در سوی دیگر برنامههایی که توسط تشکلهای منتقد دولت برگزار شده نیز رنگوبوی نقد دولت داشته است با این تفاوت که این تشکلها با دلایلی همچون حرکت در منطقه مصلحت، مرز انتقاد را به سمت استعفا یا برکناری رئیسجمهور نبردند و صرفا تلاش کردند فضای عمومی کشور را نتیجه اعمال سیاستهای لیبرالی معرفی کنند.
خبرنامه دانشجویان ایران: محمد رضایتی// درست است که پاییز را به فصل برگریزان و خزان میشناسند اما این فصل برای دانشگاهها فصل جنبوجوش و پویایی است. ترم فرد دانشگاهها هم مزین به حضور جدیدالورودهاست؛ نسلی که با روحیات جوانی وارد دانشگاه شده و آرمانخواهیاش بر سایر ویژگیها غلبه دارد؛ و هم با مناسبتهای دانشجویی و دانشگاهی عجین شده است. این پویایی دانشگاهها از حدود نیمه آبان تا نیمه آذر و روز دانشجو به اوج خود میرسد تا جایی که فضای غالب سیاسی اجتماعی کشور میتواند متاثر از تحولات درون دانشگاهها باشد. امسال نیز دانشگاه با دانشجویانش به استقبال پاییز رفت با این حال پاییز 98 در دانشگاهها سرد و بیتحرک سپری شد!
بهطور دقیقتر نگاهی به برنامههای برگزارشده به مناسبت روز دانشجو -که اوج کنشگری دانشگاه در این فصل است- نشان میدهد دانشگاه در فضای رسمی نوعی رخوت و بیتحرکی را تجربه کرد و در فضای غیررسمی به سمت فضای نسبتا رادیکال سوق یافت. این فضای برساخته که در ادامه بهصورت آماری نیز اشاره خواهد شد، بهطور واضحی متاثر از عملکرد دولت در عرصههای اجرایی کشور بوده است.هر ساله دانشجویان در قالب تشکلهای دانشجویی با بررسی عملکرد مسئولان سه قوه و دیگر نهادها سمتوسوی برنامههای خود را شکل میدهند، امسال اما عملکرد دولت (بهخصوص پس از اجرای خارقالعاده طرح بنزینی) در کمیت و کیفیت برنامههای روز دانشجو نقش داشت. یک ارزیابی آماری از برنامههای برگزارشده در این ایام نشان میدهد حدود 46 درصد برنامهها با حضور چهرههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در دانشگاههای مختلف برگزار شد. این عدد سال گذشته بیش از 52 درصد برنامهها بود. از سوی دیگر حدود 20 درصد برنامهها در قالب تریبون آزاد و حدود 12درصد برنامهها در قالب مناظره بوده است.
سال گذشته مناظرهها 2 درصد بیشتر از امسال و تریبونهای آزاد 7 درصد کمتر بود. نکته جالب توجه در برنامههای مناظرهمحور اینکه این مناظرهها اغلب با حضور چهرههای دانشجویی و غیرسیاسی بوده است، حال آنکه منعی همچون مخالفت دانشگاهها با میهمانان نیز وجود نداشته و صرفا یکی، دو مورد از مناظرهها بهدلایل مختلف لغو شده است. نکته قابل توجه دیگر از کموکیف برنامههای روز دانشجو، ترکیب سیاسی میهمانان این نشستها بوده بهطوریکه از میان برنامههای سخنرانمحور، 38 درصد چهرهها نزدیک به اصولگرایان و 30 درصد آنان نزدیک به اصلاحطلبان بوده و این در حالی بود که سال گذشته 37 درصد این چهرهها نزدیک به اصولگرایان و 46 درصد آنان نزدیک به اصلاحطلبان بود. از لحاظ کیفی نیز مهمترین نکته برجسته 16 آذر، به حضور کمرنگ دولتیها مربوط میشود.
