به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سربازی یا اجباری کابوسی است که پسران با آن درگیر هستند. حتما مردان زیادی را در اطراف خود دیده‌اید که خاطرات سال‌های سربازی خود را تا پایان عمر با آب و تاب برای دیگران تعریف می‌کنند.
سربازی، مهم‌ترین بخش زندگی هر پسری محسوب می‌شود و شاید پرافتخارترین آن‌ها. احتمالا به همین دلیل است که گذراندن این دوران به آن حسی شبیه شوالیه‌ها را می‌دهد و تمام جزئیاتش را به خاطر دارند.
در گذشته، سربازی رفتن زمانی اجباری می‌شد که کشور در معرض جنگ قرار گرفته بود و پادشاهان افراد جوان را برای شرکت در جنگ با خود می‌بردند. بدیهی است که آن موقع هیچ قانونی برای این کار وجود نداشت و گاهی پیش می‌آمد که در طول جنگ هیچ مردی در شهر یا روستایی وجود نداشت.
اما حدود صد سال قبل بود که خدمت سربازی برای همه پسران در کشور ایران اجباری شد. خاطرات تلخ و بعضا خنده‌داری از سال‌های اولیه اجباری شدن سربازی وجود دارد. به همین دلیل در آن زمان به آن اجباری می‌گفتند.
پاسبان‌ها هر کس که مشمول خدمت سربازی می‌شد را در کوچه و خیابان می‌گرفتند به زور با خود می‌بردند. هیچ راه فراری از آن نبود. گاهی حتی فرد فرصت نمی‌کرد خانواده‌اش را در جریان بگذارد. تا سر می‌چرخاند در ماشین شهربانی بود و عازم پادگان می‌شد.
بعد از انقلاب نیز اجباری بودن سربازی همچنان ادامه یافت. البته هر از گاهی اخبار خوبی هم درباره کوتاه شدن مدت سربازی، معافیت از خدمت و خرید خدمت سربازی عنوان می‌شود. که البته شبیه سراب است و خیلی زود تکذیب میشوند. بهرحال سربازی یکی از داغ‌ترین موضوعات روز در همه دوران‌ها بوده است.
همه این موارد با هم سبب شده تا برخی از افراد به سربازی نرفته یا بعد از ارسال دفترچه نظام وظیفه، فرار کنند. اما تکلیف سربازان فراری در قانون چیست؟ آیا جریمه میشوند یا پلیس در کوچه و خیابان دستگیرشان کرده و آن‌ها را روانه پادگان‌ها می‌کند؟
برای دریافت پاسخ سوالات تا انتهای مقاله از وبلاگ حقوقی با ما همراه باشید.
سرباز فراری به چه کسی می‌گویند؟
احتمالا نمی‌دانید که سربازان فراری به چند دسته تقسیم میشوند:
-
دسته اول: مشمولان خدمت
با توجه به قانون اساسی جمهوری اسلامی، همه مردان بالای 18 سال باید خدمت سربازی را بگذرانند. به غیر از کسانی که مشمول معافیت شده‌اند. در واقع پسران با رسیدن به سن 18 سال باید برای ارسال دفترچه اقدام کنند، مگر اینکه مشغول به تحصیل باشند. اگر این کار را پشت گوش بیندازند، قانون خاص خودش را دارد.
اما اگر فرد دفترچه را پر کرده و به سازمان نظام وظیفه ارسال کرده باشد. اما به سربازی نرود، ابتدا برایش غیبت محسوب می‌شود. بعد که سقف غیبت‌هایش پر شد، به لیست سرباز فراری‌ها اضافه خواهد شد که معمولا مدت زمانی یک سال است.
-
دسته دوم: سربازان نظام وظیفه
در حالت دوم، زمانی است که فرد دفترچه را پر کرده و مدتی را هم به سربازی برود و در حین سربازی به مرخصی بیاید و دیگر مراجعه نکند. از آنجایی که در این زمان جز نیروهای مسلح کشور محسوب می‌شود، با توجه به قوانین و آیین نامه‌های انضباطی نیروهای مسلح با آن‌ها برخورد می‌شود.
