به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ کاپیتولاسیون در روابط بینالملل عبارت است از معاهدههایی که به موجب آن، کشوری خارجی در مملکتی دیگر، از بعضی حقوق و امتیازها برای اتباع خود برخوردار میشود که از آن جمله، حق قضاوت کنسولی و اجرای مجازات است.
حق قضاوت کنسولی یعنی اینکه قوانین دولت خارجی از سوی کنسول آن کشور، در کشور میزبان اجرا میشود.
کاپیتولاسیون از نظر حقوقی هم قراردادهایی است که کشورهای زورمند و استعمارگر به ویژه در قرن نوزدهم بر دولتهای ضعیف تحمل میکردند.
بر پایه آن قراردادها، اتباع دولتهای استعماری پس از ورود به کشور ضعیف، تحت حاکمیت محکمههای دولت متبوع خودشان باقی میماندند و دادگاههای کشور ضعیف، حق محاکمه آنها را نداشتند. بنابراین با استفاده از کاپیتولاسیون، کشوری که از نظر سیاسی، نظامی و اقتصادی برتری داشت، به راحتی میتوانست خود را از قید و بندهای قوانین جزایی و مدنی کشور ضعیفتر خارج کند و با این عمل، به تحقیر ملتها و دولتهای ناتوان بپردازد و دستگاه و تشکیلات قضایی و دادگاهی آنها را بیاعتبار نشان دهد.
حاکمان ایران از ابتدای برقراری ارتباط با کشورهای اروپایی، امتیازهایی به آنها میدادند که معمولاً یک طرفه بود. شماری از این امتیازها، اعطای حق مصونیت قضایی یا همان کاپیتولاسیون بود.
پیشینه این امتیاز را باید در زمان مغول و اوجگیری آن را در عهد قاجار و در عهدنامه ترکمنچای میان ایران و شوروی جستوجو کرد.
قرارداد کاپیتولاسیون به مدت یک قرن در ایران اجرا میشد تا اینکه دولت روسیه تزاری سقوط کرد و در جریان مشروطه با مخالفتهای متعدد، سرانجام در سال 1306 لغو شد.
رژیم وابسته پهلوی در سال 1343، به دستور ارباب خود آمریکا، مرتکب جنایت بزرگی شد و بار دیگر کاپیتولاسیون را برقرار ساخت.
موضعگیری قاطع و افشاگرانه امام خمینی(ره) بر ضد کاپیتولاسیون، نقطه عطفی در نهضت اسلامی ایران در مبارزه با رژیم پهلوی به شمار میرود. این کار، به تبعید امام و جدایی افتادن میان امام و امت به مدت 14 سال انجامید. با این حال، پرونده کاپیتولاسیون، سرانجام با پیروزی انقلاب اسلامی بسته شد.
نظام کاپیتولاسیون، منافع اقتصادی تجاری فراوانی نصیب بیگانگان میکرد. در حقیقت، زمینه رشد تجاری خارجیان در ایران و برعکس، عوامل شکست و زیان تجارت ایران و وابستگی تاجران داخلی به بیگانگان فراهم میشد.
با وجود قراردادهای کاپیتولاسیون، کشورهای خارجی، مسائل اقتصادی را بر اساس منافع خود هدایت میکردند و هرچه میخواستند، به کشور وارد یا خارج میکردند و در این راه، مانعی در برابر خود نمیدیدند. همچنین بیگانگان از مسائل اقتصادی و تجاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و گسترش نفوذ خود بهره میبردند. با استفاده از امتیازهای کاپیتولاسیون و مصونیتهای اعطایی به افراد بیگانه، این کشورها از تاجران به عنوان جاسوس استفاده میکردند و وقتی آنها گرفتار میشدند، سفارتخانههای خارجی با گوشزد به مصونیت آنها، آزادشان میکردند.
خداوند در آیه 41 سوره نساء میفرماید: «هیچ گاه خداوند راهی برای پیروزی و تسلط کافران بر مسلمانان قرار نداده است.» این آیه که به آیه «نفی سبیل» معروف است، سلطه غیرمسلمان را بر مسلمان ممنوع کرده است. همه علمای اسلام معتقدند دین مقدس اسلام، هرگز پذیرای هیچگونه از سلطه استعمار خارجی بر مسلمانها، اعم از سلطه نظامی اقتصادی، امنیتی و فرهنگی نیست.
