با روی کار آمدن آقای روحانی در دولت یازدهم از آنجا که سیاست‌های اصلی دولت به موضوع مذاکرات و توافق با کشورهای 1+5 محدود شد لایه‌های مختلف جامعه و نظام دچار دگرگونی‌هایی شد تا برآیند آنها به‌گونه‌ای باشد که اعتماد دشمن را جلب کند. به همین دلیل در بعضی ساختارها شاهد انقباض در حجم عملکرد‌ها و در بعضی نیز شاهد بسط فعالیت‌ها بودیم. یکی از حوزه‌هایی که به دلیل سیاست نگاه به بیرون دولت و موضوع مذاکرات تحت‌الشعاع قرار گرفت و خواه‌ناخواه باید محدودیت‌هایی را می‌پذیرفت حوزه علم و فناوری بود، به‌خصوص آن بخش‌هایی که جمهوری اسلامی در دهه گذشته دستاوردهای بسیار ارزشمندی را کسب کرده بود و یکی از قسمت‌های موثر در کسب جایگاه نخست تولید علم در منطقه محسوب می‌شد.
به‌طور مثال در حوزه علوم و فنون هسته‌ای چه در مرحله تولید علم و چه در مرحله کاربرد علم در صنایع هسته‌ای شاهد بودیم که یکباره تمامی دستاوردهای چندین ساله دانشمندان و محققان که در دولت‌های قبلی به ثمر نشسته بود یا به عقب بازگشت یا متوقف شد و به‌تبع چنین رویدادی در حوزه هسته‌ای در حوزه‌های دیگر مانند تولید انرژی، پزشکی و کشاورزی هسته‌ای و دیگر صنایع مربوط به صنعت هسته‌ای شاهد کاهش چشمگیر پیشرفت بودیم.
البته این کندی‌ها در حوزه‌های دیگر مانند صنایع هوافضا و ساخت موشک و همچنین فناوری نانو نیز به چشم می‌خورد که علاوه‌بر اثرپذیری سیاسی از مذاکرات و نتایج آنها به علل دیگری نیز باز می‌گردد. از جمله این علل می‌توان اثرات وضع نامناسب اقتصادی در دولت یازدهم و دوازدهم را نام برد که از طرفی با عدم اجرای برجام روزبه‌روز منابع مالی برای تامین بودجه موسسات و پژوهشگاه‌ها و همچنین دانشگاه‌ها کوچک و محدود شد و از طرف دیگر به دلیل عدم عنایت دولت برای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و اتکا به اقتصاد دانش‌بنیان و استفاده از ظرفیت عظیم پژوهشگران و محققان توانمند داخلی شاهد بودیم که حمایت‌های لازم مادی و معنوی برای بروز استعداد‌ها و پیاده‌سازی و صنعتی شدن طرح‌ها و پروژه‌ها صورت نگرفت که در پس آن شاهد حاکم شدن فضای رخوت و رکود علمی در دانشگاه‌ها در کنار خارج شدن بسیاری از نخبگان از کشور به دلیل عدم حمایت از آنها بودیم.
در دنیای امروز تکنولوژی و فناوری با شتاب بالایی در حال پیشرفت است و متاسفانه آنچه در این میان مغفول مانده بحث استقلال علمی جمهوری اسلامی است. همان‌طور که جمهوری اسلامی طبق آرمان‌ها و اهدافش بنا داشته و دارد که در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و نظامی و... منشا اثر باشد و نقش تعیین‌کننده در جهان داشته باشد در حوزه علمی و پیشبرد تکنولوژی نیز همین‌گونه است. با نگاهی به صنایع نانوفناوری و همچنین بخش‌هایی مربوط به علم ژنتیک و بعضی بخش‌های دیگر، جمهوری اسلامی دارای کارنامه درخشانی است که با پژوهشگاه‌های مهمی در دنیا به رقابت پرداخته و با آنها مراودات به‌روز علمی دارد. آنچه نگران‌کننده است نخست عدم توجه برای رشد و تکامل این مراکز در ایران و در قدم بعد هم رضایت مسئولان به این سطح از پیشرفت علمی است و این با اهداف و آرمان‌های علمی جمهوری اسلامی در تعارض است، چراکه در دنیای امروز که دنیا به دو بخش سلطه‌گر و سلطه‌پذیر تقسیم شده، جمهوری اسلامی باید بتواند بر هم زننده این دوگانه ظالمانه باشد و یکی از ابزار این امر تقویت بنیه علمی ایران اسلامی است. آنچه در افق علمی کشور باید به دنبال آن بود تلاش برای حرکت در مرزهای دانش در بخش‌های مختلف است، به‌طوری که همان‌گونه که امام خامنه‌ای فرموده‌اند هرکس در دنیا بخواهد در موضوعات روز حوزه علم و فناوری تحقیق و پژوهش کند مجبور باشد زبان فارسی را فرابگیرد. بلاشک توان و ظرفیت رسیدن به چنین هدفی در کشور وجود دارد و باید بتوان از آن استفاده کرد و البت بدون اراده قوی دولت و برنامه‌ریزی مسئولان مربوطه برای رسیدن به چنین هدفی نمی‌توان چنین آینده‌ای را متصور شد.
* دانشجوی کارشناسی فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر
