به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از قرن نو، «دولت در سایه» از جمله پدیده‌هایی است که در هر دوره‌ای با شکل‌گیری و آغاز به کار دولت‌ها، به مرور توسط جناح مقابل دولت وقت، پا می‌گیرد و به یکی از نیروهای اصلی به چالش کشیدن وضع موجود تبدیل می‌شود.
کما اینکه در بدو آغاز به کار دولت قبل نیز، دولت در سایه با هدایت محمود احمدی‌نژاد تشکیل شد. دولتی که در آن همه چهره‌ها و همراهانش در دولت‌های نهم و دهم دارای مسئولیت بودند، از مرتضی تمدن که ریاست دبیرخانه جمع حاضر را برعهده داشت تا شمس‌الدین حسینی، علی نیکزاد و حمیدرضا حاجی‌بابایی که حالا هر کدام یک کرسی در بهارستان دارند.
اکنون با توجه به اینکه حدود یک ماه از آغاز به کار دولت سیزدهم می‌گذرد و در این مدت سید ابراهیم رئیسی به نوعی تلاش کرده از طریق دادن مقام و مسئولیت به هر یک از رقبای انتخاباتی اصولگرایش به غیر از یک نفر، و مشارکت آنها در دولت، احتمال تشکیل دولت در سایه توسط رقبای سابق را به حداقل ممکن برساند، این پرسش مطرح می‌شود که امکان تشکیل دولت در سایه در دوره سید ابراهیم رئیسی توسط سعید جلیلی وجود دارد یا رئیسی فضای موجود را به سمتی می‌برد که امکان شکل‌گیری دولت در سایه به امری دشوار برای نیروهای منتقد وضع موجود تبدیل شود؟
سعید جلیلی به مقابله با رئیسی بر می‌خیزد؟
در پاسخ به این پرسش عضو نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان معتقد است فردی مانند سعید جلیلی که از چهره‌های شناخته‌شده اصول‌گرا محسوب می‌شود و به تبعیت از هم‌جناحان بنای تشکیل دولت در سایه را نخواهد داشت.
علی صوفی از طرف دیگر معتقد است اصلاح‌طلبان نیز در شرایط فعلی به دنبال از دست دادن سرمایه اجتماعی خود، از مدعیان جدی دولت در سایه محسوب نمی‌شوند.
این بنا وجود ندارد که اصولگرایان، دولت در سایه تشکیل دهند
علی صوفی، دبیر کل حزب پیشروی اصلاحات، در ارزیابی اینکه چهره‌هایی نظیر سعید جلیلی می‌توانند به عنوان دولت در سایه، در دوره دولت سیزدهم نقش‌آفرینی کنند؟ گفت: با توجه به اینکه رئیسی برآمده از بطن اصولگرایان است، از طرفی سعید جلیلی هم مدعی ریاست جمهوری بوده که او هم از اصولگرایان است، طبعاً سعید جلیلی اجازه نخواهد یافت در تعارض با رئیسی به عنوان دولت در سایه عمل کند، لذا این بنا وجود ندارد که اصولگرایان، دولت در سایه تشکیل دهند.
دولت در سایه اپوزیسیون، دولت مستقر است
وی افزود: وقتی دولتی وجود دارد، آنهایی که او را قبول دارند و به عبارتی آنها آن دولت را به قدرت رسانده‌اند، باید از دولت مورد نظر حمایت کنند چراکه موفقیت او موفقیت آن جریان و شکستش هم طبعاً شکست آن جریان محسوب می‌شود. بنده تصور نمی‌کنم سعید جلیلی یا هر فرد دیگری بتواند در این حد ظاهر شود که یک دولت در سایه تشکیل دهد. دولت در سایه معمولاً سازوکار اپوزیسیون را دارد.
