به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ کمیته انضباطی دانشجویان به عنوان یک نهاد مسئول، متعهد به رسیدگی به تخلفات دانشجویان با رعایت موازین شرعی، اخلاقی، قانونی و حقوقی است.
این کمیته از طریق مراحل مختلفی از جمله تذکر و ارشاد، تلاش می‌کند تا تخلفات را با رویکردی سازنده مورد بررسی قرار داده و فرصتی برای اصلاح و انتقال به رفتارهای صحیح فراهم کند.
این برخورد، همواره با هدف حفظ آبرو و حیثیت اجتماعی دانشجویان صورت می‌گیرد، زیرا این امر به عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی فعالیت‌های کمیته در نظر گرفته می‌شود.
از طرفی، اجرای عملیات انضباطی با استفاده از روش‌های منصفانه و عادلانه صورت می‌گیرد، به‌طوری‌که هیچ‌گونه تبعیضی در برخورد با دانشجویان انجام نشود و حقوق آنها محفوظ بماند.
بنابراین، تعامل با دانشجویان و اطلاع‌رسانی صحیح درباره عواقب تخلفات، بخشی از راهبرد‌های کمیته است که به منظور افزایش آگاهی دانشجویان و جلوگیری از تکرار تخلفات به کار گرفته می‌شود.
در نهایت، کمیته انضباطی دانشجویان با انجام وظایف خود، به حفظ نظم و انضباط دانشجویی و ارتقاء فرهنگ دانشگاهی کمک می‌کند و نقش مهمی در شکل‌دهی به محیط آموزشی و تربیتی دارد.
آیین نامه
شیوه‌نامه حاضر، که به اختصار "آیین نامه" نامیده می‌شود، توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه سیصد و پنجاه و هشتمین به تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۷۴ تصویب شده است. این آیین‌نامه به منظور تعیین و رفع ابهام از مصادیق تخلفات دانشجویی، رعایت اصل تناسب بین تخلف و تنبیه، و تعیین مراجع صالح رسیدگی به تخلفات دانشجویی تدوین شده است.
تعریف تخلف در این آیین‌نامه بر اساس فعالیت‌هایی است که با مقررات دانشگاه، ضوابط و مقررات حاکم بر آن، آیین‌نامه انضباطی دانشجویان و شیوه‌نامه اجرایی مربوطه مغایرت دارد.
هرگونه فعل یا ترک فعلی که توسط دانشجو انجام شود و با این مقررات در تضاد باشد، به عنوان تخلف در نظر گرفته می‌شود.
برای رسیدگی به تخلفات، بنیاد وکلا می‌گوید آیین‌نامه مراحل مشخصی را تعیین کرده است. این مراحل شامل تفهیم تخلف، حکم اولیه، تجدیدنظرخواهی، و حکم قطعی می‌باشد. ابتدا، تخلف به دانشجو به صورت حضوری و با دلایل متقن تفهیم می‌شود. سپس، کمیته بدوی انضباطی حکم اولیه را صادر می‌کند.
در صورت نیاز به تجدیدنظر، دانشجو می‌تواند درخواست تجدیدنظرخواهی دهد. در نهایت، حکم قطعی از سوی هریک از کمیته‌های بدوی، تجدیدنظر یا مرکزی صادر می‌شود که مشمول قوانین و ضوابط مربوط به این شیوه‌نامه است و در مهلت مقرر مورد اعتراض قرار نگرفته باشد.
این شیوه‌نامه با ارتقاء قانون‌گرایی و اجرای دقیق قوانین و ضوابط مربوطه، به دانشجویان اطمینان می‌دهد که هرگونه تخلف به عدالت و بر اساس اصول تعیین شده تنبیه می‌شود.
این اقدام همچنین به تضمین حفظ نظم و انضباط در محیط دانشگاهی و ارتقاء فرهنگ دانشگاهی کمک می‌کند.
اصول حاکم بر رسیدگی به تخلفات دانشجویی
- اصل قانونی بودن آیین رسیدگی: این اصل مبنایی برای فعالیت کمیته‌های انضباطی است و مطابق ضوابطی که در آیین‌نامه و شیوه‌نامه تعیین شده‌اند، به رسیدگی به تخلفات دانشجویی می‌پردازند. به عبارت دیگر، هرگونه اقدام انضباطی باید با مقررات و ضوابط مربوطه که در آیین‌نامه تعیین شده‌اند، سازگاری داشته باشد.
- اصل قانونی بودن تخلفات و تنبیهات: این اصل تعیین می‌کند که تعریف تخلفات و تعیین تنبیهات باید مطابق با قوانین و ضوابط مربوطه صورت گیرد. به این معنا که هرگونه رفتاری که در آیین‌نامه انضباطی یا شیوه‌نامه اجرایی به عنوان تخلف تعریف شده باشد، تنها می‌تواند موضوع تحقیق و تخلف محسوب شود و تنبیهاتی که در آیین‌نامه تعیین شده است، می‌تواند نسبت به دانشجو اعمال شود. این اصل اطمینان می‌دهد که هر فرد متهم به تخلف، حق دفاع و رسیدگی مناسب به موضوع را داشته باشد و تنبیهات نیز با قوانین و مقررات رسمی وارد شده باشند.
اصل برائت و تفسیر به نفع متهم تخلف
.jpg)
این اصل به دانشجو حق برائت را تضمین می‌کند، مگر اینکه تخلف او به طور قطعی ثابت شود. کمیته‌های انضباطی در بررسی تخلفات دانشجویی باید به موارد زیر توجه کنند:
- عدم احراز تخلف بودن رفتار ارتکابی: هرگونه عدم احراز تخلف بودن رفتار ارتکابی و انتساب تخلف به دانشجو، باید به نفع دانشجو تفسیر شود. به عبارت دیگر، اگر عدم احراز تخلف بودن رفتار ارتکابی به دانشجو ثابت شود، باید در جهت برائت او عمل شود.
- حفظ امتیازات دانشجویی: دانشجو تا زمان اثبات تخلف و قطعیت حکم انضباطی، از کلیه امتیازات دانشجویی برخوردار است، مگر در مواردی که در این شیوه‌نامه پیش‌بینی شده است. به عبارت دیگر، دانشجویی که متهم به تخلف است، حق حفظ امتیازات خود را دارد تا زمانی که تخلف او به طور قطعی ثابت شود.
اصل بی طرفی
این اصل تأکید دارد که کمیته‌ها باید در فرایند رسیدگی به تخلفات بی‌طرفانه عمل کنند و از صدور حکم بر اساس ملاحظات شخصی، سیاسی، حزبی یا هرگونه موضوع غیرمرتبط به تخلف انتسابی اجتناب کنند.
به عبارت دیگر، تصمیم‌گیری‌ها باید بر اساس مدارک و شواهد قابل اثبات و بدون تأثیر ملاحظات شخصی یا سیاسی صورت گیرد، تا عدالت در فرآیند رسیدگی به تخلفات حاکم باشد.
اصل حق دفاع
این اصل به دانشجو حق دفاع از خود را تضمین می‌کند. در صورت انتساب تخلف به دانشجو، وی می‌تواند به صورت کتبی با تنظیم لایحه یا شفاهی حق دفاع از خود را داشته باشد.
این حق برای دانشجویان اساسی است و به آنها امکان می‌دهد تا نقضیات مطرح شده علیه خود را بررسی کرده و دفاع خود را ارائه کنند، سپس در فرآیند رسیدگی به تخلفات، موازین عدالت را حفظ کنند و از صدور حکم نادرست جلوگیری کنند.
اصل محرمانگی
.jpg)
این اصل تضمین می‌کند که هرگونه انتشار اطلاعات مربوط به فرآیند بررسی انضباطی، از سمت مسئولان یا دانشجو، در تمام مراحل تشکیل پرونده تا ابلاغ و اجرای حکم قطعی دانشجو ممنوع است، مگر در مواردی که در آیین‌نامه و شیوه‌نامه مشخص شده است.
این اصل باعث می‌شود که حقوق و حریم شخصی دانشجویان محفوظ بماند و اطلاعات مربوط به تخلفاتشان به‌صورت محرمانه مورد بررسی قرار گیرد.
اصل حق بر رسیدگی منصفانه
این اصل به دانشجو حق بهره‌مندی از یک رسیدگی عادلانه و منصفانه را تضمین می‌کند. به شرح زیر:
- دانشجو حق دارد که تخلف منتسب به او و تمامی ادله آن به صورت روشن و ساده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به او تفهیم شود.
- وی حق دارد که شاهدان خود را معرفی کند.
