به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ با همه فراز و فرودهای زندگی به مدد و شُکر خدا پایمان به درگاه شب نوزدهم ماه مبارک امسال رسید. در این شبِ تعیین مقدرات یکساله‌ی بندگان خدا، وقت طلاست. برخی از ما والدینی هستیم با یک یا چند فرزند. پرسش اصلی هم احتمالاً این است؛ با وجود بچه‌ها این شب‌ها را چگونه بگذرانیم؟ چطور یک شب قدر خانوادگی خوب را تجربه کنیم؟ اصلاً در این شب‌ها نیاز به بیدار بودن و حضور بچه‌ها هست یا ما می‌توانیم به نمایندگی از آنها دعا کنیم؟ پاسخ این پرسش‌ها در این مطلب و حاصل جستجوی در متون دینی، صفحات مجازی کارشناسان، چند صفحه شخصی و گفتگوی مادرانه با دو بانوست. قبل از خواندن تمام متن، مَطلَع آن را همین جا بخوانیم. حضرت زهرا(س) طوری تدبیر می‌کردند که فرزندانشان را بیدار نگه دارند و با هم مناجات کنند. توضیحات کامل تر در متن آمده است.
تدابیر شب قدری حضرت زهرا(س)
اولین پرسش و دغدغه برای والدینی که تازه پدر و مادر شده‌اند یا یک فرزند خردسال بیشتر ندارند، این است که: اصلاً شب قدر توصیه، نیاز و روایتی وجود دارد که به احیاگرفتن بچه‌ها اشاره یا تأکید کرده باشد؟ در تاریخ اسلام درباره شب قدر در خانه اهل بیت(ع) به خصوص درباره نبی مکرم اسلام(ص) و حضرت زهرا(س) مواردی ذکر شده است. پیامبر اسلام دهه سوم رمضان در مسجد معتکف می‌شدند و به عبادت مشغول بودند. شب قدر حتماً بچه‌ها را برای مناجات بیدار و نوازششان می‌کردند. به صورتشان با لطافت و محبت آب می‌پاشیدند. با خوش اخلاقی و محبت آنها را سرگرم و برای مناجات بیدار نگه می‌داشتند. ام الائمه، حضرت صدیقه کبری(س) هم تدبیرهای جالبی به خرج می‌دادند که از ساعت‌ها قبل از احیا شروع می‌شد. شب‌های احیا غذای سنگین به بچه‌ها نمی‌دادند و آنها را کاملاً سیر هم نمی‌خواباندند تا خوابشان سنگین نشود؛ بعد با نوازش و پاشیدن چند قطره آب به صورتشان بچه‌ها را بیدار می‌کردند و می‌فرمودند: «محروم کسی است که شب قدر را درک نکند.»
تربیت فرزند از دوره جنینی
ممکن است برای برخی سئوال پیش بیاید که بیدار ماندن کودکان خردسال در شب‌های قدر فایده‌ای هم برای سرنوشتشان دارد؟ حتی ممکن است این پرسش خود بچه‌ها باشد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «فرزندانتان را در رَحِم مادرانشان تربیت کنید با خوراندن غذای حلال به مادرشان.» بنابراین یعنی انسان به محض وجود و دمیده شدن روح خدا در او دارای درک، فهم و تأثیرپذیر می‌شود. با خدا حرف زدن، دوست شدن و درددل کردن را به بچه‌ها یاد بدهید و یقین داشته باشید که مؤثر است. کودکان حوصله انجام اعمال طولانی و درکی هم از آن ندارند. اگر قرار است آنها را بیدار نگه دارید باید برای بیدار ماندنشان برنامه داشته باشید. نه اینکه خودتان با تلویزیون احیا بگیرید و آنها را با چند وسیله بازی در اتاق تنها بگذارید یا برای اینکه ساکت بمانند تبلت یا تلفن همراه به دستشان بدهید. «بیدار شدن» مهم است نه «بیدار ماندن». آیت الله «بهجت» توصیه می‌کردند والدین بچه‌ها را به زیارت بقاع متبرک ببرند. خوراکی دست بچه‌ها بدهند تا حس خوبی به آن فضا داشته باشند و نوری در وجودشان شود. در واقع این توجه به تأثیر حال فرد عبادت کننده، زمان و مکان آن در دین ما مهم است.
