به گزارش گروه بین الملل «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ با شروع جنگ اوکراین و روسیه در اوایل سال 2022، دولت های غربی و در رأس آنها آمریکا، تمام ابزار اقتصادی، دیپلماتیک، تسلیحاتی، رسانه ای و تبلیغاتی خود را علیه روسیه به کار گرفتند و از هیچ تلاشی برای منزوی کردن این کشور دریغ نکردند. البته تحریم و تلاش برای ایزوله کردن دشمن توسط دولت های غربی، چیز جدیدی نیست اما واکنش دولت روسیه به این تحریم ها که علاوه بر عرصه های اقتصادی و محدودیت های دیپلماتیک حتی شامل بازی های ویدئویی، حذف تیم ملی فوتبال روسیه از جام جهانی 2022 و حذف نام مشاهیر و هنرمندان روس همچون تولستوی و داستایوفسکی از کتب درسی کشورهای غربی، می شود؛ در نوع خود جالب و آموزنده است. بخصوص برای کشوری مثل ایران که سالهاست صابون تحریم دولت های غربی به تنش خورده است.
استفاده از مزیت های نسبی، به جای انتظار برای لغو تحریم ها
با توجه به این که تحریم، ابزار دشمن برای تسلیم کردن طرف مقابل است و تا زمانی که این سلاح کارامد باشد و به طرف مقابل آسیب وارد کند، کنار گذاشتن این سلاح، غیر عقلانی است. در نتیجه طرف روس به جای مذاکره برای رفع تحریم ها، به دنبال خنثی سازی تحریم ها از طریق ایجاد فشار متقابل با استفاده از مزیت های نسبی خود یعنی، انرژی و غلات، و همچنین جایگزینی شرکای اقتصادی خود در صادرات و واردات و اقدامات مشابه است.
در نتیجه دولت روسیه با این استراتژی، هم هزینه تحریم روسیه توسط دولت های غربی را بالا می برد، هم روابط راهبردی با کشورهای دوست (چین، ایران، صربستان و کشورهای آسیای میانه) را در شرایط سخت فعلی، مستحکم تر می کند و هم با جایگزینی شرکای اقتصادی خود، دوستان و شرکای جدیدی را برای خود تعریف می کند. حال با گذشت چند ماه از شروع جنگ اوکراین و روسیه، اروپا به زمستانی سخت نزدیک می شود؛ اما این زمستان سخت، برای روسیه نیست، بلکه برای اروپای غربی و حامیان زلنسکی (رئیس جمهور اوکراین) است.
در حقیقت، ولادمیر پوتین با استفاده از برگ برنده خود (انرژِی و غلات) اروپا را تحریم کرد و حال منتظر که مقامات اروپایی برای نجات کشور خود از قحطی و سرما، دست از تحریم روسیه و کمک تسلیحاتی به زلنسکی را بردارند. همچنین تیم رسانه ای دولت روسیه هم نهایت تلاش خود را می کند تا نشان دهد که روسیه اسیبی چندانی از تحریم های غرب ندیده و درامدهای نفتی و گازی مسکو حتی از زمان پیش از شروع جنگ هم بیشتر شده است.
تقویت پول ملی در شرایط هجمه جهانی علیه روسیه
با شروع جنگ اوکراین و روسیه، روبل (پول ملی روسیه) روسیه سقوط وحشتناکی را تجربه کرد؛ بطوریکه نسبت دلار به روبل که قبل از جنگ 70 واحد بود به 118 واحد رسید. دولت های غربی تحریم های فلج کننده ای را در حوزه های مختلف، بخصوص در حوزه نقل و انتقالات مالی (سوئیفت) علیه فدراسیون روسیه وضع کردند؛ اما بانک مرکزی روسیه بیکار ننشست و ابتدا برای این که جلوی این شوک اقتصادی را بگیرد و مانع از افزایش شدید نرخ تورم شود، سیاست پولی انقباضی را در پیش گرفت و نرخ بهره بانکی را طی یک ماه از 8 % به 20% رساند.
این یک اقدام کوتاه مدت برای مقابله با شوک اقتصادی تحریم های غرب بود. اقدام بعدی و اصلی دولت روسیه در حوزه سیاست های پولی در شرایط جنگ ارزی و تحریم، قرار دادن نفت و گاز روسیه به عنوان پشتوانه پولی کشور بود. از اواخر ماه مارس 2022 ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که از این تاریخ به بعد، فدراسیون روسیه منابع انرژی نفت و گاز خود را فقط با ارز ملی روبل خرید و فروش می کند.
