به گزارش سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ احتمالاً نخستین موسسان نمایشگاه‌های مد و فشن که در اوایل قرن بیستم در اروپا و با مرکزیت شهر لندن شکل گرفتند تصور نمی‌کردند که روزی درآمد حاصل از صنعت مد و فشن در جهان به رقم تقریبی 2.4تریلیون دلار برسد.
جشنواره‌های مد و پوشاک در عمر صد ساله خود خدمات اقتصادی و فرهنگی زیادی به نظام سرمایه‌داری کرده و همواره تحت تاثیر شرایط سیاسی کشورها فراز و نشیب بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند. در ایران نیز از دوره قاجار و با سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا رفته رفته تغییر سبک پوشش زنان و رواج مد در جامعه اتفاق افتاد. نکته حائز اهمیت در روند تشکیل جشنواره‌های مد و پوشاک در ایران و جهان نیز این است که همواره تمرکز طراحان و برگزارکنندگان بر پوشاک زنانه بوده است.
حرکت تدریجی به سمت لباس بردگان!
همان طور که گفته شد اولین جشنواره‌های فشن در اوایل قرن بیستم در اروپاو با مرکزیت شهر لندن شکل گرفتند و به دنبال آن، خریداران بسیاری به سمت این جشنواره‌ها روانه شدند. در آن زمان طراحان مد توانستند با طراحی مجله‌های مربوط به فشن طرفداران بسیاری را به این عرصه جذب کنند.
فعالیت این جشنواره‌ها ادامه داشت تا اینکه در دهه 1940 میلادی فعالیت مزون‌های طراحی لباس زنانه آغاز و به مرور زمان پاریس به مرکز اصلی مد و فشن تبدیل شد. دهه 1980 نیز به طلایی‌ترین دوران مد و فشن معروف است و در آن دوره شوهای لباس توانستند از طریق رسانه‌ها به طور دائمی فعالیت و تعداد زیادی از جوانان را به خود جذب کنند.
همچنین به طور تدریجی در دهه 1990 لباس‌های فاخر جای خود را به لباس‌هایی با طراحی‌های زشت و عجیب و غریب دادند و به این ترتیب در این دوره لباس‌های شاخص شباهت زیادی به لباس بردگان پیدا کردند. لباس‌های زنانه نیز از سبک مرسوم خود فاصله بیشتری گرفتند و به لباس‌های مردانه شبیه شدند.
البته این رویکرد با ورود به دهه2000 تا حدودی متوقف شد و طراحی‌های قدیمی و جدید با یکدیگر تلفیق شدند و لباس‌های بانوان سبک زنانه‌تری به خود گرفتند. امروزه نیز رویدادهای مد و فشن بسیاری در جهان برگزار می‌شود که هفته مد نیویورک، هفته مد لندن، هفته مد پاریس، هفته مد توکیو، هفته مد شانگهای و مراسم met gala از معروف‌ترین آنها هستند و توانسته‌اند سرمایه بسیار زیادی را به خود جذب کنند.
این نمایشگاه‌ها از طریق مد سازی توانسته‌اند مخاطبان جهانی را با خود همراه کنند و در اثر فرآیند جهانی شدن، سبک پوشش مد نظرشان را در کشورهای مختلف و دارای فرهنگ‌های متفاوت رواج دهند و بازارها را در اختیار خود بگیرند.a
از تاج السلطنه تا طراحان جشنواره مد و پوشاک فجر
اگرچه طراحی‌های پوشاک در ایران قدمت بسیاری دارند اما مد در کشور از دوران قاجار رواج یافت و ناصرالدین شاه و تاج السلطنه که در اروپا تحصیل کرده بود توانستند دید درباریان به لباس را تغییر دهند. همچنین بسیاری از مورخان، تاج السلطنه را اولین طراح لباس ایرانی می‌دانند. در دوران پهلوی نیز جشنواره‌های مد و لباس بسیاری برگزار شدند که رویداد مد هاکوپیان از معروف‌ترین آنها بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی ضربه شدیدی به صنعت مد و پوشاک وارد شد که از هزینه‌های سنگین جنگ نشات می‌گرفت اما به مرور جشنواره‌های مد و پوشاک فعالیت‌شان را آغاز کردند.
