به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از فارس، سیدضیا هاشمی سرپرست وزارت علوم صبح امروز در اجلاس سراسری روسای دانشگاه‌ها و پارک های علم و فناوری در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی با گرامیداشت خاطره گذشتگان آموزش عالی و با تقدیر از وزرای سابق علوم گفت: با پیروزی شکوهمند اسلامی انتظارات ویژه‌ای از دانشگاه شکل گرفت و رهبر کبیر انقلاب نیز دانشگاه را مبدا تحولات دانستند و بر همین مبنا امروز نیازمند تحولات احساس هستیم.
وی افزود: دانشگاه به عنوان مغز متفکر کشور باید برای حل مشکلات جامعه فعال باشد و از یک سو با همکاری نهادها و از سویی با سلایق مردمی پیش برود. در این راستا ایجاد شرکت‌های دانش بنیان و ارتباط صنعت و دانشگاه در حوزه‌های مختلف یک ضرورت جدی است.
سرپرست وزارت علوم عنوان کرد: حرکت موفق آموزش عالی در گرو ارزیابی موفقیت‌ها و ناکامی هاست، آموزش عالی کشور پس از پیروزی انقلاب شاهد رشد کمی بوده به طوریکه در طول سه دهه گذشته تعداد دانشجویان افزایش چشمگیری داشته و سرعت رشد علمی نیز افزایش یافت.
وی با اشاره به چالش‌های آموزش عالی گفت: رشد نامتوازن و بی‌ضابطه کمی آموزش عالی در دهه گذشته در سال‌های 80 تا 93 چالش بزرگی بود که تعداد دانشجویان 3 برابر شد. در این بازه زمانی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی 2 برابر، پیام نور 4 برابر، علمی کاربردی 9 برابر، غیرانتفاعی 15 برابر و دانشگاه آزاد دو برابر شد.
سرپرست دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد:ضرورت ایجاد تحولات جدی در آموزش عالی کشور احساس می‌شود و این نیازمند آن است که به تعبیر مقام معظم رهبری خود باوری، امید، موفقیت و حرکت جهادگونه با یکدیگر همراه شود. تنها در این صورت است که دانشگاه در جایگاه مغز متفکر کشور در حل مسائل و چالش‌های اصلی قرار خواهد گرفت.
وی گفت: برای حرکت در این مسیر ما نیازمند آن هستیم از یکسو ارتباطات و گفت‌وگوی وزارت علوم با سایر دستگاه‌های اجرایی کشور و از سوی دیگر با سلیقه‌ها و اقشار گوناگون فعال در حوزه‌های مختلف صنعتی و اجتماعی را در جهت حل نیازهای کشور توسعه دهیم تا بتوانیم به سمت نقش‌آفرینی و اجتماع‌سازی در مسائل کشور پیش برویم.
به گفته هاشمی در این راستا توسعه رابطه دانشگاه با صنعت و جامعه، تعریف طرح‌های کلان ملی و ایجاد محافل ملی برای گردهمایی نخبگان و ایجاد گفت‌وگو و دستیابی به راه‌حل‌های اجتماعی در حوزه‌های مهم ملی مانند روابط بین‌الملل، محیط زیست، صنعت، نظامی و مسائل اجتماعی ضروری است.
وی ادامه داد: برای دستیابی به این اهداف ما می‌بایست به ارزیابی راه ملی شده و افق پیش رو و قضاوت درباره جایگاه دانشگاه نسبت به آرمان‌های تعریف شده برای آن بپردازیم. حرکت موفق کاروان آموزش عالی کشور بی‌تردید در گرو ارزیابی مجموعه موفقیت‌ها و ناکامی‌هاست تا بتوان بر مبنای آن خطوط حرکت آینده را ترسیم کرد.
سرپرست وزارت علوم با اشاره به ارزیابی‌های صورت گرفته در این موضوع، گفت: آموزش عالی کشور پس از پیروزی انقلاب شاهد رشد کمی گسترده دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و بالطبع آن تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان بوده است. به نحوی که در طول 3 دهه گذشته تعداد دانشجویان کشور به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت از حدود 400 نفر به 6 هزار نفر افزایش خواهد یافت.
