به گزارش سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اخیرا 50 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی درخواست کرده‌اند که طرح اصلاح قانون نحوه رسیدگی به محکومیت‌های مالی (مهریه) خارج از نوبت در مجلس مورد رسیدگی قرار گیرد.
نمایندگان بر این باور بودند که تعداد بسیاری از زندانیان در بحث جرائم مالی مربوط ب مهریه است و با توجه به افزایش قیمت سکه حجم دادخواست‌ها برای کم کردن قسط ماهانه مهریه‌ها که افزایش چشمگیری است لذا لازم و ضروری است هر چه سریع‌تر این موضوع تعیین تکلیف شود. چنانچه فردی دادخواست خود را برای کاهش قسط مهریه تقدیم کند تا زمانی که این دادخواست مورد رسیدگی قرار گیرد و حکم برای آن صادر شود حدود 6 تا 7 ماه زمان می‌برد و فرد در این مدت یا باید اقساط مهریه را پرداخت کند و یا اینکه به زندان برود تا حکم نهایی صادر شود.
از این رو «خبرنامه دانشجویان ایران» درخصوص طرح اخیر مجلس در خصوص مهریه و جرائم و محکومیت های مالی با فهمیه محلاتی، استاد حوزه و دانشگاه و فعال حوزه زنان به گفتگو پرداخت که در ادامه مشروحی از این گفتگو را می خوانید.
فهمیه محلاتی با اشاره به طرح مجلس درخصوص مهریه گفت: طرح مجلس بیشتر در خصوص محکومیت های مالی است که با توجه به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، در بخشی از این طرح وارد بحث مهریه شدند. اگر دختر و پسری در بحث ازدواج در خصوص مهریه به نتیحه ای می رسند، این دو حالت دارد؛ یا مهریه در همان ابتدا داد می شود و یا بعدا داده خواهد شد. اگر مهریه در ابتدا داده نشود، در صورتی که مهریه بیشتر از مهر السنه باشد، درصدی را موقع ثبت برای آن قائل شده اند که فعلا وارد جزئیات آن نمی شوم. این بحث را مطرح کردند که به اصطلاح خودشان جلوی مهریه های سنگین و از طرفی حبس مرد در اثر عدم توانایی در پرداخت مهریه گرفته شود. ما در هیچ یک از روایات وجوب محدود کردن مهریه را نداریم. در آیه 20 سوره نساء (وَ إِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ زَوْجٍ مَکانَ زَوْجٍ وَ آتَیْتُمْ إِحْداهُنَّ قِنْطاراً فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیْئاً أَ تَأْخُذُونَهُ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً)، به قنطار به معنای مالی زیاد اشاره شده است.
فهمیه محلاتی، استاد حوزه و دانشگاه و فعال حوزه زنان گفت: در خصوص این آیه تفاسیر زیادی داریم که من دراینجا قصد ورود به این بحث را ندارم. طبق آیه قرآن، اصلا ما نمی توانیم حدی را مشخص کنیم و بگوییم در این حدود افراد باید مهریه داشته باشند. از سوی دیگر، روایاتی داریم که عنوان می شود که بهتر است مهریه کم در نظر گرفته شود. مهر السنه که در این طرح نیز به آن اشاره شده، 500 درهم است. وقتی قرآن به صراحت از مال زیاد صحبت می کند، ما نمی توانیم روایات را در مقابل آن قرار دهیم. گاهی کلیت یک موصوع در قرآن مشخص شده و روایات حدودی را برای آن تعیین می کنند اما در موضوع مهریه اینچنین نیست و در قرآن به صراحت زیادی مال در این خصوص ذکر شده است. هر چند برخی از فقها مقدار مهریه را طبق روایات همان 500 درهم در نظر می گیرند اما آنچه مشهور و مبرهن است این است که ما نمی توانیم مقدار مشخص و حدودی برای مهریه تعیین کنیم. پس ما هیچگاه نمی توانیم برای افراد تعیین کنیم که شما در این حدود مهریه تعیین کنید. این موضوع نه مورد تعیین قرآن است و نه روایات بر وجوب این امر تاکید کرده اند. سوال ما این است که نویسندگان این طرح طبق کدام اصل و اساس فقهی، این حدود را برای مهریه در نظر گرفته اند؟ این موضوع می تواند مورد مخالفت زنان و مردان قرار بگیرد.
وی افزود: چه بسا مردانی که تمکن مالی دارند و می توانند مهریه بالا برای همسرانشان در نظر بگیرند و با این طرح که بخشی از مهریه را به عنوان حق ثبت پرداخت کنند، مخالف باشند. در تعیین مهریه شئونات مهم است. ما نمی توانیم در تعیین مهریه کسی را که در شرایط مالی بسیار بالا قرار دارد ملزم کنیم که مهریه ای معادل 500 درهم در نظر بگیر. ما از لحاظ قانونی و فقهی اختیاری نداریم که بخواهیم برای مردم مشخص کنیم و مردم در اینجا می توانند مخالفت کنند.
فعال حوزه زنان بیان داشت: پس از جاری شدن خطبه عقد، زن حق مطالبه مهریه را دارد و ادای این دین بر مرد واجب است. اگر رابطه ی زناشویی صورت بگیرد، تمام مهریه و در غیر اینصورت، نصف مهریه به زن تعلق خواهد گرفت. در این خصوص باید نکته ای را خدمت شما توضیح دهم. ما دراین خصوص روایاتی را داریم که در زمان پیامبر، پس از این که زن و مرد به عقد هم در آمدند و با هم رابطه نداشتند و این رابطه می خواست به طلاق منجر شود، زن نصف مهریه را به مرد بر می گرداند. این به چه معناست؟ یعنی در همان زمان جاری شدن خطبه عقد، آقا تمام مهریه را به صورت کامل به زن داده بود و در زمان عقد و در صورت نبود رابطه بین زن و مرد، در موقع طلاق این زن بود که نصف مهریه را به دلیل نداشتن رابطه زناشویی به مرد باز می گرداند. سنت پیامبر این بوده نه این که الان سال ها از ازدواج گذشته و مرد هنوز مهریه همسرش را نداده است. ما در قانون هم داریم که اگر مردی از دنیا برود و مهریه همسرش را ندهد، باید از اصل مال مهریه زن داده شود. یعنی پیش از تقسیم شدن مال بین وراث، این مهریه زن است که از اصل اموال آن مرد کسر شده و به زن داده می شود. در حقیقت مهریه دینی است که تا آخر عمر بر گردن مرد است.
محلاتی با اشاره به دهه های گذشته مطرح کرد: حدود دو دهه قبل، بحث ماده قانونی مطالبه مهر را مطرح کردند. یعنی زن هر وقت که بخواهد می تواند به دادگاه برود و مطالبه مهر کند. این قانون را بدون در نظر گرفتن ابعاد فرهنگی و بدون فرهنگ سازی مطرخ کردند. نتیجه چه شد؟ دادگاه ها پر شد از پرونده های مهریه که یا مردان نمی توانستند مهریه را بدهند و به زندان می افتادند و یا داشتند ومهریه را می دادند. در اینصورت سوالی که پیش می آید این است که با توجه به نگاه جامعه به مقوله مهریه، آیا آن آقا دیگر می توانست با عشق و علاقه به سر زندگی خود برگردد و با همسرش زندگی کند یا خیر؟ اصلا این زندگی که سر از دادگاه درآورده، دوام و استحکام خواهد داشت؟ در خصوص بسیاری از مسائل فقهی و حقوقی اول باید فرهنگ سازی صورت بگیرد، بعد از آن موضوع حقوقی در جامعه مطرح شده و مورد مطالبه قرار بگیرد.
وی افزود: در وجهی دیگر می توانیم به این موضوع بپردازیم که مهریه های بالا چه حکمی دارد؟ درست است که از طرفی ما بحث قنطار و مال زیاد را مطرح می کنیم و می گوییم نمی شود برای مهریه حدودی را مشخص کرد اما از سوی دیگر باید استطاعت مالی مرد را هم در نظر بگیریم. مثلا باید ببنیم آیا این مرد جوان با توجه به شرایط شغلی فعلی و آینده خود می تواند فلان مقدار مهریه را برای همسرش در نظر بگیرد و دینش را در حال حاضر و یا حتی در سال های آتی، ادا کند یا خیر؟
محلاتی گفت: اگر شخص استطاعت پرداخت مهریه را نداشته باشد و در طول زندگی هم به این استطاعت نرسد، در این بحث مهریه، سفهی محسوب می شود چون این شخص دارد چیزی را مطرح می کند که نه الان و نه در آینده از پس آن بر نمی آید و عند الاستطاعه هرگز اتفاق نمی افتد. در هر حال این دین به گردن مرد هست. مورد بعدی بحث مقدور التسلیم بودن است. ازدواج از یک بعد مالی و یک بعد غیرمالی تشکیل شده است. اگر عشق و محبت وجود داشته باشد یعنی بعد غیرمالی تامین است اما وقتی بحث مهریه و نفقه و سایر حقوق اقتصادی زن مطرح می شود، صحبت از بعد مالی به میان می آید. یکی از خصوصیات معامله مقدور التسلیم بودن است. یعنی مثلا ما نمی توانیم پرنده در حال پرواز را معامله کنیم و این یعنی مقدور التسلیم نیستیم. حالا اگر کسی نه در زمان فعلی و نه در آینده نتواند مهریه ای را که تعیین می کند، پرداخت کند، این یعنی مقدور التسلیم نیست.