اگر اولین بار باشد که سرباز فراری می‌شود، به ازای هر دو روز غیبت، دو ماه اضافه خدمت برایش لحاظ می‌گردد.
اگر غیبت‌هایش بیشتر از دو ماه شد، پرونده به دادسرا فرستاده می‌شود. احتمالا در این مرحله دو تا شش ماه حبس به عنوان مجازات برای آن‌ها در نظر گرفته خواهد شد.
البته این قوانین مربوط به زمان صلح است، قوانین سرباز فراری در زمان جنگ کاملا متفاوت خواهد بود.
.jpg)
نظر قانون مجازات درباره سربازان فراری
قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، در ماده 59 درباره سربازان فراری می‌گوید که اگر در زمان صلح و بدون عذر موجه غیبت بیشتر از 15 روز داشته باشند، سرباز فراری محسوب میشوند. مجازاتش نیز همانطور که گفته شده از حبس 3 ماه 1 ماه یا اضافه خدمت 3 تا 1 سال خواهد بود.
حال اگر سرباز فراری بعد از غیبت غیرموجه از کرده خودش پشیمان شده و مجدد خودش را به پادگان معرفی کرد، قانون به چه شکل با او برخورد خواهد کرد.
پاسخ این سوال با توجه به شرایط مختلف، متفاوت خواهد بود که به شرح زیر است:
-
مجازات سرباز فراری بدون سابقه فرار از خدمت سربازی
مسلما هر کسی که سربازی می‌رود، حداقل یکبار فکر فرار به سرش می‌زند. اگر بالاخره نتوانست در برابر وسوسه‌هایش مقاومت کرده و فرار کند تکلیفش چیست؟ اگر این فرد که برای بار اول فرار کرده و سابقه فرار ندارد، 60 روز بعد از غیبت خودش را معرفی کند؛ بدون اینکه به مراجع قضایی فرستاده شود در ازای هر روز، دو روز اضافه خدمت می‌خورد. که البته قانون با این افراد مدارا کرده و بیش از 3 ماه به آن‌ها اضافه خدمت نمی‌دهد.
در واقع بعد از اولین فرار، 60 روز برای پشیمان شدن فرصت دارند.
-
مجازات سرباز فراری با سابقه فرار از خدمت سربازی
خب اگر فرد زیاد دچار وسوسه فرار از سربازی شود، شرایط سخت‌تری در انتظارش خواهد بود. در این صورت قانون ممکن است برای آن‌ها مجازات حبس دو تا شش ماه در نظر بگیرد. همچنین فرقی ندارد که چند روز بعد از غیبت به پادگان مراجعه نماید.
مجازات‌های ذکر شده در قانون برای سربازان فراری
با توجه به دسته‌بندی انواع سرباز فراری، قانون مجازات‌های مختلفی را برای آن‌ها تعیین کرده که با در نظر گرفتن شرایط موجود یکی از این مجازات‌ها اجرا می‌شود:
- ۲ روز اضافه خدمت به ازای هر روز غیبت + روزهایی که جز خدمت بوده است.
- در صورت تکرار فرار یا فرار به دلیل مشکلات انضباطی حکم زندان صادر می‌شود.
- جریمه نقدی که بر اساس تعداد فرار و مدت فرار محاسبه می‌شود.
- عدم امکان دریافت معافیت کفالت در صورت طولانی شدن فرار
- اقدام برای دستگیری سرباز فراری توسط دژبان
- مسدود سازی کد ملی
دستگیری در خیابان؛ کابوس سربازان فراری
بزرگترین کابوسی که سربازان فراری با آن درگیر هستند، دستگیری است. احتمالا در دوران‌های گذشته این شرایط بسیار وحشتناک بوده و اگر پای صحبت‌ها پدرها و پدربزرگ‌ها بشینید، داستان‌های زیادی برای تعریف کردن دارند. اینکه پلیس مدام به خانه آن‌ها مراجعه می‌کرده، در کوچه و خیابان با ترس و احتیاط رفت و آمد می‌کردند تا مبادا دستگیر شده و به سربازی بروند.