وی ادامه داد: همزمان با این رشد کمی گسترده سرعت رشد علمی کشور نیز افزایش یافت. زیرساخت‌های رشد علمی در نظام آموزش عالی کشور تقویت شد به نحوی که دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جدیدی تاسیس شدند. مراکز آموزش عالی موجود توسعه یافتند و سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در جهت تقویت حوزه علم و فن‌آوری صورت گرفت. بیش از 40 مرکز رشد و پارک علم و فناوری به عنوان مهمترین پایه شکل‌گیری حدود 3000 شرکت دانش‌بنیان در کنار بیش از 50 پژوهشکده و پژوهشگاه زیرساخت‌هایی هستند که رشد علمی را تثبیت و تقویت کرده و تاکیدات و روایت‌های رهبری معظم انقلاب و حمایت‌های دولت‌ها سبب شده‌اند که فراید رشد علمی، علیرغم آمد و شد دولت‌ها در سه دهه گذشته ادامه یابد.
به گفته هاشمی، امروز نظام جمهوری اسلامی ایران با افتخار یکی از کشورهای مدعی در زمینه تولید علم با معیارهای متداول در جهان است. هر چند در زمینه فناوری و نوآوری و تبدیل علم به موتور محرکه پیشرفت جامعه دچار کاستی‌هایی بوده‌ایم که باید در پی رفع آنها باشیم.
وی خاطرنشان کرد: توسعه آموزش عالی و افزایش تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها سبب رشد گسترده آکادمی‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه شد که خود از مصادیق مهم تحقیق اهداف انقلاب اسلامی در جامعه به شمار می‌رود.
سرپرست وزارت علوم گفت: به برکت انقلاب اسلامی امروز ما با جامعه‌ای روبرو هستیم که با بیش از 10 میلیون نفر تحصیلکرده دانشگاهی، در آن مطالبات مهمی همچون مردمسالاری دینی، حقوق شهروندی،آزادی بیان، حق تشکل، نقد و اعتراض و از همه مهم‌تر ارائه جامع و جذاب از اسلام در برابر اسلام جعلی داعشیان و تکفیریان، نهادینه شده دارند.
وی ادامه داد: در همین راستا دولت تدبیر و امید و در راس آن رئیس‌جمهور نیز به دلیل اهمیتی که برای نقش دانشگاه و نظام نخبگان در پیشرفت امور کشور قائل بوده همواره کوشیده است که در جهت تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری و اهداف مندرج در اسنادی مانندسیاست‌های کلی نظام علم و فناوری، ابلاغی ایشان و همچنین نقشه جامع علمی کشور، روندهای اصلاح‌گرانه و امیدآفرین را در جهت رفع کاستی‌ها و جبران نقائص این حوزه پی بگیرد و می‌بایست با شتاب و جدیت بیشتر گام‌های بعدی را نیز بردارد.
هاشمی گفت: در ابتدای دولت یازدهم یعنی 4 سال پیش دانشگاهی را تحویل گرفتیم که علیرغم توفیقات قابل توجه در رشد علمی با چالش‌های متعدد نیز مواجه بوده است. مهمترین این چالش‌ها عبارت است از رشد نامتوازن و بعضا بی‌ضابطه کمی مجموعه آموزش عالی کشور، در دهه گذشته، در فاصله سال‌های 80 تا 93 تعداد دانشجویان دانشگاه‌های کشور 3 برابر شده است. در همین بازه زمانی در حالی که دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تقریبا 2 برابر افزایش یافته‌اند. تعداد دانشجویان دانشگاه پیام نور 4 برابر، علمی‌کاربردی 9 برابر و غیرانتفاعی‌ها 15 برابر رشد یافته‌اند. تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد نیز در این مدت 2 برابر شده است.
وی گفت: در مجموع سهم دانشگاه‌های روزانه دولتی به 13 درصد کاهش یافته است. در همین مدت سهم مدرسان غیرهیأت علمی از 22 درصد به 55 درصد افزایش یافته است و دارندگان مدارج دانشگاهی در میان بیکاران کشور از حدود 10 درصد به 40 درصد رسیده است.
