چند وقتی است که شفافیت به یکی از مطالبات مردمی در ایران تبدیل شده است و بعنوان ابزاری جهت مبارزه با فساد جلب توجه می کند، در این میان شفافیت آرا نمایندگان،شفافیت حضور و غیاب و در کل شفافیت عملکردی نمایندگان مجلس بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفته است.
حساسیت های مردمی در موضوع شفافیت عملکردی نمایندگان مجلس زمانی افزایش می یابد که مثلا در یک طرح بخصوص در مجلس مشخص می شود 26 درصد نمایندگان اصلا حاضر نبودند و جالب تر این که از این تعداد 45 درصد نمایندگان در طرح مذکور اصلا رای ندادند.
اما خبری که همه را نسبت به مجلس بدبین و نسبت به طرح شفافیت آرا ناامید کرد را محمد مهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات و نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی رسانه ای کرد، زاهدی گفت تعداد ۱۹۵ نفر از نمایندگان طرح شفافیت آراء را امضاء کردند و بعد ۵۰ نفر رأی دادند! با همین رأی‌گیری معلوم شد که مجلس مشکل دارد و همین موضوع می‌فهماند که باید رأی‌ها شفاف باشد.
در همین مورد انتشار ویدئویی از سخنان پناهیان درباره شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی و در اعتراض به رای منفی برای تصویب طرح شفافیت عملکرد نمایندگان واکنش ها و اظهار نظرهای مختلفی را در پی داشت، اظهاراتی که بیشتر رنگ و بوی سیاسی دارد، واکنش منفی نمایندگان اصلاح طلب مجلس در مقابل شفافیت اما تامل برانگیز است.
پناهیان در هیأت میثاق با شهدا دانشگاه امام صادق (ع) که شب جمعه ۱۵ شهریورماه برگزار شد. با ارائه پیشنهادی درباره شفافیت آراء نمایندگان مجلس اظهار داشت: یکی از راه‌های استخفاف ملت این است که رأی مجلس را پنهان کنند! چرا اکثریت نمایندگان مجلس رأی می‌دهند به اینکه «رأی نماینده‌ها نباید شفاف باشد»؟ آیا ملت را خوار و بی‌مقدار می‌دانند؟ بعد هم برخی به‌صورت بسیار جاهلانه و احمقانه‌ای می‌گویند «مگر می‌خواهید تفتیش عقاید کنید؟!»
وی افزود: مگر شما در مجلس به عقاید رأی می‌دهید؟ شما بی‌خود می‌کنید بر اساس عقاید رأی بدهید. شما باید بر اساس کارِ کارشناسی رأی بدهید نه بر اساس عقاید!
پناهیان افزود: مردم باید بتوانند بر وکلای خودشان مسلط باشند. مردم باید بدانند که نماینده آنها به چه چیزی رأی داده و برای چه رأی داده است؟ ما کاری به عقیده شما نداریم، می‌خواهیم شعور و درک کارشناسی شما را بفهمیم!
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: آی مجلس شورای اسلامی، چه کسی به شما حق داده که شفاف رأی ندهید و شفاف رأی دادن را تفتیش عقاید بدانید؟ بگویید چه چیزی را دارید از ملت پنهان می‌کنید؟
وی ادامه داد: مردهایی که در مجلس هستند و نامرد نیستند، تا وقتی رأی‌ها شفاف نشده، در هر رأی‌گیری رأی خودشان را صریحاً اعلام کنند و الا دارند از این فرصتِ پنهان‌کاری سیاسیون جَلَب، سوءاستفاده می‌کنند. البته اگر یک موضوع امنیتی مطرح بود، طبیعتاً باید پنهان باشد اما نه همه رأی‌گیری‌ها!
این اظهارات که سر و صدای گسترده ای در فضای مجازی داشت، در بین چهره های سیاسی واکنش های جالبی به همراه داشت که واکنش های منفی اصلاح طلبان مجلس در نوع خود عجیب به نظر می رسد. این نمایندگان اکثرا سعی داشتند با زیر سوال بردن شکل مطالبه گری و سخنان صریح پناهیان اصل موضوع را به حاشیه ببرند.