شاید گمان کنید در حال حاضر، دیگر اقدامی برای دستگیری سربازان فراری انجام نمی‌شود. اما بد نیست بدانید که این مورد در قانون پیش بینی شده و با توجه به بازه زمانی دوران غیبت سرباز، مراحل مختلفی برای دستگیری فرد و فرستادن او به پادگان مربوطه مشخص شده است. این مراحل به شرح زیر است:
-
مرحله اول
در اولین مرحله، وقتی غیبت سرباز طول کشید و فراری بودن آن برای مسئولان پادگان احراز شد؛ سازمان نظام وظیفه یک پیام اخطاریه برای سرباز فراری می‌فرستد. در اینجا دو فرض وجود دارد. یا فرد به اخطاریه توجه کرده و در اسرع وقت به پادگان برمی‌گردد. یا اینکه توجهی به آن نمی‌کند.
-
مرحله دوم
اگر فرد جوابی به پیامک اخطاریه نظام وظیفه نداد، مسئولان این نهاد احضاریه‌ای را به صورت کتبی برای سرباز فراری می‌رسد. این احضاریه کتبی توسط کلانتری محل سکونت فرد به او اعلام می‌شود. اینجاست که کابوس سربازان فراری کم کم رنگ واقعیت به خود می‌گیرد.
برخی از افراد با دیدن احضاریه و پلیسی که آن را ابلاغ می‌کند، از نظرشان برگشته و به پادگان برمی‌گردند. اما بعضی دیگر نیز همچنان به آن بی‌توجه خواهند بود.
-
مرحله سوم
در این مرحله شدت عمل بیشتری به خرج داده می‌شود. زیرا فرض بر این است که سربازی فراری عزمش برای فراری بودن جرم است و چیزی نمی‌تواند اراده‌اش را متزلزل کند. به همین دلیل حکم ورود به منزل سرباز فراری و جلب و دستگیری او صادر می‌شود.
اگر سرباز در این مرحله دستگیر شود، به مراجع قضایی تحویل داده خواهد شد تا بر اساس قوانین موجود، برای او مجازات در نظر گرفته شود.
معافیت از خدمت برای سربازان فراری
چه خبر بهتر از اینکه اگر سرباز فراری در مدت فرارش مشمول یکی از قانون‌های معافیت از خدمت شود، می‌تواند از آن استفاده کند. این معافیت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
-
معافیت پزشکی برای سربازان فراری
یکی از مهم‌ترین موارد معافیت مربوط به مشکلات جسمی و مرتبط با سلامتی افراد است. کسانی که دوره‌ای از زندگیشان را بیمار بوده‌اند، می‌دانند که سلامتی چه موهبت بزرگی است. اما گاهی ممکن است سرباز فراری در شرایطی قرار بگیرد که بتواند از معافیت پزشکی استفاده کند تا دیگر سرباز فراری نباشد.
برای اینکار ابتدا باید به یگان مربوطه مراجعه کرده و جریمه تعیین شده را بپردازد. سپس با مراجعه به پزشک نظام وظیفه، گواهی معافیت پزشکی را دریافت کرده و کابوس فراری بودن را برای همیشه به پایان برساند.
-
معافیت کفالت برای سربازان فراری
معافیت کفالت برای سربازان فراری، شرایط پیچیده‌تری دارد و فقط کسانی می‌توانند از آن استفاده کنند که دفترچه خدمت نظام وظیفه را سر موعد مقرر پست کرده‌اند. از آنجایی که قوانین معافیت کفالت هر ساله عوض می‌شود، باید برای اطلاع از قوانین و ضوابط آن، به سازمان نظام وظیفه مراجعه نمایید.