سرپرست وزارت علوم خاطرنشان کرد: کمی‌گرایی در آموزش عالی و رقابت بر سر تصاحب سهم بیشتر در صندلی‌های دانشگاه‌ها، تبعات سوء فراوانی را به دنبال داشته است. دانشگاه‌هایی بدون کیفیت مناسب، رواج مدرک‌گرایی (و حتی مدرک‌فروشی) کاهش آموزش عالی رایگان و افزایش سهم دانشجویان در هزینه‌های تحصیل، فزونی گرفتن صندلی‌های دانشگاه‌ها بر نیاز کشور و تقاضای مردم، افزایش تقلب‌های علمی، کاهش انگیزه‌های تحصیلی وناامیدی دانشجویان، کثرت فارغ‌التحصیلان بیکار و غالبا بی‌مهارت و به تبع همه اینها کاهش منزلت اجتماعی و سرمایه اجتماعی دانشگاه‌ها و کاهش نقش‌ها و مرجعیت نهاد دانشگاه در تصمیم‌گیری و مشارکت در حل مسائل کشور، همگی از تبعات این فرایند بوده است. تنها برای نمونه مطابق نتایج پیمایش‌های ملی دو دهه اخیر شاخص اعتماد مردم به اساتید دانشگاه از بیش از 72 درصد در سال 1379 به کمتر از 45 درصد در سال 1393 رسیده بود.
هاشمی ادامه داد: از سوی دیگر پیوند میان فرایند توسعه کشور و نظام آموزش عالی در ایران دچار برخی آسیب‌های جدی شده است. به طوری که دیگر به دانشگاه به عنوان کلید حل مسائل و عبور از دشواری‌های کشور نگاه نمی‌شود. علوم انسانی و حتی علوم غالبا همچنان حاشیه‌نشین‌اند و علوم کاربردی نیز در بسیاری موارد به تولید و خلق ثروت نمی‌انجامند.
وی گفت: لذا امروز با این پرسش مهم روبرو هستیم که با وجود مجموعه مشکلات موجود چگونه می‌توانیم با ارتقای کیفیت علمی و آموزشی در دانشگاه‌ها اعتماد را به دانشگاه بازگردانیم و سهم دانشگاه را در حل مسائل مرتبط با جامعه و حوزه علم و فناوری فزونی بخشیم.
سرپرست وزارت علوم گفت: امروز ما در یک نطقه عطف تعیین کننده در جهت بازاریابی نظام آموزش عالی کشور برای حل مسائل و چالش‌های پیش روی آن قرار داریم. به این دلیل که فشار ناشی از تقاضای گسترده جمعیت جوان برای ورود به دانشگاه‌ها که خود ناشی از افزایش سریع جمعیت کشور در دهه 60 بود. امروز نقطه اوج خود را سپری کرده و ما با کاهش نسبی تقاضا برای ورود به دانشگاه‌ها روبرو هستیم. با کاهش این فشار و پایان یافتن نیاز به توسعه کمی آموزش عالی، امکان حرکت به سمت تحقق اسناد بالادستی نظیر سند آمایش آموزش عالی کشور و دستیابی به اهداف آن همچون توزیع عادلانه منابع، ایجاد فرصت‌های برابر، آموزش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز، استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز و جلوگیری از تجمع امکانات مشارکت دانشگاه‌ها در تصمیم‌گیری و موضوعات ملی و فرااستانی بیش از گذشته فراهم شده است.
به گفته هاشمی، ما امروز می‌توانیم از طریق بازاریابی نظام دانشگاهی کشور بر سه محور اصلی افزایش کیفیت آموزش، هدایت تولید علم و فناوری به سمت حل نیازهای اساسی کشور و برقرار کردن هر چه بیشتر پیوند میان دانشگاه و جامعه، اعتماد به دانشگاه را مجددا افزایش داده و تهدیدات پیش روی آموزش عالی را به فرصت تبدیل کنیم.