اسلام، دین عزت و افتخار است و ذلت را نمیپذیرد. خداوند، انسانهای مؤمن را افراد بزرگ و بزرگوار میداند و در خطاب به آنها میفرماید: «سست نشوید و حزن و اندوه به دل راه ندهید. شما برترید اگر مؤمن باشید.»
معلوم میشود اسلام، دین بزرگ و عزتمندی است و مسلمانان باید عزیز و با عزت باشند و ارزش خویش را با میدان دادن به خواهشهای نفسانی و قرار گرفتن زیر سیطره کافران از دست ندهند. بنابراین، دادن هر نوع امتیاز سیاسی، اقتصادی، نظامی، قضایی و اجتماعی به غیرمسلمانان که به سیادت اسلام و مسلمانان ضربه بزند، بیارزش و اعتبار خواهد بود. از این رو، کاپیتولاسیون، خلاف اسلام و قرآن است و بر هر مسلمانی واجب است به این نوع چراغ سبزنشان دادن به دشمنان، اعتراض کند.
تاریخ همواره میتواند درس عبرتی برای نسلهای آینده باشد. اکنون در سال 1395، بیش از 50 سال از موضع شدید امام خمینی(ره) در قبال کاپیتولاسیون در ایران میگذرد. در ماههای اخیر متاسفانه شاهد عقد قراردادهایی بودهایم که بیشباهت با کاپیتولاسیون نیستند. شاید تاریخ در حال تکرار شدن است و عکسالعمل خمینیهای زمان را میطلبد.
6 تن از دانشجویان نخبه استان مازندران با حضور در میزگرد رسانهای پایگاه خبری بلاغ درباره کاپیتولاسیون و قراردادهای جدیدی که طی ماههای اخیر منعقد شدهاند، گفتوگو کردند.
قراردادها، ابزاری برای نفوذ
ایمان رضانیا دانشجوی رشته پزشکی با بیان اینکه کشورهای سلطهگر بهویژه آمریکا از همه ابزارها برای نفوذ استفاده میکنند، اظهار کرد: کاپیتولاسیون یکی از ابزارهای مهم غرب برای نفوذ است.
وی با تاکید بر اینکه باید بررسی کنیم که امروز در کجای کار قرار داریم، افزود: امروز به برکت خون شهدا توانستهایم در زمینه امنیت در جایگاه بالایی قرار بگیریم.
رضانیا تصریح کرد: اما سوال اینجاست که امروز حاج قاسم جبهه فرهنگ، اقتصاد و حقوق بینالملل ایران کجاست، و ما در همه حوزههای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نیازمند چند حاج قاسم سلیمانی هستیم.
کاپیتولاسیونهای مدرن را بشناسیم
وی با تاکید بر اینکه با دیپلماسی لبخند نمیشود پیشرفت کرد، گفت: باید هوشیار باشیم تا تحت عنوان برجام 1 و 2 و 3 یا FATF، دشمن کاپیتولاسیون دیگری بر کشور ما تحمیل نکند.
ابوالفضل رحیمی دانشجوی رشته مهندسی شیمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه در موضوع کاپیتولاسیون حتی شاه کشور را از سگ کمتر فرض کردند، یادآور شد: اگر حضرت امام(ره) نبود و از خود خرج نمیکرد، مردم هیچگاه از این قرارداد ننگین مطلع نمیشدند.
وی با بیان اینکه برخی جریانهای سیاسی یک شبهه را مطرح میکنند و میگویند باید با غرب تعامل کنیم، بنابراین نباید دیگر مرگ بر آمریکا بگوییم، اضافه کرد: اما هیچکدام از این جریانها نمیفهمند که این مرگ بر آمریکا گفتنها، واکنش طبیعی مردم ایران در برابر جنایتهای مختلف این کشور در حق مردم ایران است.
گفتمان کاپیتولاسیونی همواره ذلتآور است
رحیمی با بیان اینکه حدود 100 کشور مانند ژاپن که به ضعف در مباحثه معروف است، کاپیتولاسیون را پذیرفتهاند، خاطرنشان کرد: امروز بهواسطه این قرارداد، ژاپن به یکی از اقمار آمریکا تبدیل شده و از 50 هزار نیروی نظامی ژاپن، 25 هزار نفر از آنها آمریکایی هستند؛ هرچند امروز ژاپن نیز بیدار شده و به دنبال اصلاح قانون کاپیتولاسیون هستند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از کشورهایی که قانون کاپیتولاسیون را پذیرفته، افغانستان است که امروز شاهد جنگ و ناامنی در این کشور هستیم.
