خبرنامه دانشجویان ایران: امیر علی‌اوسط*// از جمله قوائد فقه که در تمام مباحث فقهی مورد استثنا قرار گرفته و در بسیاری از مسائل سیاسی و اجتماعی نیز تاثیر گذار است قائده لاضرر می باشد( لاضرر و لاضرار فی الاسلام) که ابواب معینی از فقه اختصاص ندارد و قائده عام فقهی می باشد اهمیت قاعده به اندازه ای است که متفکران اسلامی از آن بعنوان راز و رمز هماهنگی اسلام با پیشرفت و توسعه فرهنگ یاد می نمایند و از دیگر حیث بر این باورند که ویژگی تحرک و انطباق را به دین اسلام بخشیده است و آن را همواره زنده و جاوید نگه می دارد نظر به این امر که این سلسله قواعد و قوانین در خود دین وضع شده است و کارکرد آنها کنترل و تعدیل قوانین دیگر است که در لسان فقها و متفکران دینی این گونه قوائد را قوائد حاکمه نامیده اند. حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران می فرمایند در اسلام همه گونه ضرر نفی شده است خواه این ضرر با قصد یا بدون قصد خواه از سوی شخص دیگر وارد آید یا به سبب تکلیفی از سوی شارع یا قانونگذار آمده باشد حتی ایشان در تزاحم میان قائده تسلیط (الناس مسلطون علی اموالهم) و قائده لاضرر بر این امر قائل می باشند قائده لاضرر باقی می ماند و بر اساس این قائده مردم از آسیب رساندن به دیگران منع و نهی شده اند حکم صادره از سوی پیامبر اسلام در داستان سمره بن جندب و اجرای قائده لاضرر مفهوم بدست آمده از این منطق آن است که حاکم اسلامی می تواند احکام حکومتی بسیاری را در زمینه های اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و ..... صادر نماید و در صورت تزاحم احکام حکومتی بر احکام اولیه مقدم می باشند البته به این معنا نیست که هر حکم حکومتی بر همه احکام مقدم است بر اساس نظریه حضرت امام خمینی (ره) قائده لاضرر تنها بر قاعده تسلیط مقدم است بر همین اساس نظربه قاعده تسلیط که از اختیار و تسلط افراد سخن می گوید مانند حق رفتن به سفر- محل کار- مهمانی رفتن و مهمانی برگزار نمودن- صله ارحام گشت و گذار و تفریح در مواجهه با قائده لاضرر که اعلام می دارد هرگونه ضرر به دیگران نهی و نفی شده و در تزاحم این دو قائده لاضرر به قوت خود باقی است همچنین احکام اسلامی متعدد که مسلمانان را ملزم به رعایت مسائل بهداشتی می نماید و استحباب موکد رعایت مسائل بهداشتی و مزمت عدم رعایت آنها بیان شده است.
نظر به موارد فوق در این برهه از زمان که بیش از یکصد و نود کشور جهان درگیر مبارزه با این ویروس می باشند و در کشور عزیزمان ایران بیش از ده هزار مبتلا و بیش از هزاران نفر از عزیزانمان را از دست داده ایم و خانواده های بسیاری عزادار شده و بخشهای مختلف کشور به دلیل مبارزه با شیوع ویروس کرونا تعطیل و یا به صورت نیمه تعطیل در آمده، دانشگاهها و مدارس تعطیل شده، حتی نمازهای جمعه و دیگر مراسمات مذهبی برگزار نمی گردد، بقاء متبرکه و حتی درب حرم امام رضا (ع) به روی زائران آن امام رئوف بسته است، رهبری معظم انقلاب تمامی دیدارها و حتی دیدار نوروزی خویش را در آستان مبارک امام رضا (ع) تعطیل می نماید و احکام متعدد از جمله تشکیل ستاد ملی مبارزه با کرونا و پیگیری مصوبات آن را با تمام توان انجام می دهند براساس قائده لاضرر انجام و اجرای مصوبات و محدودیت های اعلامی ستاد مبارزه با کرونا وجوب و رعایت اصول بهداشتی و دستورالعمل پزشکان بر همه ایرانیان واضح می گردد تا از آسیب رساندن به دیگران جلوگیری بعمل آید. انشاا.. و با توکل به خداوند متعال ملت شریف و فهیم ایران اسلامی بر این ویروس چیره گشته و از این آزمون الهی سربلند و سرافراز بیرون خواهند آمد.
*دکتری فقه و مبانی حقوق مدرس دانشگاه
