به گزارش گروه سیاسی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ از زمان شروع جنگ در اوکراین، مباحث بسیاری درباره موضع جمهوری خلق چین در این درگیری مطرح شده و اقدامات چین پیرامون این مسئله، به دقت توسط جامعه بین‌المللی زیر ذره‌بین قرار گرفته است. اگرچه دولت چین از ابتدای جنگ تا به امروز، «بی‌طرفی» را موضع رسمی خود در قبال مسئله اوکراین معرفی و با دادن رای ممتنع در تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت برعلیه روسیه، از هرگونه مداخله در این موضوع خودداری کرده است؛
اما درعین حال تلاش داشته تا رایزنی‌هایی برای برقراری آتش‌بس در اوکراین با بازیگران اثرگذار داشته باشد که می‌توان از دعوت اوکراین به تنش زدایی با روسیه در ابتدای جنگ، درخواست شی‌جین‌پینگ از همتایان آلمانی و فرانسوی خود برای تشویق روسیه و اوکراین به پایان درگیری‌ها و تاکید سفیر چین در آمریکا بر رعایت تمامیت ارضی کشورها در چهارچوب حقوق بین‌الملل نام برد. چین پیش از این از طریق اقدامات فوق‌الذکر سعی کرده بود نقش خود را به عنوان عضو دائم شورای امنیت در این مسئله ایفا کند.
طرح صلح چین در اوکراین که در 24 فوریه 2023 توسط این کشور منتشر شد، نشان از رویکرد جدید این کشور برای ایفای نقش در مسئله اوکراین دارد که می‌تواند پاسخی به ادعای طرف غربی به عدم بی‌طرفی چین و حمایت از روسیه در این جنگ باشد. این طرح که موضع چین در مسئله اوکراین را در 12 مورد بازتاب می‌دهد، با وجود اینکه دیدگاه جدیدی از جانب دولت چین حول محور این موضوع در برندارد، اما با توجه به ورود این کشور در بحران اوکراین پس از یکسال از شروع جنگ، نیازمند بررسی است.
حمایت های بین المللی از طرح صلح چین
در این طرح، احترام به تمامیت ارضی همه کشورها، کنار گذاشتن ذهنیت جنگ سرد، آتش بس و توقف درگیری‌ها، برگشت به مذاکرات صلح، حل بحران های انسانی، حفاظت از غیرنظامیان و اسیران جنگی، حفظ امنیت نیروگاه‌های هسته‌ای، کاهش ریسک استراتژیک، تسهیل صادرات غلات، توقف تحریم‌های یک جانبه، حفظ ثبات و فعالیت بخش صنعتی و زنجیره‌های تامین کالا و ترویج و مشارکت در بازسازی مناطق جنگ‌زده، به عنوان 12 اصل برای برقراری صلح توسط چین بیان شده است.
با این‌حال طرح چین بازخورد‌های یکسانی توسط رهبران درگیر در مسئله نداشته است؛ ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، از مشارکت چین در مسئله اوکراین استقبال کرده و برای بررسی دقیق این طرح، خواستار ملاقات با همتای چینی خود شده است. الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس نیز، از طرح چین حمایت کرده و برای مشارکت در اجرای آن اعلام آمادگی کرده است. وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه‌ای، ضمن تاکید مجدد بر بی‌طرفی خود در این جنگ، حمایت کامل خود از طرح چین برای حل منازعات در اوکراین را اعلام کرده و تنها راه رسیدن به صلح را احترام به حقوق بین‌الملل و استفاده از ابزار دیپلماتیک دانسته است.
اما روسیه و ایالات متحده به عنوان بازیگران اصلی این جنگ، واکنش متفاوتی نسبت به این طرح داشتند. جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا این طرح را مطابق منافع روسیه دانسته که ایده جدیدی برای ایجاد صلح ارائه نمی‌دهد و دولت روسیه نیز در مقابل، ضمن تشکر از چین برای این طرح، شرایط و وضعیت فعلی را برای رسیدن به 12 ماده مدنظر طرح صلح چین، مناسب و آماده نمی‌داند اما از حل مسئله از طریق دیپلماتیک استقبال خواهد کرد.