اصلاح‌طلبان توانایی تشکیل دولت در سایه را ندارند
عضو نهاد اجماع‌ساز در واکنش به اینکه در نگاه کلی فضای کلی بعد از تشکیل دولت سیزدهم، مستعد و آمادگی تشکیل دولت در سایه که به عنوان اپوزیسیون وضع فعلی عمل می‌کند را دارد، آیا اصلاح‌طلبان توان کافی برای تشکیل دولت در سایه را دارند؟ تصریح کرد: فضای بعد از تشکیل دولت سیزدهم، آماده تشکیل دولت در سایه نیست. علاوه بر این، در شرایط فعلی اصلاح‌طلبان نیز توانایی کافی جهت تشکیل دولت در سایه را ندارند. به عبارت دیگر با توجه به قهر مردم و کاهش سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان، اصلاح‌طلبان در موقعیتی نیستند که بتوانند دولت در سایه تشکیل دهند.
صوفی همچنین اظهار کرد: دولت در سایه وقتی تشکیل می‌شود که یک پایگاه اجتماعی قوی برای آن وجود داشته باشد و در واقع دولت بتواند صدای مردم باشد. البته اصلاح‌طلبان می‌توانند صدای مردم باشند ولی با آسیب‌هایی که دیده‌اند بعید است بتوانند در این دولت یعنی دولت آقای رئیسی بتوانند خودشان را در حدی بازسازی کنند که دولت در سایه تشکیل دهند.
این چهره اصلاح‌طلب در پاسخ به اینکه با توجه به عملکرد دولت رئیسی، آیا این دولت بستر لازم جهت تشکیل دولت در سایه را فراهم می‌کند؟ متذکر شد: قطعاً دولت سیزدهم دولت در سایه را نمی‌پسندد اما بستر لازم جهت شکل‌گیری دولت در سایه فراهم می‌شود.
صوفی با تاکید بر اینکه دولت سیزدهم نقاط ضعفی خواهد داشت و از این طریق زمینه لازم جهت تشکیل دولت در سایه فراهم می‌شود، ابراز کرد: واقعیت امر این است که خواه‌ناخواه فضای مناسب جهت برپایی دولت در سایه، به وجود خواهد آمد اما این شکل‌گیری چنین دولتی را باید از جناح مقابل دولت یعنی از اصلاح‌طلبان انتظار داشت که در شرایط موجود اصلاح‌طلبان نمی‌توانند دولت در سایه تشکیل دهند.
دولت در سایه می‌تواند کمک‌کننده دولت فعلی باشد
دبیر کل حزب پیشروی اصلاحات درباره اینکه دولت در سایه نقش مانعی در مسیر حرکت دولت بر سرکار را ایفا می‌کند یا کمک‌کننده آن است؟ خاطرنشان کرد: دولت در سایه در اصل می‌تواند کمک‌کننده دولت فعلی باشد. به این ترتیب که هم یک هشدار و هم نقدی بر عملکرد دولت است. دولت در سایه صدای مردم هم محسوب می‌شود. در این شرایط اگر دولت انتقادپذیر نباشد، سعی می‌کند بر همان عملکرد خودش حکومت کند، کما اینکه احساس می‌کند راهی که می‌رود، راه درستی است و دیگران نباید مزاحم او شوند.
وی همچنین یادآور شد: معمولاً دولت مستقر یا آنهایی که حکومت می‌کنند چنین احساسی به آنها دست می‌دهد که به چه دلیل باید اجازه دهند دولت در سایه و یا تشکیلاتی شبیه آن با عملکرد خود بین دولت و مردم فاصله بیندازند، در حالی که عملکرد خود دولت است که بین دولت و ملت فاصله می‌اندازد. بنابراین اگر دولت هوشمند باشد باید لحظه به لحظه اوضاع را رصد کند و با شنیدن انتقادات، خودش را بازسازی و اصلاح کند.
صوفی به این نکته تاکید کرد که دولت در سایه از طریق به چالش کشیدن وضع موجود، نقش کمک کننده و یاری دهنده به دولت مستقر را ایفا می‌کند.
