راهکار ایمنی در برابر زلزله فرهنگی در بافت‌های فرسوده!

خبرنامه دانشجویان ایران: محسن طباطبایی*// یکی از چالش‌های اساسی توسعه شهری نحوه مواجهه با بافت‌های فرسوده است. برخی رویکردها درصدد حذف و نوسازی این بافت‌ها هستند؛ اما برخی رویکردها تلاش دارند با حفظ جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی این بافت‌ها احیا شوند.

اساسا در شرایط فعلی در اغلب کلانشهرها بافت‌های فرسوده از نظر اجتماعی و فرهنگی دچار چالش  و از چرخه اقتصادی شهر خارج شده‌اند.  می‌توان این‌گونه گفت که مشکل این بافت‌های شهری تنها ناپایداری در برابر بحران‌هایی همچون زلزله نیست، بلکه به تعبیر دیگری زلزله فرهنگی و زلزله اقتصادی هم این بافت‌ها را احاطه کرده است. این بافت‌ها از نظر شهری یک مجموعه انسجام‌یافته از فرهنگ، معماری، اقتصاد و دیگر روابط اجتماعی هستند و از سوی دیگر بخشی از تاریخ و فرهنگ جوامع را در دل خود جای داده‌اند. به تعبیر دقیق‌تر، این بافت‌ها سرمایه‌های فرهنگی یک جامعه به حساب می‌آیند و نباید اجازه داد در فرآیند نوسازی‌های سریع، این گنجینه‌ها از بین رفته یا کم‌اهمیت شوند.

با این حال همان‌طور که در ابتدای سخن گفته شد، بافت‌های تاریخی در کنار تمامی ارزش‌های فرهنگی به دلیل عدم مدیریت تبدیل به کانون آسیب‌ها از جنبه‌های متعدد شده‌اند. این بافت‌ها به دلیل عدم توجه، کارکردهای اساسی خود را از دست داده‌اند و در مسیر زوال و پژمردگی گام برمی‌دارند.

به‌زعم راقم این سطور، مهم‌ترین رویکرد در بازسازی و احیای بافت‌های تاریخی باید نگاه اقتصادی باشد. امروز و با توجه به شرایط اقتصادی، منابع مالی مناسبی جهت احیای این بافت‌ها وجود ندارد و همین عامل نیز باعث شده برخی از مسئولان عملا توجهی به مساله نوسازی این بافت‌ها نداشته باشند، در حالی که به‌انضمام نگاه اقتصادی به فرآیند احیای این بافت‌ها، ضمن حفظ و نگاه داشت این سرمایه‌های تاریخی امکان درآمدزایی و خلق شغل نیز وجود دارد.  نگاهی به تجارب کشورهای پیشرو در این عرصه نشان می‌دهد یک مکان تاریخی که در آستانه از بین رفتن است، می‌تواند تبدیل به یک اقامتگاه فرهنگی با درآمد هنگفت شود!

طبق آمار، ما در کشور بیش از 65 هزار هکتار بافت فرسوده داریم که 25 هزار هکتار آن ماهیت تاریخی و در صورت نگاه هدفمند، آماده تبدیل شدن به یک جاذبه فرهنگی تاریخی را دارد. امروز احیای بافت‌های تاریخی پیوندخورده با توسعه صنعت گردشگری است و عملا با این اقدام می‌توان با یک تیر چند نشان زد!

* نایب رئیس انجمن علمی اقتصاد شهری ایران