آن سال هایی که قم بودیم کم و بیش درس اخلاق چهارشنبه شب های ایشان را می رفتیم. بیش از آنکه مطالب ما را جذب کند متانت و آرامش و نورانیت علامه مصباح جذبمان می کرد. همان زمان ها با مواجهه با افکار مخالف در دانشگاه و احساس نیاز به تقویت مبانی سیاسی چاره ای جز پناه بردن به کتب ایشان نداشتیم.
اگر از من بپرسند برای شکل گیری ذهن بر اساس مبانی اسلامی چه بخوانیم، بعد از کتب شهید مطهری کتاب های ایشان را معرفی می کنم.
آیت الله مصباح بدون شک جز تئوریسین های نظام اسلامی است و دقت و موشکافی ایشان در مبانی کم نظیر است.اما معتقدم باید بین مبانی تئوریک ایشان و کنش های سیاسی شان تفاوت قائل شد.
علامه مصباح در مبانی بسیار دقیق و موشکاف بودند. این موشکافی در کنش های سیاسی و اجتماعی ایشان هم سرایت داشت و اصطلاحا آبشان با کسی که کوچک ترین مشکل تئوریک در او می دیدند در یک چوب نمی رفت.
این نکته قابل کتمان نیست که از ابتدای شروع نهضت اسلامی در دهه چهل بین علمای شاخص نهضت علیرغم وجود مبانی مشترک دو مشی سیاسی وجود داشت.
این تفاوت در طرز برخورد با شریعتی به اوج رسید. هر دو گروه نقدهایی به شریعتی داشتند عده ای چون شهید بهشتی معتقد بودند در مسائل اجتماعی نمی توان با موشکافی چشم بر نیمه پر لیوان بست و ظرفیت مثبت افراد را نادیده گرفت. و عده ای چون آیت الله مصباح معتقد بودند نداشتن مبانی دقیق و ذهن التقاطی ضررش بر نفعش می چربد و این افراد در دایره نمی‌گنجند.
این دو نگاه به شریعتی ختم نشد و هنوز هم ادامه دارد. جملاتی مثل اینکه جریان اطراف احمدی نژاد بزرگترین خطر بعد از اسلام است و تقسیم بندی و ترجیح اصلح بر صالح مقبول یا نوع نگاه خارج از دایره به افرادی از قبیل لاریجانی و قالیباف و قریب به اتفاق کنشگران سیاسی و اجتماعی امتداد این نوع نگاه است. به نحوی که اگر از اطرافیان ایشان بپرسید نام چند کنشگر سیاسی را بگویند که از دایره خارج نباشند، احتمالا افرادی به تعداد انگشتان دست هم نتوانند نام ببرند.
شاید این مشی ایده آل گرایانه از منظر خیلی ها قابل دفاع باشد و غرض من در این متن منکوب کردن این مشی و دفاع از مشی دیگر نبود که تشریح آن مجالی مفصل می خواهد. غرضم از نوشتن این سطور این بود که بگویم آنهایی که به مشی سیاسی علامه نقد هم دارند، خود را از افکار تئوریک و کتاب های کم نظیر ایشان که از میراث های جاودان نظام اسلامی است،محروم نکنند.
روح علامه مصباح که حق استادی بر خیلی از ما دارند قرین رحمت و مغفرت.