بچه‌ها وقتی می ترسند یا ناراحت هستند گریه می‌کنند و درک چندانی از اشک توبه یا خوشحالی ندارند. اگر گریه کردید و حال خوشی داشتید با دستتان به آرامی اشک چشمانتان را بمالید به پایین گونه کودکتان. به او بگویید چون خدا را دوست دارید، گریه می‌کنید و اشکِ محبت است. می‌خواهید به او هم سهمی از این محبت بدهید.
توصیه به مادران شیرده
بزرگان توصیه می‌کنند اگر مادران فرزند شیرخوار یا کودکی دارند که مدام شیر یا غذا می‌خورد شب قدر یا در مجالس اهل بیت(ع) وقتی حال خوشی داشتند حتماً در همان حال به بچه‌ها شیر یا غذا بدهند. وقتی زندگی علما را می‌خوانیم بسیاری علت اینکه در دستگاه اهل بیت(ع) و بارگاه خدا به جایگاه معنوی رسیده‌اند را متاثّر از نور همان شیری می‌دانند که مادرشان با وضو، اشک چشم و عزاداری اهل بیت(ع) به کامشان ریخته است. در ابیات بسیاری هم این ماجرا تأیید شده برای مثال همان بیت معروف کاسب و عارف قرن حاج میرزا احمد عابد نهاوندی، «مرشد چلویی» معروف که دیوان شعر هم داشته است. همان بیت معروفِ: «من غم و مهرِ حسین با شیر از مادر گرفتم/ روز اول کامدم دستور تا آخر گرفتم» قدیمی‌ها و پیرغلامان بچه‌ها را خیلی جدی می‌گرفتند. مرحوم حاج علی اکبر ناظم پیرغلام و مداح معروف، مهمترین هیئتی که در زندگی‌اش بنا کرد همان هیئت «نوباوگان حسینی» محله «قنات آباد» تهران بود. حجت الاسلام علیرضا پناهیان هم خاطره خوش دوره بچگی و کمتر شنیده شده‌ای دارد از پدر مرحومش که از بانیان جشن عید غدیر در تهران و حسینیه یوم الغدیر تهران بود. او می‌گوید: «در هیئت ما برای همه چای می‌ریختند برای ما بچه‌ها چای ویژه. یک شاخه نبات و نان قندی هم کنارش بود.
صف اول می نشاندندمان، سخنران صحبت می‌کرد. ما چون بهمان حرمت گذاشته بودند و صف اول نشانده بودنمان خودمان خجالت می‌کشیدیم شلوغ کنیم. همین طور، شیرین چای نباتمان را هم می‌زدیم و با کیِف می‌نوشیدیم. همین شد که شیرینی محبت امام حسین(ع) ما را نمک گیر خودش کرد در جانمان نشست.»
همسرت را دریاب، لطفاً!
دلتنگی عمیق برای مجالس مذهبی در وجود همه ما شعله ور است. اما اگر فرزند کوچک یا بیمار دارید، طبیعی است که مردد باشید. عذاب وجدان نداشته باشید، درست است که در دین ما سفارش شده چنین شب‌هایی خودمان را به مجالس عمومی برسانیم و در جمع دعا کنیم اما اگر این حضور بنا به داشتن بیماری زمینه‌ای یا شرایط خاص جسمی مشکل ساز است، در خانه بمانید. این طور با خیال راحت‌تر مناجات می‌کنید. سعی کنید خانوادگی احیا را برگزار کنید. مردِ خانه بماند و در نگه داشتن طفل شیرخواره به همسرش کمک کند. اگر عادت داشتید همیشه به مجالس بروید برای اینکه خیلی هم حسرت به دل نمانید، حالا که هوا خوب است به پشت بام خانه و زیر سقف آسمان بروید. اگر نوزاد در آغوش همسرتان است شما روی سر او هم قرآن نگه دارید. روی سر یا سینه فرزندتان هم یک قرآن کوچک و بسیار سبک بگیرید.