هم اکنون یکی از اصلی‌ترین جشنواره‌های پوشاک در ایران، جشنواره مد و لباس فجر است که تاکنون یازده دوره آن برگزار شده و دوره دوازدهم آن نیز امسال برگزار می‌شود. این جشنواره که با هدف بسترسازی، استفاده و اشاعه نمادها و نشان‌های هویت اسلامی_ایرانی در عرصه مد و لباس و همچنین هدایت بازار به سمت تولید داخلی و تشویق مردم به انتخاب و مصرف الگوهای داخلی برگزار می‌شود پس از یازده دوره همچنان نتوانسته در مسیر تحقق اهدافش موفق عمل کند. گواه این ماجرا نیز فاصله بین آثار موجود در جشنواره و پوشاک عرضه شده در بازار است.
در واقع جشنواره مد و پوشاک فجر و حتی سایر جشنواره‌های مشابه آن که سالانه با صرف هزینه‌های بسیار در شهرهای مختلف برگزار می‌شوند صرفاً به کالکشن سازی چند مزون شناخته شده محدود شده‌اند و در مدسازی برای عموم افراد جامعه ناتوان بوده‌اند. همچنین در میان آثار موجود در جشنواره فجر که اصلی‌ترین رویداد مد و پوشاک کشور به شمار می‌آید خلاقیت چشمگیری وجود ندارد و اغلب به استفاده از نقوش تذهیب و اسلیمی موجود در بناهای سنتی محدود شده‌اند.
نکته مهم بعدی درباره این جشنواره، رها شدن طراحان لباس پس از پایان برگزاری رویداد است. در حقیقت کارگروه ساماندهی مد و لباس ارتباطی بین تولیدکنندگان و طراحان لباس ایجاد نمی‌کند و صرفاً به انتخاب چند اثر برای یک نمایشگاه چند روزه محدود می‌شود. ناگفته نماند که برگزاری جشنواره مد و لباس فجر نقاط مثبت زیادی دارد و طرح نقاط منفی آن به معنای مخالفت با برگزاری آن نیست.
کاروان رفت و مسئولان در خواب و بیابان در پیش!
علی رغم تمام اهداف و حرف‌‌های زیبایی که مسئولان کارگروه مد و پوشاک در خصوص جشنواره‌های این حوزه مطرح می‌کنند، مدسازی که مورد اقبال عموم افراد جامعه باشد اتفاق نیفتاده و متولیان فرهنگی این حوزه زمانی که باید با سیاست‌های درست، مدیریت بازار را به دست می‌گرفتند در خواب زمستانی بودند و حالا که مد جدید با رویکرد مغایر با فرهنگ و ارزش‌های ایرانی_اسلامی وارد بازار شده و بر تن دختران و زنان رفته زبان به نقد باز کرده‌اند و این وضعیت را نکوهش می‌کنند.
سخن پایانی اینکه جشنواره مد و لباس همان طور که از نامش پیداست نقطه عطف در صنعت مد و لباس هر کشوری به حساب می‌آید و طبیعتاً آثار موجود در این نمایشگاه‌ها باید طوری با سلیقه و ذائقه نسل جوان همراه شود که بعد از پایان آن رویداد، شاهد تجاری سازی و ورود همان پوشاک به بازار باشیم. به راستی در همه این سال‌ها در عمل چنین اتفاقی افتاده است؟ اخیراً از پوستر دوازدهمین دوره جشنواره مد و لباس فجر رونمایی شد و به گفته مسئولان برگزاری رویداد، تغییرات و تحولات خوبی در این دوره اتفاق خواهد افتاد. امیدواریم این رویداد آغازی باشد بر بیداری دوباره مسئولان و متولیان حوزه مد و پوشاک از خواب زمستانی و تلاش برای بهره‌گیری از تجربه‌های موفق سایر کشورها در صنعت مد و پوشاک.
گزارش از زهرا پلوئی
