به گزارش سرویس کتابخانه «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ یکی از مسیرهای بررسی و فهم اندیشه متفکران مسلمان مراجعه به نقطه نظر و آرای آنان پیرامون حماسه عاشورا و نهضت امام حسین (ع) است. در جامعه معاصر ایران آثار گفتاری و نوشتاری فراوانی پیرامون تحلیل نهضت عاشورا منتشر شده که هر کدام از زاویه‌ای به تحلیل و تبیین آن پرداخته‌اند.
از جمله حسین وارث آدم از علی شریعتی، حماسه حسینی از مرتضی مطهری، پس از پنجاه سال از جعفر شهیدی، شهید جاوید از نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، قیام جاودانه از محمدرضا حکیمی، کوثر کربلا از عبدالله جوادی آملی، آذرخش کربلا از محمدتقی مصباح یزدی، مبارزه پیروز از سید محمد حسینی بهشتی، سفر شهادت از موسی صدر، عقل سرخ از حسن رحیم‌پور ازغدی، حسین بن علی در افق معاصرت از بیژن عبدالکریمی و سیدجواد میری، آینه در کربلاست از محمدرضا سنگری، عاشورا از علی صفایی حائری و بسیاری از آثار شناخته شده یا مهجور دیگر.
آنچه که حائز اهمیت است این است که معمولا در هر یک از این آثار، نویسنده سعی میکند آن چیزی که از منظر او عنصر گوهری و ریشه اصلی نهضت عاشورا به حساب می‌آید را بسط دهد. در بسیاری از موارد نیز این دیدگاه‌ها همپوشانی دارند. در این گزارش نگاهی داریم به تبیین علامه مرحوم محمدرضا حکیمی از واقعه عاشورا، با تکیه بر کتاب ارزشمند قیام جاودانه.
پیمودن راه حق و عدل و تحریف‌زدایی از اسلام راستین
گوهر نهضت کربلا در قسمتی از سرآغاز کتاب آمده: پس رسالت جداسازی حق از باطل و عدل از ظلم به منظور پایداری حق و عدل و نابودی باطل و ظلم - همواره - رسالتی عظیم است، و عاشورای عظیم تجلّی تام ادای این رسالت است. به هر اندازه فاجعه قرار گرفتن یزید در جای حضرت محمد (ص) بزرگ است، و ظلمات آفرین و جاهلیت زنده کن به همان اندازه حرکت بیداری آفرین عاشورا بزرگ است.... عاشورا دست بلندی است که از افق شهادت کربلا برآمد و تا قله خورشید فرا رفت و تا هماره تاریخ بر فراز ماند و سیاهیهای جاهلیت از نو جان یافته را در همه ابعاد الحاد و ظلم و فجور و ضلالت و بیخبری - از چهره خورشید اسلام و قرآن فرو شست.
عاشورا فریادی است که برای همیشه خواب غفلت را از سرهای شورگستران آبادیها و افقها بیرون کرد. عاشورا برای همیشه حق را از باطل جدا ساخت تا دیگر یزیدیان عصرها نتوانند با پوشش ،اسلام جاهلیت را زنده سازند، چه جاهلیت کهن و چه جاهلیت نو. و سرانجام خورشید حق از مشرق تابناک عاشورا، طلوعی جاودان کرد و این حق که میگوییم - چنانکه اشاره کردیم - شامل همه نمودها و مظاهر حق است پس عدل را نیز بخوبی در بر میگیرد که عدل حق است و ظلم باطل.
شهیدان راه حق و عدل ـ تا همیشه و در هر جا - سرود خوانان عصر عاشورایند که در افقهای زلال خویش، محو تجلیات آن خورشید که در عصر عاشورا بر سر نیزه طلوع کرد و هماره در این طلوع باقی است بانگ در بانگ برای جاودانگی حق و عدل سرود میخوانند... و فرشتگان، بال در بال، به سرود آنان گوش میدهند و شهیدان فردا ـ هر فردا ـ را می پرورند.... و عاشورا به نام یک مکتب جاوید و یک دانشگاه عالی» پیوسته شاگرد و دانشجو می پذیرد و معلم و استاد تربیت میکند... تا بشریت همه بشریت را به بلوغ والای انسانی صعود دهد....." ملاحظه می‌شود که در این ادبیات حق‌طلبی و عدالتخواهی و اسلام راستین به عنوان گوهر نهضت عاشورا تبیین شده است؛ در این منطق عاشورا مکتبی است همچنان زنده که شاگرد می‌پرورد و دانشجو تربیت میکند، و بر ماست که این راه را ادامه دهیم.
تذکرهای مغتنم برای حاکمیت اسلامی
نکته دیگری که در این کتاب و به طور کلی تمام آثار علامه حکیمی بسیار برجسته و ارزشمند است نهیب‌های بی‌شماری است که از جانب یک عالم و متخصص دینی به جامعه و حکومت دینی زده می‌شود؛ نهیب‌هایی که به ساختن جامعه‌ای بر اساس عدالت و برابری، رفع فقر و ظلم و فساد و عقب ماندگی و حاکمیت قسط و عدل فرامی‌خوانند.
حکیمی مراسمات سوگواری و عزاداری را به شرطی ارزشمند می‌داند که به ترویج و تداوم این آرمان‌ها کمک کند و راه و یاد شهیدان کربلا را زنده نگاه دارد. همچنین با ارجاع‌های فراوان به روایات معتبری که به عدل و قسط اشاره دارند توصیه‌های سیاستی زیادی را به حاکمان مدعی حکومت دینی اهدا میکند. به همین دلیل است که از محمدرضاحکیمی تحت عنوان فیلسوف عدالت یاد می‌شود.
تلاش حکیمی برای ریختن ترس عده‌ای که از بحث پیرامون عدالت هراس دارند
متاسفانه به دلایلی معلوم و نامعلوم در جوامع معاصر اسلامی عده‌ای ظهور کرده‌اند که هرگونه تلاش فکری وعملی در راستای عدالتخواهی را با برچسب چپ‌گرایی تخطئه و تحقیر می‌کنند. این عده که به تعبیر اباذر، جوهر دین محمد ص را نفهمیده‌اند، اساسا درکی از جایگاه محوری عدالت در اندیشه اسلامی ندارند و با جوسازی‌های خود، دیگران نیز دچار ترس و خودباختگی می‌کنند. ارزش و اهمیت کار متفکرانی مثل حکیمی این است که با مقاومت در برابر این تلاش‌های شیطانی، بحث پیرامون عدالت را زنده نگاه داشته‌اند.
گزارش از حسین احسانی زاده