مهمترین نشانه این موضوع، کیفیت حضور شخص رئیسجمهور در مراسم روز دانشجوی امسال است. گفته میشود که امسال نیز برای حضور روحانی در دانشگاههای حتی نسبتا آرامی چون شهید بهشتی یا فردوسی مشهد برنامهریزی شده بود، اما اعلام شد که رئیسجمهور برنامه ویژه روز دانشجو ندارد! اما درنهایت با دو روز تاخیر رئیسجمهور به دانشگاه فرهنگیان رفت و بدون حضور رسانهها این برنامه برگزار شد. دیگر چهرههای دولتی نیز غایب مراسم روز دانشجو بودند. سال گذشته تنها حسامالدین آشنا در دانشگاه تهران حضور یافت و امسال علی ربیعی به دانشگاه صنعتیشریف رفت. دیگر چهرههای دولتی چون اسحاق جهانگیری، محمدباقر نوبخت، واعظی و وزیران کابینه در دانشگاهها حضور نیافتند. علت این حضور کمرنگ، کاهش پایگاه اجتماعی دولت حتی در میان تشکلهای دانشجویی که سابقا حامی دولت بودند و نیز عملکرد دولت در بخشهای مختلف و خصوصا در ماجرای بنزین است.
برخی تشکلهای دانشجویی که در بستر حمایت از دولت در دانشگاهها ایجاد شدند امسال ترجیح دادند با راهبرد عبور از روحانی پاییز را در دانشگاهها سپری کنند. برنامههای این جریان بیشتر بهصورت تریبون آزاد و تجمع (بدون دعوت از چهرههای اصلاحطلب یا دولتی) برگزار شد. یک جریان رادیکال دیگر نیز که در سالهای اخیر ذیل ادبیات چپروانه در دانشگاهها شکل گرفته، برنامههای خود را در قالب تجمع برگزار کرد؛ این تجمعها غالبا با تجمعهای 50، 60 نفره همراه بوده و حتی در تجمع این جریان در دانشگاه تهران حدود0.37درصد دانشجویان دانشگاه تهران شرکت کردند.
با این حال نگاهی به شعارهای مطرحشده نشان میدهد کیفیت این دست برنامهها رادیکالتر شده است. در سوی دیگر برنامههایی که توسط تشکلهای منتقد دولت برگزار شده نیز رنگوبوی نقد دولت داشته است با این تفاوت که این تشکلها با دلایلی همچون حرکت در منطقه مصلحت، مرز انتقاد را به سمت استعفا یا برکناری رئیسجمهور نبردند و صرفا تلاش کردند فضای عمومی کشور را نتیجه اعمال سیاستهای لیبرالی معرفی کنند.
چسبندگی اصلاحطلبان به دولت نیز تاثیر خود را در برنامههای روز دانشجو گذاشت. سال گذشته چهرههای شاخص اصلاحطلب در دانشگاهها حاضر نشدند، اما امسال کیفیت این حضور نیز کاهش داشت. سال 97 از میان چهرههای شاخص اصلاحطلب صادق زیباکلام، محمود صادقی، احسان شریعتی، رسول منتجبنیا، محمدصادق جوادیحصار، محمود علیزادهطباطبایی، محسن رهامی، مسعود پزشکیان، الهه کولایی، حمیدرضا جلاییپور، علی شکوریراد، عمادالدین باقی، غلامحسین کرباسچی، علیرضا بهشتی، محسن صفایی فراهانی، مصطفی تاجزاده و علی مطهری به دانشگاهها رفتند، اما امسال پروانه سلحشوری چهره شاخص این جریان در دانشگاهها بود.
چرایی این موضوع را همچون سال گذشته میتوان در نسبت این جریان با دولت تعریف کرد. پیشتر این جریان در همگرایی با دولت احیای سیاسی شده بود و اکنون با کاهش مقبولیت دولت در افکارعمومی بهخصوص عملکرد دولت در حوزههای اقتصادی، بیشتر تلاش خود را در مرزبندی با دولت معطوف کرده است. کاهش پایگاه اجتماعی حتی سبب حضور خاص این جریان در انتخابات مجلس نیز شده است. همین دلایل نیز سبب شد تا تشکلهای متبوع نیز رغبتی به دعوت از این جریان در دانشگاهها نداشته باشند.