فهمیه محلاتی افزود: برای حل این مشکلات باید راهکارهایی ارائه شود. صحبت از حقوق خانواده است. ما باید طوری قانون گذاری کنیم که هم حقوق مرد را در نظر بگیریم و هم حقوق زن را. ما نباید کاری کنیم که به ضرر هیچ یک از دو طرف تمام شود. باید تعادل حقوق خانواده درهر دو سو حفظ شود. پیش از ارائه راهکار باید بگوییم که در بحث ازدواج بسیاری از اقدامات صورت گرفته برآمده از عرف جامعه است. برای مثال در کجای شرع می توانیم به این گزاره برسیم که مرد باید برای زن سرویس طلا بخرد؟ یا در کجای شرع نوشته شده که زن باید جهیزیه را تهیه کند؟ این ها همه برآمده از عرف جامعه است. یکی از راهکارهایی که می توان برای ادای دین مرد به زن در بحث مهریه انجام دهد این است که در طول زندگی از همان ابتدای ازدواج، به جای خریدن هدیه هایی که در نهایت برای امورد متعدد پیرامونی ازدواج خرج می شود، می توان پولی را برای زن در جایی مثل بورس و یا در یک حساب بانکی پس انداز کرد تا هم زن در طول زندگی یک پشتوانه مالی داشته باشد، هم مرد در طول زمان بتواند دین خود را در مقابل زن ادا کند و هم بر این پس انداز در طول زمان افزوده شود.
وی گفت: پیشنهادات زیادی برای حل این موضوع بیان شد که بنده تنها به یک مورد آن اشاره کردم اما هیچ کس به این پیشنهادات توجهی نکرده و محلی از اعراب ندارد.
چرا نباید به این پشنهادات بها داد؟ شاید مشکل اصلی اینجاست که پیشنهاد دهندگان این طرح در مجلس آقایانی هستند که با نگاهی یک سویه و بدون در نظر گرفتن حقوق و شرایط زنان در جامعه ی کنونی، به دنبال حل مشکلات پیرامون مهریه هستند. شاید اگر از نظرات زنان متخصص در این حوزه بهره می گرفتند، به چنین طرحی نمی رسیدند.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: من معتقدم اساسا با قانون نمی شود حق و حقوق زنان را در این دنیا ادا کرد یعنی با نگاه صرف قانونی چنین امری محقق نخواهد شد. در این حوزه باید کار فرهنگی صورت گیرد. نمی گویم قوانین را باید رها کرد اما حقوقدانان هم می دانند تا وقتی فرهنگ سازی نشود، تا وقتی روی اخلاق در زندگی کار نشود، نمی توان با قوانین فاقد ضمانت اجرایی، مشکلات این حوزه را برطرف کرد.
محلاتی با اشاره وظایف زن و مرد در خانواده گفت: ما باید یک موضوع را در نظر بگیریم و آن این است که اسلام وظایف مالی را بر دوش مرد گذاشته تا زن دغدغه مالی نداشته باشد تا این دغدغه در روحیات او اثر منفی نگذارد تا از آن طرف بتواند با آرامش به نقش همسری و مادری در خانواده بپردازد. قوامون علی النساء همین را می گوید. حتی اگر زن شاغل است، مرد همچنان موظف است زن را از لحاظ مالی تامین کند؛ نفقه و مهریه او را بدهد.
فهمیه محلاتی، استاد حوزه و دانشگاه و فعال حوزه زنان گفت: در بخش دیگری از این طرح در خصوص حق الثبت مهریه گفته شده این مبلغ باید به تناصف از زوج و زوجه دریافت شود. این یعنی چه؟ چرا زن که از لحاظ فقهی و قانونی حق مطالبه مهریه را دارد باید پیش از دریافت مهریه، نیمی از این حق الثبت را پرداخت کند؟
مصاحبه از مهدیه دهقان