وی گفت: راهبردهای اصلی در حوزه آموزش عالی، رسیدگی به منزلت اجتماعی اعضای هیأت علمی، تقویت دوره‌های باکیفیت آموزشی و رشد سهم آنها در آموزش عالی کشور، کنترل روند پولی‌سازی دانشگاه‌ها و جلوگیری از تبدیل آنها به بنگاه‌های مدرک فروشی و نیز مهارت آموزی بر مبنای نیازهای صنعت و جامعه و در جهت افزایش کارآفرینی خواهد بود.
سرپرست وزارت علوم خاطرنشان کرد: در حوزه پژوهش و علم و فن‌آوری، تقویت زیرساخت‌های پژوهشی در جهت تولید علم، نوآوری و اثرگذاری ما با اهداف معین و با تاکید ویژه بر پیشبرد پژوهش‌های تحقیقاتی کلان ملی در جهت حل نیازهای علمی و صنعتی کشور، راهبردهای اصلی خواهند بود. مهمترین هدف ما از گفت‌وگو با وزارتخانه‌های مسئول در حوزه‌های صنعت و فناوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه حرکت در مسیر تعریف و پیشبرد همین پروژه‌های کلان است.
وی گفت: در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز نهادینه شدن ایده دانشگاه به مثابه کانون گفت و گوی ملی و ائتلاف اجتماعی در جهت تحکیم وحدت ملی و افزایش همبستگی اجتماعی در پرتو فعالیت آزاد تشکل‌ها و فعالان سیاسی و صنفی و همچنین تسهیل آزاداندیشی و نقادی و نیز تقویت قانونگرایی،از طریق پیگیری حقوق شهروندی و دانشجویی، راهبردهای اساسی به شمار می‌آیند. اعتماد به حوزه علوم انسانی و محور قرار دادن نخبگان این حوزه در فرایند گفت و گو از پیشبرد این راهبرد خواهد بود. تعامل مثبت ما با نیروهای مسئول در حوزه امنیت مانند وزارت اطلاعات،سپاه و قوه قضائیه در این راستا بسیار ضروری است.
سرپرست وزارت علوم با تاکید بر اینکه رسالت حیاتی ما در شرایط کنونی حرکت در مسیر دستیابی به «آموزش کیفیت محور»، «پژوهش مسئله محور» و «دانشگاه گفت و گو محور» است، خاطرنشان کرد: هرگونه حرکت و اقدام اصلاحی و تحول‌آفرین در حوزه آموزش عالی نیازمند اتخاذ نگاه و رویکرد استراتژیک به این حوزه است. از منظر این شاگرد مدرسه علوم اجتماعی که سال‌ها در حیطه جامعه‌شناسی کسب آموزش و دانش کرده است. گمشده نظام آموزش و بخصوص آموزش عالی ما، تولید و تقویت سرمایه اجتماعی مشترک در همه گروه‌های اجتماعی برای تحقق اهداف یاد شده است.
وی گفت: اعتقاد راسخ دارم، اگر همه ذی‌نفعان و دغدغه‌مندان نهاد آموزش عالی در جهت دستیابی به ائتلاف اجتماعی برای حل مسائل کشور، وارد عرصه فعالیت و تشریک مساعی شوند، نه تنها پنجره‌های پرفروغی برای حل مسائل اساسی جامعه گشوده خواهد شد، بلکه مجموعه مشکلات و چالش‌های دانشگاه نیز در مسیر بهبودی قرار خواهد گرفت.
وی در بخش پایانی صحبت‌های خود، مدیران و مسئولان دستگاه‌های مختلف، اساتید دانشگاه و دانشجویان از رشته‌های مختلف و سلایق گوناگون، مدیران گذشته و فعلی آموزش عالی، فعالان مدنی و اجتماعی، نمایندگان مجلس، اصحاب رسانه، منتقدین و تحلیلگران و همه کسانی را که به اعتلای دانشگاه می‌اندیشند، را دعوت کرد که از طریق پیوند و گفت‌وگو میان همه گروه‌ها، شرایط را برای حل مسائل اساسی کشور فراهم کنیم.