این دانشجوی دانشگاه مازندران با بیان اینکه اگر شاکله رفتاری دولت ایران در طی سه سال اخیر را بررسی کنیم، متوجه میشویم که اگر آمریکا را دشمن بزرگ میدانستند، هیچگاه امثال قراردادهای FATF شکل نمیگرفت، تاکید کرد: قرار بود برجام تحریمها را لغو کند و قرار نبود مردم نامحرم دولت باشند.
رحیمی متذکر شد: البته از ظریفهایی که دوران هشت سال دفاع مقدس در آمریکا مشغول به تحصیل بودند، بیش از این نمیتوان انتظار داشت.
وی با انتقاد از پذیرش FATF از سوی ایران، بیان کرد: دولت بررسی وضعیت حسابهای مردم برای حذف پردرآمدها را سرککشیدن در زندگی مردم اعلام میکند، اما سرکشی غرب در اطلاعات مالی کشور در قالب FATF را مشکل نمیداند.
مشکل در محرمانگی این دولت در قراردادهایش با غرب است
میثم مهدیپور دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی بابل با بیان اینکه مردم یک جامعه اگر قراردادهایی نظیر کاپیتولاسیون را میپذیرند، ناشی از ناآگاهی آنان است، گفت: کاپیتولاسیون در دوران مشروطیت با هوشیاری مردم لغو شد که این هوشیاری مردم باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
وی با اشاره به پذیرش قراردادهای استعماری از سوی دولت ایران در طی چند سال اخیر، اظهار کرد: اگر خودمان را فرزند انقلاب و امام(ره) میدانیم، باید در برابر دشمن برخورد قاطع داشته و ترسی از واکنش غرب نداشته باشیم.
دانیال داوودی دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه مازندران با بیان اینکه کاپیتولاسیون بعد از توافق وین اتفاق افتاد که دیپلماتها و مستشاران کشورهای عضو در سایر کشورها مصونیت داشته باشند، افزود: این سوال مطرح است که اگر فردی از کشورهای دیگر به کشور آنها برود، آیا به آنها نیز مصونیت داده خواهد شد یا خیر؟
وی با بیان اینکه قطعا پاسخ این سوال منفی است، بیان کرد: این موضوع نشان از برتریطلبی غرب در موضوع کاپیتولاسیون دارد.
سروسامان دادن به اقتصاد، بهانه همیشگی برای پذیرش قراردادهای ننگین تاریخی
داوودی با بیان اینکه دلیل اصلی که موجب شده تا امروز نیز همانند گذشته به قراردادهای ننگینی همچون FATF تن در دهیم، اقتصاد است، تاکید کرد: مردم همیشه اقتصاد را از حاکمیت طلب دارند و باید تامین شود.
وی با اشاره به اینکه برخی به دنبال این هستند که فقط مشکل اقتصادی خود را حل کنند، تصریح کرد: اندکی رخوت و سستی در مردم ایجاد شده که موجب شده تا ریزبینی خود را از دست بدهند.
این دانشجوی دانشگاه مازندران خاطرنشان کرد: اگر کاپیتولاسیون را سوای از مسائل دینی، از دیدگاه انسانی بخواهیم بررسی کنیم، نشان میدهد که قانونی کاملا غیرانسانی است چراکه آزادی و استقلال انسان را زیرسوال میبرد و نشان از سلطهگری غرب است.
داوودی با انتقاد از انتقادناپذیری دولت در مسائل مختلف، گفت: تا منتقدان میآیند صحبت کنند، میگویند بیسواد و بیشناسنامه هستید.
وی با بیان اینکه دلیل اصلی انعقاد قراردادهایی همانند کاپیتولاسیون ضعف مسئولان، حیلهگری غرب و محرمانه بودن قراردادها است، یادآور شد: وجود محرمانگی در قراردادهای امروزی ناشی از عدم اطمینان به نیروهای داخلی است و اوج سلطهگری آمریکا را میتوان بهوضوح در قرارداد FATF دید.
