‌محور جدید با آیین‌نامه قبلی چیست؟
مهمترین موضوع در آیین‌نامه جدید، این است که "آزمون نیمه‌متمرکز دکتری" را مدنظر قرار داده‌ایم و روال پذیرش دانشجوی دکترای پژوهش‌محور را که بر اساس آزمون دکتری نبود، متوقف کرده‌ایم. از دیگر موضوعات مورد توجه در این آیین‌نامه "درگیر شدن دانشگاه‌ها برای تعیین پروژه پژوهشی از سوی دستگاه‌های اجرایی" است؛ به طوریکه دانشجو در این روند دخالتی نخواهد داشت.
در آیین‌نامه جدید، حداکثر هزینه پروژه‌های تحقیقای چه میزان تعیین شده است؟
این موضوع همچنان در حال بررسی است، اما قصد داریم بازه‌ای را مشخص کنیم تا دانشگاه‌ها از قدرت تصمیم‌گیری برخوردار باشند و هدفمان هم تعیین یک عدد خاص نیست؛ بلکه به دنبال تعیین یک بازه منطقی برای هزینه پروژه هستیم. فکر می‌کنم مجموع همه تفاوت‌ها و نکات جدید، بعد از بررسی و نهایی شدن آیین‌نامه، تا مهرماه مشخص و اعلام می‌شود.