فوت‌های کوزه گری مادرانه
در صفحات مجازی می‌گردیم، متن و تصاویر چنان انباشته است که پیدا کردن مطالب شب قدری خانوادگی و به اصطلاح تجربه نوشت‌ها به صورت مجزا اصلاً آسان نیست. با این حال همان‌هایی که پیدا می شود جالب و خواندنی است با عکس‌هایی دلنشین. مثل توصیه‌های خانم دکتری که عنوان صفحه‌اش را هم جالب انتخاب کرده؛ «دکتر مامان» و در معرفی خودش نوشته همقدم و هم نفس با ۴ فرشته خدا و منظورش خانواده‌اش است. توصیه‌های مامان دکتر موحدی کاربردی است و به درد آنهایی می‌خورد که قصد حضور در مراسم عمومی دارند. او می‌گوید: «مقداری خوراکی ساده همراه داشته باشید، مداد رنگی یا مداد شمعی. کنار افرادی که خوراکی و لوازم بازی خاص و خیره کننده برای فرزندانشان آورده‌اند، نمانید چون فرزندتان حسرت می‌خورد و اصلاً مناسب نیست کسی اینگونه بیاید. کنار آبسردکن ننشینید چون بچه‌ها عاشق آب بازی هستند و به بهانه تشنگی مدام شما را از جایتان بلند و اطراف را خیس می‌کنند. این هم شما را کلافه می‌کند هم دیگران را. همین می‌تواند دلیل ایجاد تنش بین شما و بقیه باشد. به خاطر بچه‌ها با کسی بحث و جدل نکنید.» توصیه به جایی است. این شب‌ها ما نیازمند پرواز و حال خوش روحی هستیم. رنجیدن و رنجاندن مانع از حال خوش معنوی می‌شود. بنابراین سعی کنیم بچه‌ها را آرام، سر حال و دور از فشارهای حسرت بار یا تنش ساز نگه داریم.
دعای تو قبول است دلبندم!
بچه‌ها دل پاکی دارند، بنابراین حضورشان معنویت بیشتری به جمع می‌دهد. از طرفی دعای فرد بیگناه مستجاب است و دعای بچه‌ها از بهترین مصادیق آن به تعبیر قدیمی‌ها روی زمین نمی‌ماند و اجابت می‌شود. زهرا کاویانی بانویی دیگر است و توصیه‌هایی دارد. او می گوید: «به بچه‌ها به زبان ساده دعا کردن را یاد بدهیم. اینکه برای همه سلامتی بخواهند. برای ظهور امام عصر(ع) دعا کنند. سلامتی خودشان، پدر و مادر و خانواده شان را از خدا بخواهند. با همان دل و دست پاکشان آرزو کنند تا همه مشکلات خصوصاً تهاجم به غزه به زودی به پایان برسد تا همه مردم تمام دنیا خصوصاً فلسطینی‌ها بتوانند به زندگی عادیشان برگردند. همه بچه‌ها هم با خیال راحت بتوانند دوباره دور هم بازی کنند به مدرسه و پارک بروند.» او درباره دعای بزرگترها در حق فرزندان هم می‌گوید: «خودمان هم دعاهایی که داریم و درباره آنهاست را با صدایی که بشنود، حال خوش حتی اشک ریختن بگوییم. اگر اشک ریختن ما برایشان عجیب بود، به آنها بگوییم به خاطر کارهای اشتباهمان از خدا معذرت می‌خواهیم و امیدواریم ما را ببخشد. بگوییم چون خدا را دوست داریم و دلمان برایش تنگ می شود و دوست داریم مدام با او حرف بزنیم اشکمان درآمده است. این پیوند عاطفی و معنوی آنها را با خدا تقویت می‌کند. فرهنگ عذرخواهی و دعا کردن را یاد می‌گیرند. برای آینده خوب و عاقبت بخیری فرزندانمان دعا کنیم. دعای ما مسیر آینده آنها را بیمه می کند و به امید خدا از لغزش ها دور.» صدقه و کفاره دادن و ردّ مظالم در شب های قدر توصیه شده است. برای سلامتی امام عصر(ع)، خانواده‌مان و فرزندانمان صدقه بگذاریم. مبلغ صدقه را بدهیم تا فرزند خردسال خانواده در صندوق بیندازد.
