برخی شخصیت‌ها، دانشگاه‌ها، اندیشکده‌ها یا حتی برنامه‌های تلویزیونی «گفتمان ساز» هستند یعنی گفته‌هایشان، موضوع در جامعه موضوع بحث می‌شود. گفتمان می‌تواند در سطح فراگیر بین‌المللی، ملی، بخشی، استانی، صنفی، و... تولید شود.
در سال‌های اخیر برنامه تلویزیونی ۹۰ در حوزه فوتبال و گاهی فراتر از آن، به روشنی «گفتمان ساز» بوده است به طوری که محتوای برنامه ۹۰ حداقل دوشنبه‌ها در بسیاری از سایت‌ها نقل می‌شود، در طول هفته درباره‌اش می‌نویسند و در برخی موارد، تصمیم‌های کلان فوتبال و حتی ورزش کشور تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد.
تحلیل گفتمان برنامه‌ای با این همه تاثیر، شاید کار ساده‌ای نباشد اما تامل در مفاهیم کانونی ارایه شده در برنامه ۹۰نشان می دهد:
۱- برنامه ۹۰ به حاشیه‌ها و جنجال‌های فوتبال به شدت اهمیت می‌دهد و مجری آن به روشنی در بزرگنمایی حاشیه ها و دعوا انداختن بین چهره ها تلاش می کند.
۲- یکی از مفاهیم کانونی در گفتمان برنامه ۹۰، فن سالاری است. آقای فردوسی‌پور از فن سالاران دفاع می‌کند حتی اگر از نظر نتیجه در فوتبال، وضع خوبی نداشته باشند. در گفتمان عادل فردوسی‌پور، تعصب و غیرت جایی ندارد و این مفاهیم یکسره به فراموشی سپرده یا انکار می‌شوند و در نتیجه، در فدراسیونی که بکلی فاقد گفتمان است، غیرت و تعصب از دایره عناصر موثر در تصمیم‌گیری‌های مهم، محو شده اند. تیم امید ایران، نتایج افتضاحی مقابل تیم های ضعیف می گیرد، اما کک کسی هم نمی‌گزد. انگار نه انگار!
۳- یکی دیگر از مفاهیم کلیدی در گفتمان برنامه ۹۰، تعلق خاطر به مظاهر و زرق و برق فرهنگ غربی است. عادل فردوسی‌پور کلمات انگلیسی را از خود انگلیسی‌ها هم انگلیسی‌تر تلفظ می‌کند و با استفاده از استعداد بیان خود، عباراتی مثل بلوهوریزنته را چنان سریع و بانمک تلفظ می‌کند که قند در دل نوجوان ایرانی پای تلویزیون آب می‌شود.
در فرهنگ و رسانه‌های غربی، سلبریتی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند. عادل فردوسی‌پور هم باکی ندارد که حین گزارش فوتبال، گوشه‌ای هم به چشم و ابرو و تیپ بازیگران یا مربیان بزند. بخاطر آورید گزارش‌های جام جهانی ۲۰۱۲ را که چطور قربان صدقه جنتلمنی «یواخیم لو» می‌رفت یا بخاطر آورید با لحن کنایه دارش در گزارش قرعه‌کشی جام‌جهانی ۲۰۱۴، چه بلایی بر سر «هاشم بیک‌زاده» بیچاره – که چهره تو دل برویی ندارد- آورد.
تعلق خاطر به ارزش‌های غربی در گفتمان برنامه ۹۰ حتی از «فن‌سالاری» هم جایگاه بالاتری دارد. مجید جلالی یکی از فن سالارترین چهره‌های فوتبال ایران است و از این نظر در گفتمان برنامه ۹۰ قابل احترام، اما زمانی که مجید جلالی ایرانی مقابل یک فن سالار چشم آبی اروپایی(کارلوس کی روش) قرار گرفت؛ عادل خان به روشنی طرف کی روش را گرفت، یکسره چشمش را روی ادله و مستندات مجیدخان بست و خیلی جدی در دفاع از کی روش با فن سالار برجسته فوتبال ایران، جر و بحث کرد.
در گفتمان فردوسی‌پور، غرب درست می‌گوید. اسپانیایی ها، بریتانیایی ها و حتی ایتالیایی ها درست می گویند. مهم نیست ما چه می‌گوئیم. مهم این است که آدمی که از غرب آمده درست می‌گوید. آرمان عادل، مانند «رنگو»، جایی است بعد از افق! در این جهانبینی، والیبال ایران رشد کرده، چون مربی خارجی دارد، حالا برنامه‌ریزی ۲۰سال پیش یزدانی خرم هم قابل احترام است اما «ولاسکو»، والیبال ایران را والیبال کرد! در این طرز فکر، افشین قطبی اگر ببرد، یک جوری به سابقه‌اش در کالیفرنیا ربط داده می‌شود و اگر ببازد، به نی‌ریز و جهرم!
در این گفتمان، از ایرانی جماعت خیلی نباید انتظار داشت. توقعات را نباید از فوتبال ایران بالا برد چون بالاخره ایرانی است! بیاد آورید نوع تحلیل برنامه ۲۰۱۴ قبل و حین و بعد بازی با آرژانتین و شامورتی بازی دستیار عادل (محمد حسین) که در پایان بازی بجای خواندن آمار بازی، با بافتن پی‌درپی جملات احساسی، برخلاف همه بازی‌ها، آمار بازی را سانسور کرد و چنان جوی داد که برخی به خیابان ریختند تا باخت از تیم مسی را جشن بگیرند!
فردوسی پور مثل غربی‌ها بلد است با رسانه بازی کند، او طوری که مخاطب اش احساس نکند، عبارات نظرسنجی‌اش را طوری می چیند که نتیجه مورد نظرش را از «رای مردم» استخراج کند و گاهی هم یواشکی بخشی از حقیقت را سانسور می کند. چه کسی فهمید آمار پاس در تیم کی روش چقدر بود؟ چه کسی فهمید رتبه ایران در اولین رنکینگ فیفا بعد از جام جهانی چند پله سقوط کرد؟ چه کسی نتایج تیم ملی ایران در جام جهانی ۲۰۱۴ را با دوره های قبلی حضور تیم ملی در جامهای جهانی مقایسه و آنالیز کرد؟ برنامه فردوسی پور چقدر به این موارد پرداخت؟ تقریبا نپرداخت چون کارلوس کی روش هم فن سالار است و هم غربی.
کی‌روش هم فن سالار است هم غربی پس باید سرمربی تیم ملی ایران بماند، تساوی‌های اعصاب خرد کن و غیرت خفه کن تیم ملی مقابل عرب‌های حاشیه خلیج فارس در مقابل تیپ مکش مرگ مای کی روش چه اهمیتی دارد؟
حرف آخر:
آقای عادل فردوسی‌پور با برنامه ۹۰اش، بدون تردید یکی از بهترین، جذاب‌ترین و دوست داشتنی‌ترین برنامه‌های تلویزیونی در سیمای جمهوری اسلامی را ارایه می دهد، در بسیاری از فنون و استفاده از ابزارهای انتقال پیام پیشتاز است و استعدادی ناب و بعضاً استثنایی دارد. این استعداد نباید در خدمت ضد گفتمان «ما می توانیم» باشد. اگر وزارت ورزش و فدراسیون فوتبال توانایی مهار جنبه‌های ناهنجار گفتمان برنامه ۹۰ را ندارند، مدیران سیما باید این مهم را به عهده بگیرند. البته با تدبیر و هوشمندی و بدون این که سرگرمی دوست داشتنی دوشنبه شبهای مردم را خراب کنند.