- دانشجو حق دارد که از تصمیمات غیرقطعی تجدیدنظرخواهی کند.
- او حق استفاده از مترجم در مصاحبه و تفهیم تخلف، ترجمه دفاعیات و دفاع حضوری را به طور رایگان دارد.
این اصل اطمینان می‌دهد که دانشجو در فرآیند رسیدگی به تخلفات، به احترام و حقوق خود محافظت شود و امکان بهره‌مندی از ابزارهای لازم برای دفاع از خود را داشته باشد.
اصل تقدم پیشگیری بر مجازات
این اصل متعلق به اهمیت پیشگیری از بروز تخلفات و ارائه رویه‌های پیشگیرانه در دانشگاه‌ها و تنظیم عملکرد کمیته‌هاست.
به این معنا که دانشگاه‌ها و کمیته‌های انضباطی باید به گونه‌ای سازماندهی شوند که اولویت بر روی رویه‌ها و اقدامات پیشگیرانه قرار گیرد و سعی در جلوگیری از وقوع تخلفات توسط دانشجویان شود.
احکامی که توسط کمیته‌ها صادر می‌شوند، باید به گونه‌ای باشند که قابلیت پیشگیری از تکرار تخلفات را توسط دانشجویان متخلف و دیگر دانشجویان را داشته باشند. به این ترتیب، تلاش برای ایجاد فضایی پویا و سالم در دانشگاه‌ها، از مهمت‌رین اهداف این اصل است.
اصل حق سلامت محیط و احترام به حریم خصوصی
این اصل به حقوقی که مرتبط با سلامت و حریم خصوصی دانشجویان می‌باشد، تأکید می‌کند.
حریم خصوصی افراد باید با احترام مورد توجه قرار گیرد و هیچ فرد حقیقی یا حقوقی نباید حق تجسس در حریم خصوصی دانشجویان را به صورتی که غیر مرتبط با پرونده انضباطی آن‌هاست، داشته باشد.
همچنین حق تحصیل در یک محیط ایمن و سالم برای تمامی دانشجویان محفوظ تلقی می‌شود و هیچ فردی با انجام تخلف نباید به این حق تعرض کند.
اصل سرعت در رسیدگی
این اصل به ضرورت سرعت در رسیدگی به پرونده‌های انضباطی اشاره دارد. براساس این اصل، کمیته‌ها باید در کمترین زمان ممکن اقدام به بررسی و رسیدگی به پرونده‌ها و صدور احکام برای دانشجویان کنند.
دقت در عمل و رعایت اصول و مواد شیوه‌نامه، همراه با افزایش سرعت در رسیدگی به پرونده‌ها الزامی است. به این ترتیب، دانشجویان می‌توانند به سرعت و به موقع از وضعیت خود مطلع شوند و فرآیند رسیدگی به پرونده‌های انضباطی به طور مؤثر و کارآمد انجام شود.
تشکیل، ترکیب، شرایط و روش انتخاب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشجویان
ماده ۱: این ماده بر اساس تجربیات گذشته از عملکرد کمیته‌های انضباطی و نیز ضرورت تمایز میان اعضای کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر دانشگاه‌ها، ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها و مرکزی و شرایط عضویت آنها را مشخص می‌کند.
بر اساس این ماده، رئیس دانشگاه موظف است حداکثر تا دو هفته بعد از انتصاب، اقدامات لازم را برای ترمیم و تکمیل اعضای کمیته‌های انضباطی دانشگاه انجام دهد.
- ترکیب اعضا: ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی ممکن است شامل اعضای مختلفی باشد از جمله اساتید، کارمندان اداری، و نمایندگان دانشجویان. این تنوع اعضا به منظور بهبود تصمیم‌گیری‌ها و تضمین اختصاصیت و عدالت در فرآیند رسیدگی به تخلفات است.
- شرایط عضویت: عضویت در کمیته‌های انضباطی ممکن است بر اساس معیارهایی مانند تجربه کاری، تحصیلات، تخصص در زمینه حقوق یا رفتار اخلاقی افراد مشخص شود. این شرایط برای اطمینان از توانمندی و صلاحیت اعضا در رسیدگی به مسائل انضباطی تعیین می‌شود.