قصه کاسه‌های شیر و بچه‌ها
بچه ها با قصه و داستان مسائل مذهبی را بهتر درک می‌کنند. مشکلات اقتصادی و یا تغییر سبک زندگی در آپارتمان دست خیلی‌ها را برای پخت غذاهای نذری به صورت وسیع و توزیع آن بسته است. نذری پختن اما نباید تعطیل یا کمرنگ شود.
می‌توانیم کمی حلوا، شله زرد یا خوراکی‌های دیگر مانند سوپ یا آش پخت و به نیت نذری امام علی(ع) و این شب‌های مبارک برای افطار خانواده آماده یا بین اهالی ساختمانی که زندگی می‌کنیم، پخش کنیم. برای اینکه نذری پزان با پخت و پزهای همیشگی خانه فرق کند وضو بگیرید. برای کار از بچه‌ها کمک بگیرید مثلاً پاک کردن نخود، عدس یا برنج... موقع انجام کار ذکر بگویید و صلوات بفرستید. تزئین ظرف نذری خانه خودتان را به خردسال یا نوجوان خانواده بسپارید. در قسمت قصه و داستان هم از یک کاسه شیر کمک بگیرید. ماجرای محبت امام علی(ع) که هر شب برای بچه‌های یتیم غذا و شیر می‌بردند را تعریف کنید. اینکه وقتی قاتل حضرت ایشان را مجروح کردند، طبیب گفت شیر برایشان خوب است و هر کدام از آن بچه‌ها با یک کاسه شیر خودشان را به خانه حضرت علی(ع) رساندند همان آقایی که اجازه داده بود یتیمان او را «بابا» صدا کنند. اما زخم شدید بود و ایشان شهید شدند. قصه ها با جملات ساده و ملموس باشد.
شب‌های بعد راحت بیدار می‌شوند
برای گذراندن شب قدر خوب با بچه‌ها همچنین باید خلاق بود. با کمی کاغذ و قیچی کاردستی بسازید. مثلاً یک شاخه گل کاغذی به نیت هدیه دادن به امام درست کنید. بعد آن شاخه را در اتاق کودک بچسبانید یا لای قرآن بگذارید. سوره قدر را با استفاده از ترتیل و صوت‌های کودکانه‌ای که در فضای مجازی وجود دارد با آنها تمرین کنید. صلوات فرستادن را هم این شب‌ها به کودکان خردسال یاد بدهید. گریه و استغاثه عالی است اما اگر مادری بتواند ریشه محبت به خدا و اهل بیت(ع) را در وجود فرزندش نهادینه کند، ارزشش کم نیست. خوراکی، اسباب بازی همراه داشته باشد. برای مشتاق شدن فرزند خردسالتان برای بیدار شدن در بقیه شب‌های قدر از او بخواهید خودش یا آن شب را نقاشی کند. به تصویری که کشیده جایزه بدهید. کارهایش در آن شب را مثل قصه برای خودش و جمع تعریف کنید. بچه‌ها شنونده‌های خوبی هستند. ماجراهای شیرین در ذهنشان ثبت می‌شود و خودشان برای بیدار ماندن بقیه شب‌های قدر یا سحری خوردن اشتیاق نشان می‌دهند.