بیتفاوتی مردم، عامل انفعال مسئولان در سطح جهانی است
معصومه احمدی دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با بیان اینکه این گونه نیست که فقط بگوییم دولت باید کاری را انجام دهد بلکه مردم هم تاثیرگذار هستند، اظهار کرد: در زمان جنگ مردم حتی یک خروس خود را نذر جبههها میکردند اما امروز در خودروی بنز خود نشستهاند و میگویند چرا باید از پول ما به سایر کشورها کمک شود.
وی تاکید کرد: متاسفانه فرهنگ مردم تغییر کرده است که قراردادهای ننگین اتفاق میافتد.
احمدی تصریح کرد: اگر مردم ساکت ننشینند، مجلس و دولت مجبور خواهند شد که در تدوین قراردادها دقت بیشتری داشته باشند.
عامل اصلی مصیبتفاجعهبار
وی با بیان اینکه در مشروطه شیخ فضلالله اعدام شد، در کاپیتولاسیون امام(ره) تبعید شد، در فتنه 88 اشک ولی فقیه زمان درآورده شد، افزود: مردم اندکی سستی و رخوت در آنها ایجاد شده و این موضوع موجب شده تا برخی تنها به دنبال رفع نیازهای اقتصادی خود باشند.
این دانشجوی رشته پزشکی خطاب به دولت عنوان کرد: ما به عنوان جوانان این مملکت هستیم، ما را بیشتر قبول داشته باشید زیرا توانایی ما بسیار فراتر از پخت آبگوشت بزباش است.
فاصله از ارزشهای دینی، نزدیکی به غرب و سقوط ملی است
معصومه پوراحمد دانشجوی رشته بیوشیمی با بیان اینکه وقتی مردم ما از خط دینی و مواضع اسلامی زاویه میگیرند، گرایشاتی به سمت دول غربی و گفتمانهایی خارج از گفتمان اسلام ایجاد میشود، اذعان کرد: نفوذ زمانی اتفاق میافتد که در روحیات مردم تغییر ایجاد میشود و در مقابل قراردادهای ننگین سکوت میکنند.
وی با اشاره به نقش علما و خواص در جامعه، گفت: علما و خواص نباید سکوت کنند، وقتی آنها به غرب اعتماد کنند، طبیعتا قراردادهای ننگین نیز شکل خواهد گرفت.
پوراحمد تاکید کرد: وقتی مردم از هویت خودشان فاصله میگیرند و دچار خودباختگی درونی میشوند، به سمت فرهنگ غرب کشیده میشوند و باز هم قراردادهای ننگین اتفاق خواهد افتاد.
وی ادامه داد: در FATF سرداران کشور را تحریم میکنند که این نشات گرفته از تفکر غربی است، حال سوال اینجاست که چرا مسئولان کشورمان باید این موضوع را بپذیرند.
این دانشجوی مازندرانی در پایان خاطرنشان کرد: وجود محرمانگی در FATF، برجام، کرسنت و این دست از قراردادها موجب شده تا مردم از آنها مطلع نباشند و علما هم سکوت کنند که موجب شده عکسالعمل عمومی مناسبی نسبت به آن داده نمیشود.
سخن پایانی
کارشناسان معتقدند، قراردادهای جدید از جمله FATF حتی از کاپیتولاسیون نیز خطرناکتر هستند و برخی نیز آن را کاپیتولاسیون بانکی نامیدهاند چراکه با اجرایی شدن این قرارداد، دچار خودتحریمی میشویم و این یعنی تضعیف جبهه مقاومت در جهان اسلام.
کاپیتولاسیون صرفاً ایجاد مصونیت برای اتباع آمریکایی در ایران بود که اگر یک فرد آمریکایی خطایی میکرد سیستم قضایی ما نمیتوانست با آن برخورد کند، اما با قرارداد FATF سیستم حکومتی ما عامل اجرای طرف مقابل میشود و ما دچار خودتحریمی نهادهایی همچون سپاه و وزارت دفاع میشویم که کار آنها تامین امنیت کشور است.
متاسفانه این دستپخت وزارت خارجه کشورمان، استقلال کشور را دچار خدشه میکند و قطعاً واکنش علما و خواص در این موضوع راهگشا خواهد بود.