- روش انتخاب: روش انتخاب اعضای کمیته‌های انضباطی ممکن است به صورت انتخاب توسط رئیس دانشگاه یا از طریق انتخاب توسط مجمع نمایندگان دانشگاه یا هیات علمی باشد. انتخاب اعضا باید به گونه‌ای باشد که نهایتاً به تشکیل کمیته‌هایی با تنوع و توانمندی مناسب منجر شود.
نتیجه: با توجه به اهمیت کمیته‌های انضباطی در حفظ نظم و انضباط دانشگاهی، تشکیل، ترکیب، شرایط عضویت و روش انتخاب اعضای آنها باید با دقت و اهمیت لازم بررسی و اجرا شود تا فعالیت‌های این کمیته‌ها به بهترین شکل ممکن انجام شود و از تحقق اهداف انضباطی در دانشگاه حمایت کند.
ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشجویان
ماده ۲: بر اساس این ماده، ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشجویان به شرح زیر است:
- رئیس کمیته بدوی: معاون دانشجویی دانشگاه، که به عنوان رئیس کمیته بدوی عمل می‌کند.
- نماینده نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری: انتخاب شده توسط مسئول دفتر نهاد، یا در صورت عدم وجود، نماینده رئیس دفتر استانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های استان.
- یک عضو هیات علمی: با حکم رئیس دانشگاه انتخاب می‌شود.
- دو نفر دانشجو: ترجیحاً از دو جنس مخالف و با حکم رئیس دانشگاه انتخاب می‌شوند.
- دبیر کمیته بدوی: به پیشنهاد معاون دانشجویی و با حکم رئیس دانشگاه تعیین می‌شود، بدون داشتن حق رأی.
تبصره‌ها
- انتخاب اعضا: اعضای حقیقی کمیته توسط شورای فرهنگی دانشگاه انتخاب می‌شوند، و عضو هیأت علمی معمولاً از میان اعضای هیأت علمی حقوق انتخاب می‌شود.
- صحت جلسات و تصمیمات: جلسات کمیته با حضور رئیس، دبیر و حداقل دو عضو صاحب رأی رسمیت می‌یابد و تصمیمات با سه رأی موافق معتبر است.
- تجدید عضویت: رؤسای دانشگاه‌ها موظف به صدور حکم اعضای جدید حداکثر یک ماه پیش از پایان حکم اعضای فعلی کمیته می‌باشند.
ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشجویان بر اساس این ماده و تبصره‌ها، به منظور ایجاد یک فضای انضباطی و عدالت‌طلبانه در دانشگاه‌ها تعیین شده است.
این ترکیب با همت و همکاری اعضا، بهره‌وری بالا و رسیدگی به تخلفات دانشجویان با اعتبار و صداقت را تضمین می‌کند.
تبصره ۴: تاییدیه و شروع فعالیت کمیته‌های انضباطی
این تبصره به دو موضوع اصلی اشاره دارد: تاییدیه فعالیت کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها و شروع فعالیت آنها.
- اولا، شروع فعالیت کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها و مجموعه‌هایی که از اعضای تعیین شده یا شرایط مربوطه مصادیق تعیین شده را ندارند، به تاییدیه دبیرخانه کمیته مرکزی وزارتین مربوطه وابسته است. این اقدام متناسب با اطمینان از صحت و مطابقت فعالیت‌های کمیته با آیین‌نامه و شیوه‌نامه مربوطه انجام می‌شود. همچنین، ارسال ابلاغیه اعضا به کمیته مرکزی قبل از شروع فعالیت، الزامی است به منظور اطمینان از اطلاع رسانی مربوطه.
- ثانیا، ماده موضوعه مرتبط با ترکیب دبیرخانه کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها است. بر اساس این ماده، دبیرخانه کمیته انضباطی هر دانشگاه شامل دبیر کمیته بدوی به عنوان مسئول دبیرخانه و حداقل دو کارشناس امور انضباطی می‌باشد. با افزایش تعداد دانشجویان در دانشگاه، تعداد کارشناسان دبیرخانه افزوده می‌شود. این اقدام هدفمند به منظور ایجاد امکانات کافی برای رسیدگی به مسائل انضباطی و مدیریت مناسب آنها است.
بنابراین، این تبصره‌ها و مواد مربوطه، با هدف تضمین صحیح و کارآمد فعالیت کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها و محافظت از حقوق دانشجویان تدوین شده‌اند.