دولت روسیه با این کار تقاضا برای روبل را در خارج از کشور افزایش داد و زمینه تقویت پول ملی خود را بوجود اورد. این اقدام دولت روسیه سبب شد که ارزش پول ملی این کشور نه تنها به دوران قبل از تحریم برگردد، بلکه از ان زمان هم بیشتر شود. در موضوع تحریم و همکاری نکردن سیستم های نقل و انتقال مالی هم روسیه به سراغ سیستم های جایگزین رفته و سیستم انتقال مالی «میر» را جایگزین «مستر کارت» کرده است و از این طریق به راحتی محدودیت های ایالات متحده و اتحادیه اروپا را دور می زند.
ایجاد تنوع در شرکای اقتصادی
دولت و اقتصاد روسیه با کشورهای اروپایی، بخصوص در حوزه انرژی روابط تنگاتنگی داشتند و با هکاری یکدیگر پروژه های بزرگی نظیر نورد استریم را در دستور کار قرار داده بودند؛ اما شرایط بعد از شروع جنگ اوکراین و روسیه تغییر کرد و همان کشورهایی که روسیه در حوزه تأمین انرژی با انها همکاری می کرد، روسیه را تحریم کردند و به صورت همه جانبه و علنی از اوکراین حمایت کردند.
روسیه هم بجای اصرار بر تجارت و همکاری با کشورهای اروپایی، راه جایگزین را در پیش گرفت و صادرات انرژی به آسیا را در دستور کار قرار قرار داد و کشورهایی مثل چین هم که شدیدا به انرژی نیازمندند و مشکل خاصی هم در عرصه سیاسی با روسیه ندارند، از این اقدام استقبال کردند. همچنین در بحث واردات هم روسیه به سراغ بازار های جدید رفت و سعی کرد که نیازهای خود را از کشورهای دیگر تأمین کند.
برای مثال روسیه در زمینه واردات خودرو حتی به سراغ شرکت های ایرانی امده و از زمینه واردات خودروهای ایرانی در روسیه محیا میکند. همچنین از ظرفیت های اقتصادی کشورهای آسیای میانه که به طور سنتی حوزه نفوذ روسیه هستند برای تأمین نیازهای خود استفاده می کند. در نتیجه دولت روسیه با این اقدام، هم دوستان قدیمی خود را در شرایط هجمه همه جانبه دولت های غربی علیه روسیه حفظ می کند و هم به تحریم کنندگان این پیام را ارسال می کند که تحریم و تلاش برای ایزوله کردن روسیه اثر چشمگیری بر روسیه ندارد و روسیه در نتیجه این تحریم ها تغییری در رفتار و اهداف خود در قبال ماجرای اوکراین و گسترش ناتو به سمت شرق نخواهد داد.
سرمایه گذاری های ضد تحریمی
دولت روسیه برای تضمین فروش منابع انرژی خود و مقابله با تحریم های دولتهای غربی، دست به سرمایه گذاری های عظیم در حوزه پتروشیمی در کشورهای غیر متخاصم زده و یا بخشی از سهام پتروشیمی های این کشورها خریداری کرده است؛ با این شرط که خوراک این پتروشیمی ها فقط از منابع انرژِی روسیه تأمین شود. در حقیقت دولت روسیه با این کار بدون هیچ مشکلی تحریم های دولت های غربی و در راس آن، آمریکا را دور می زند. این اقدامات سبب می شود که درامدهای ارزی روسیه در دوران تحریم افت نکند و دست دولت روسیه برای پیگیری هدفگذاری های خود باز باشد.
با توجه به اینکه در بسیاری از حوزه ها، مانند ذخایر نفت و گاز، توانمندی ایران در سطح روسیه است و حتی در بعضی حوزه ها مثل ژئوپلیتیک جایگاهی مهم تر از روسیه دارد، از طرف دیگر، تحریم های روسیه هم کمتر از تحریم های ایران نیست. پس ایران هم این ابزار را دارد که مانند روسیه، تحریم های غرب را دور بزند و فرصت های جدیدی برای اقتصاد خود در جهت رهایی از انزوا و رکود، بوجود آورد. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که دولت سیزدهم از ابتدای کار خود توجه شایانی به مسئله دیپلماسی اقتصادی فعال، بخصوص در میان همسایگان خود کرده و با تنوع بخشی به شرکای اقتصادی گام مهمی برای رونق و پیشرفت اقتصاد کشور برداشته؛ اما این تلاش ها نباید فقط به این حوزه (دیپلماسی اقتصادی) محدود شود، بلکه باید از ابزارها و روش های ضد تحریمی دیگر هم استفاده کرد تا سلاح تحریم دشمن را از کار انداخت و بدین صورت طرف مقابل را در جنگ اقتصادی، خلع سلاح کرد.
گزارش از امیرحسین مهرآور