دراین بین اظهار نظر عجیب نایب رئیس مجلس جای بررسی دارد؛ مسعود پزشکیان، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی، در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: «درباره این سخنان می‌توان از زوایای گوناگون به موضع‌گیری و اظهار نظر پرداخت اما قطعاً مقدم بر هر موضعی ذکر این سخن ضروری است که ادبیات استفاده شده توسط این سخنران نه در شأن نمایندگان ملت و مردم عزیز ایران است و نه در شأن مجلس سیدالشهدا. کاش آن سخنران محترم که اصرار بر سیاسی کردن مجلس امام حسین (ع) داشت، حداقل در گفتار خود ادب و معرفت اهل بیت را در سخن گفتن با مخالف و خطاب قرار دادن اغیار، الگو قرار می‌داد. از آن خطیب مشهور جای سؤال دارد که کجای الفاظ و ادبیات اهل بیت ما جمله‌ای چون «شما در مجلس چه غلطی می‌کنید»، حتی در برابر دشمنان و کفار می‌توان یافت؟
اصرار بر سیاسی کردن مجلس امام حسین (ع) یعنی این که حرکت و قیام امام حسین(ع) سیاسی نیست؟ یعنی اینکه عاشورا و شهادت ایشان سیاسی نیست؟ از طرفی ایشان آیا بعد از رفتار غیر شرعی 145 نماینده مجلس در موضوع شفافیت آرا نایب رئیس مجلس چنین نگاهی به مسئله و رفتار همکاران خود داشتند؟»
بهروز نعمتی نماینده مجلس شورای اسلامی از نمایندگان لیست امید نیز در واکنشی به سخنان پناهیان گفت: «خوب است ایشان و دوستانشان بگویند هدف از شفافیت چیست. اگر قرار است در پی شفافیت بگیر و ببند راه بیفتد که همیشه هست! اما اگر قرار است موضوعات شفاف شود، سوال اینجاست چرا در مجالس هفتم و هشتم که دولت و مجلس یکصدا بودند، این کار انجام نشده است.»
از طرفی صحبت های پناهیان در بین نمایندگان و رسانه های اصولگرا واکنش های مثبتی به همراه داشت، کیهان در این باره نوشت:«حجت‌الاسلام پناهیان از جوانان خواست تا شفافیت آرا و عملکرد نمایندگان را به‌صورت یک مطالبه عمومی پیگیری کنند، اما همین اظهارات باعث شد تا مخالفان شفافیت او را با الفاظی زشت و توهین آمیز خطاب قرار دهند.»
احمد امیرآبادی فراهانی نماینده مردم قم و عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون نمایندگان ولایی در پی انتقادات تعدادی از نمایندگان به اظهارات پناهیان در اعتراض به عدم تصویب طرح شفافیت آرا در مجلس شورای اسلامی، در پیامی در صفحه شخصی خود نوشت: «همکاران محترم چرا آشفته می‌شوید؟ چه اشکالی دارد مردم بدانند رای مخالف دادیم یا موافق؟ چقدر حقوق می‌گیریم؟ و اموالمان را شفاف اعلام کنیم؟ ما نمایندگان حقوق اساسی مردم را در شفافیت آرا سلب کرده‌ایم، بنده باز هم پیگیر شفافیت آرا خواهم بود.»
با همه این تفاسیر در کنار اصرار و تمایل مردمی به شفافیت در کلیه ساختارها و علی الخصوص مجلس در اندیشه علوی نیز، شاخص‌ها و معیارهایی اعم از ساختاری و رفتاری دخیل‌اند تا با فراهم‌سازی مقدمات تحقق‌پذیری شفافیت، خیر عمومی و منافع همگانی را تأمین کنند. اعلام صریح مواضع حکومت، هشدار و آگاهی‌بخشی به کارگزاران، تبیین تکالیف و حقوق متقابل کارگزاران و مردم، لزوم دسترسی آسان به کارگزاران، به‌کارگیری سطح بالایی از استانداردهای درستکاری و اخلاق برای کارکنان، گزارش‌دهی به مردم و تبیین دلائلی تنبیه کارگزاران، شاخص‌های رفتاری یک حکومت شفاف است. همچنین بهره‌گیری از شاخص‌های ساختاری چون شبکه نظارتی گسترده و نظام قضایی مستقل، به خوبی در نیل به شفافیت می‌تواند راهگشا باشد.
با این حجم از مطالبات و خواسته ای مردمی و جو ضد فساد حاکم بر فضای عمومی کشور بعید به نظر می آید که نمایندگان مجلس بتوانند در مقابل شفافیت عملکردی خود بیش از این مقاومت کنند و در صورت مقاومت باید دید که مردم در انتخابات پیش رو چه پاسخی به این رفتارها خواهند داد.
گزارش از حمزه دستیار