-
معافیت تاهل برای سربازان دارای فرزند
از آنجایی که قانون جمهوری اسلامی اهمیت زیادی به نهاد خانواده می‌دهد، نسبت به سربازان فراری که تشکیل خانواده داده و دارای فرزند هستند، رئوف‌تر برخورد می‌کند. جرایم نقدی و مجازات کیفری برای این افراد معمولا با تخفیفات زیادی همراه است.
همچنین این دسته از سربازان فراری می‌توانند با توجه به محل زندگی خود یا همسرشان انتقالی گرفته و به نسبت تعداد فرزندانشان از کسری خدمت بهره بگیرند.
.jpg)
زمانی که سربازان فراری بخشیده میشوند
امید تنها چیزی است که هیچ‌گاه از بین نمی‌رود. سربازان فراری هم باید این امید را داشته باشند که مورد بخشش قانون قرار گرفته و مجازات نشوند. البته برای اینکه اسم سرباز فراری در لیست بخشش مجازات قرار گیرد، در صحبت با وکیل آنلاین گفته شده است که باید شرایطی وجود داشته باشد:
- زندانی نشدن. یعنی بخشش برای افرادی ممکن است لحاظ شود که با پای خودشان به پادگان مراجعه کنند. نه کسانی که توسط ماموران نیروی انتظامی دستگیر میشوند.
- گرفتن انتقالی از پادگان قبلی با توجه به شرایط سرباز
- تخفیف در جرایم نقدی
- تخفیف در جرایم کیفری
قانونگذار قوانین مربوط به سربازی را طوری تنظیم کرده که مراجع رسیدگی کننده اختیارات لازم برای کاهش جریمه‌ها را داشته باشند. مثلا دادرس می‌تواند با توجه به دلیل فرار فرد یعنی به خاطر مشکلات خانوادگی یا نیازهای شدید مالی، مدت مجازات را کاهش داده یا به جریمه نقدی تبدیل کند.
همچنین اگر سرباز فراری اظهار پشیمانی کرده و سوابق مذهبی یا اخلاقی مثبتی داشته و به عبارتی از حسن شهرت برخوردار باشد، می‌توانند مجازات حبس آن‌ها را به جزای نقدی 1 میلیون تا 10 میلیون ریال کاهش دهند.
عواقب فرار از سربازی
دلیل اینکه به سربازی، اجباری می‌گویند، لازم الاجرا بودن این قانون است. یعنی هر مردی باید به سربازی برود و تخطئی از این قانون باعث می‌شود تا عواقب زیادی دامنگیرش شود.
سربازان فراری چیزی شبیه شهروندان نصفه نیمه هستند و از بسیاری از حقوق شهروندی خود محروم میشوند. مثلا نمی‌توانند در اداره‌ها یا شرکت‌های دولتی استخدام شوند. نمی‌توانند در مراکز دولتی مشغول به تحصیل شوند و از تسهیلات دولتی بانک‌ها استفاده کنند. نمی‌توانند از کشور خارج شده یا گذرنامه بگیرند.
گذشته از این ترس از دستگیری همیشه همراه آن‌ها است و به خاطر آن مجازات میشوند. بنابراین هرچند، این کار بسیار ناخوشایند است، اما راهی است که باید به هر حال طی شود و گریزی از آن نیست.
خرید خدمت سربازی برای سربازان فراری
قانون خرید خدمت سربازی برای سربازان فراری به شیرینی یک خواب دم صبح بود که متاسفانه عمر طولانی نداشت و خیلی زود فسخ شد.
این قانون تا به حال 2 بار در شرایط مختلف اجرا شده است. یکبار قانون خرید خدمت برای افرادی که 8 سال سابقه غیبت داشته اجرا شده و خیلی‌ها توانستند آن را خریده و خودشان را نجات دهند.
در اسفند 1400 نیز یکبار دیگر این قانون به اجرا درآمد. این بار برای کسانی که 5 سال سابقه غیبت داشتند که باز هم برخی‌ها خوش شانس بودند و توانست سریع اقدام کنند. اما متاسفانه در کمتر از 48 ساعت بعد قانون توسط ستاد کل نیروهای مسلح وتو و حذف شد.
