به گزارش سرویس کتابخانه «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ صلحی که همه صلحها را بر باد داد روایتی است از وقایعی که به فروپاشی امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول انجامید و مایه تغییر اساسی در خاورمیانه شد و بنا به عقیدهی نویسنده، به شروع جنگی دامن زد که همچنان ادامه دارد. این کتاب تنها به نقش اروپا در خاورمیانه نمیپردازد، بلکه تأثیر این دگرگونی در خود اروپا را نیز دربرمیگیرد. گاه خواننده را با خود به دل بیابانهای شبه جزیره عربستان میبرد و با ماجراجوییهای لارنس همگام میکند و گاه از اختلافات و مناقشات دولتمردان اروپایی در پایتخت ها یشان پرده برمیدارد. میتوان تاریخی را که این کتاب بدان پرداخته سِفر پیدایش قرن بیستم و خاورمیانهی امروزی دانست. این کتاب در سال ۱۹۸۹ منتشر شد و به فهرست نهایی جایزهی پولیتزر هم راه یافت.
معرفی بخشهای کتاب
نویسنده با دقت و ظرافت تمام کوشیده است اتفاقات تاریخی آغاز قرن بیستم را در 12 بخش و 61 فصل بررسی کرده و رویکرد جدیدی نسبت به برخی وقایع تاریخی داشته باشد. دیوید فرامکین نویسنده این کتاب خواندنی، حقوقدان و تاریخپژوه آمریکایی است و سعی خود را بر این گذاشته تا نقش قدرتهای اروپایی در سالهای 1914 تا 1922 را بررسی و تحلیل نماید.
بخش اول کتاب «در چهارراه تاریخ» نام دارد. نویسنده نمای کلی از اروپای کهن را به اشتراک میگذارد و خاورمیانه پیش از جنگ جهانی اول را بررسی مینماید. در این بخش تلاشهای چرچیل جوان برای قدرتنمایی در عرصه سیاست به تصویر کشیده شده و توطئههایی که برای مقابله با دشمنان بریتانیا انجام داده است را بیان کرده است. چرچیل در این بخش 39 سال دارد و لرد اول دریاداری در دربار بریتانیا است. در این سالها بریتانیا به دنبال سیاست عدم تسلط عثمانی بدست روسیه پس از فروپاشی است و کشمکشهایی در همین رابطه شکل میگیرد.
بخش دوم «کیچنر: نگاه به آینده» نام دارد. فرامکین به مخاطبان کتاب هربرت کیچنر افسر ارشد ارتش بریتانیا را معرفی میکند و از نقشه مصادره اسلام توسط کیچنر پرده بر میدارد.
بخش سوم که تحت عنوان «بریتانیا در باتلاق خاورمیانه» میباشد، نفسهای آخر عثمانی و حمله بریتانیا به این حکومت در حال فروپاشی بررسی میگردد. تأسیس اداره عربی و وعده واهی بریتانیا به عربها مبنی بر تشکیل حکومت واحد عربی از مهمترین مسائلی است که در این بخش تشریح شده است. سرانجام در آخرین فصل شرح پیروزی عثمانیان در کرانه دجله برای مخاطب بازگو شده است.
در بخش چهارم و پنجم نویسنده به آخرین مأموریت کیچر در خاورمیانه، قیام ملک حسین، امیر مکه و سقوط دولتهای متفقین میپردازد و سرنگونی تزار را شرح میدهد.
موضوعات جذاب و دردناک کتاب از بخش ششم آغاز میگردد. هنگامی که صهیونیستها برآنند تا ارض موعود را فتح کنند و با حمایت بریتانیا به منطقه فلسطین مهاجرت نمایند. ریشه تاریخی نگارش اعلامیه بالفور از مهمترین فصلهای این بخش به شمار میرود. بیانیهای که حمایت علنی بریتانیا از صهیونیستها از مفاد آن است.
در متن این بیانیه آمده است:
لرد روتشیلد گرامی،
بسیار خوشوقتم که از جانب دولت اعلیحضرت، اعلام همدلی ذیل با آرمانهای یهودیان صهیونیست را که به کابینه تقدیم و با آن موافقت شده ابلاغ نمایم.
«دولت اعلیحضرت نسبت به ایجاد یک خانه ملی برای یهودیان در فلسطین نظر مساعد دارد و تمام تلاش خود را برای تسهیل دستیابی به این هدف به کار خواهد بست؛ البته باید بهروشنی دانست که هرگز نباید کاری انجام شود که ممکن است به حقوق مدنی و مذهبی جوامع غیریهودی موجود در فلسطین یا حقوق و وضعیت سیاسی یهودیان در هر کشور دیگر، خدشهای وارد سازد.»
سپاسگزار خواهم شد اگر این بیانیه را به اطلاع فدراسیون صهیونیسم برسانید.
در بخشهای بعدی کتاب به موضوع قرارداد مهم سایکس پیکو اشاره شده است. قراردادی که در آن مقرر شد مرزهای جدیدی برای خاورمیانه ترسیم شود و سوریه، عراق، لبنان و فلسطین میان فرانسه و انگلستان تقسیم گردد. پس از آن کشورهای خاورمیانه گرفتار میشوند و به تعبیر کتاب طوفانی بر فراز آسیا شروع به وزیدن مینماید. تحولات و آشفتگیهای مصر در 1919، افغانستان در 1919، عربستان در 1919، ترکیه در 1920، سوریه و لبنان در 1920، فلسطین در 1920، عراق در 1920 و ایران در 1920 از جمله مواردی است که دیوید فرامکین به آن پرداخته است.
بخش آخر این کتاب نیز به زمامداری وینستون چرچیل اشاره شده و توافق 1922 خاورمیانه مورد بررسی قرار میگیرد.
این کتاب نخستین بار در سال 1395 توسط حسن افشار ترجمه گردید و در انتشارات ماهی انتشار یافت. رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از محققین و مورخان تاریخ، کتاب صلحی که همه صلحها را بر باد داد را برای مطالعه پیشنهاد دادند و خواندن آن را مفید دانستند.
بخشهایی از کتاب
امروزه در پایان قرن بیستم، سیاست در خاورمیانه یکسره متفاوت است و به بشکه باروت میماند. اصلیترین نقش را در آفرینش این خاورمیانه جدید ـ گاهی ناخواسته ـ وینستون چرچیل بازی کرد که پیش از جنگ جهانی اول سیاستمداری بود جوان و سخت غیرقابل اعتماد، بدون کوچکترین علاقهای به آسیای مسلمان. تقدیر غریبی بارها چرچیل و خاورمیانه را سر راه یکدیگر سبز کرد که آثارش هنوز باقی است؛ برخی خطوط مرزی که همچون جای زخم بر سیمای خاورمیانه نشسته و یادگار آن برخوردها با چرچیل است.
گزارش از عرفان عباسی