با وجود عدم پذیرش اولیه این طرح توسط طرف های درگیر در اوکراین، از اهمیت آن کاسته نمی‌شود. با بررسی 12 ماده موجود در این طرح، می‌توان مشاهده کرد که تمرکز چین در این مسئله بر رعایت حقوق بین الملل، حل منازعات از طریق دیپلماتیک، توجه به بحران‌های انسانی و تاکید بر عدم استفاده از سلاح‌های هسته‌ای و شیمیایی است. صرف نظر از کاربردی بودن یا نبودن این طرح برای حل مناقشات در اوکراین، این اقدام چین را در درجه اول، می‌توان تلاشی برای کسب مشروعیت و اعتبار در جامعه بین المللی در مقابل جنگ افروزی‌های آمریکا (که سال‌ها به دنبال آن بوده است) دانست.
چین| ازعدم مداخله تا حمایت نظامی از روسیه
دولت چین در دهه‌های گذشته همواره سعی کرده تا با عدم مداخله مستقیم در بحران‌های بین‌المللی و تاکید بر اجرای حقوق بین‌الملل، جایگاهی ثابت در مجامع بین‌المللی کسب کرده و خود را بازیگری تاثیرگذار در حفظ ثبات سیستم بین‌الملل نشان دهد و این طرح نیز، با توجه به عدم اشاره به خروج نیروهای روسی از اوکراین و یا به رسمیت شناختن مناطق مورد ادعای روسیه، همچنان از جهت گیری در بحران ها خودداری کرده و از این منظر با مواضع سابق چین در سایر بحران های بین المللی نیز همسویی دارد. علاوه بر آن با توجه به مفاد 9 تا 12 این طرح، اولویت سیاست گذاری چین بر مسائل اقتصادی همچنان مشهود بوده و می‌توان دومین دلیل مهم چین از مداخله در مسئله اوکراین پس از یکسال را نیز ناشی از همین اولویت‌بندی دانست.
بازشدن مسیرهای تجاری و صنعتی برای صادرات غلات و تامین کالا که چین نقش عمده‌ای در آن‌ها دارد، در کنار درخواست لغو تحریم‌های یکجانبه خارج از چارچوب شورای امنیت علیه روسیه و همچنین اعلام آمادگی برای بازسازی مناطق جنگ‌زده، مشخصا اولویت اقتصادی چین را برای ورود به بحران اوکراین باز می‌نمایاند.
بطور کلی می‌توان گفت که علی‌رغم برخی گمانه‌زنی ها در مورد موضع‌گیری چین در این جنگ به نفع روسیه که غالبا توسط رهبران و رسانه‌های غربی با استدلال به "جنگ" ندانستن بحران جاری در اوکراین در نشست G20، عدم شناسایی روسیه به عنوان متجاوز توسط چین و عدم همراهی با تحریم های غرب علیه آن، که با اخبار غیررسمی دیگری از جمله کمک شرکت های دولتی چینی به روسیه در ژانویه 2023 و فروش سلاح و قطعات نظامی چینی به روسیه در فوریه 2023 مطرح می‌شوند اما تا به امروز نمی‌توان تغییری خاص در مواضع چین نسبت به مسئله اوکراین در مقایسه با بحران‌های مشابه در گذشته یافت و همچنان تلاش برای کسب مشروعیت بین‌المللی و اولویت بخشیدن به منافع اقتصادی به عنوان اصول چین در سیاست‌گذاری خارجی در طرح صلح این کشور نیز مشهود است. اگرچه با توجه به وضعیت امنیتی رو به وخامت مابین چین و ایالات متحده، تغییر این اولویت‌ها در آینده نزدیک دور از انتظار نیست.
منبع: نشریه دانشجویی دماوند
