به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، نیاز به خون همیشگی است و جان برخی از بیماران مانند مبتلایان به تالاسمی و سرطانی به خون وابسته است و از مصرف کنندگان همیشگی خون محسوب می‌شوند؛ از سویی دیگر برخی از فرآورده‌های خون مانند پلاکت، عمر کوتاه سه روزه دارد و حوادث و سوانح نیز همیشه اتفاق می‌افتد.
یک واحد خون نجات بخش جان سه نفر است و بر اساس آمار سازمان انتقال خون، بیشترین اهداکنندگان خون بین سنین ۳۰ تا ۵۰ ساله قرار دارند و در سال‌های اخیر اقبال جوانان برای اهدای خون پایین آمده است همچنین آمار اهدای خون در بین بانوان که نیمی ازجمعیت کشور را تشکیل می دهند، پایین و در حدود پنج درصد ازخون‌های اهدایی است و عوامل متعددی در این خصوص دخیل است؛ بنابراین نیاز است که اهدای خون توسط بانوان تشویق و فرهنگ‌سازی شود.
۵ درصد از اهدای خون توسط بانوان انجام می‌شود
مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: نیمی از جمعیت کشور را بانوان تشکیل می‌دهند و این گروه استقبال کمی دارند و فقط حدود پنج درصد از اهدای خون توسط بانوان انجام می‌شود؛ در صورتی که در برخی از کشورها میزان اهدای بانوان حدود ۵۰ درصد است و شاید دلیل آن هم این است که امکانات و زیرساخت‌ها در بسیاری از نقاط کشور فراهم نشده است.
مصطفی جمالی افزود: بیشترین اهدکنندگان خون بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سال قرار دارند و به مرور با افزایش سن این گروه از دایره اهدای خون خارج می‌شوند و اگر جوانان را جایگزین نکنیم در آینده با کمبود اهداکنندگان مواجه می‌شویم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اهمیت اهدای خون بانوان و جوانان به ضرورت حضور همه طیف‌های اجتماعی در این فعالیت ها اشاره کرد و گفت: به واسطه سازمان های مردم نهاد از حمایت از هنرمندان، نام آوران ورزشی، خادمین رضوی، متنفذین بازار، فعالان رسانه ای و مجموعه‌داران بهره مند هستیم و امیدواریم این فعالیت ها مفید واقع شود.
چرا سهم زنان در اهدای خون اندک است؟
بیشترین اهدکنندگان خون بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سال قرار دارند و به مرور با افزایش سن این گروه از دایره اهدای خون خارج می‌شوند و اگر جوانان را جایگزین نکنیم در آینده با کمبود اهداکنندگان مواجه می شویم
زنان خون سالمتری دارند
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: زنان به دلیل خود مراقبتی بیشتر، صداقت در پاسخگویی به سوالات بدو اهدای خون و رفتارهای پرخطر کمتر، خون سالمتری دارند و با وجود اینکه میزان اهدای خون بانوان در ایران در سال گذشته به نسبت سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۱۲ درصد رشد داشته است اما شاخص اهدای خون بانوان در کشور در سال گذشته ۴.۵۳ درصد بوده است.
بشیر حاجی بیگی افزود: در شاخص اهدای خون، بانوان استان لرستان با نزدیک شدن به ۱۰ درصد اهدای خون صاحب بالاترین میزان مشارکت استانی بانوان در این امر مهم بودند و استان‌های کردستان با بیش از ۹ درصد و خراسان شمالی با ۷.۵ درصد در رتبه های بعدی ایستادند.
وی گفت: در تعداد اهدای خون بانوان به ترتیب استان‌های ایلام با رشد بیش از ۶۳ درصدی، خراسان شمالی با رشد بیش از ۶۱ درصدی و استان کردستان با رشد نزدیک به ۵۱ درصدی بیشترین رشد تعداد اهدای بانوان را در سال ۱۴۰۱ به ثبت رسانده اند.
زنان می‌توانند مروجان خوبی برای اهدای خون باشند
وی افزود: در حالی که ۲۰ میلیون نفر از بانوان ایرانی دارای شرایط اهدای خون هستند اما شاهد مشارکت کمرنگ بانوان در اهدای خون هستیم و مطالعات گسترده در ایران و سایر کشورهای جهان نشان می‌دهد به دلیل گرایش کمتر بانوان به رفتارهای پرخطر و توجه بیشتر به داشتن زندگی سالم، خون اهدایی بانوان از سالم‌ترین منابع خونی است.
حاجی بیگی گفت: بانوان به عنوان رکن اصلی خانواده می‌توانند با مشارکت در اهدای خون، علاوه بر ترویج رفتارهای انسان دوستانه در آموزش فرزندان و شرکت در عرصه فعالیت‌های خداپسندانه گام مهمی در افزایش مشارکت خانواده‌ها در اهدای خون داشته باشند و مروجان خوبی در فرهنگ سازی اهدای خون باشند.
ترس از کم خونی عاملی برای استقبال کم بانوان برای اهدای خون
وی با بیان اینکه یکی از مهمترین عوامل کاهش مشارکت بانوان در اهدای خون در ایران، ترس از کم خونی و ترس از سوزن کیسه‌های اهدای خون، است، گفت: ترس از ابتلا به بیماری‌های عفونی مثل ایدز و هپاتیت و ضعف قوای جسمی، ممانعت شوهران از اهدای خون همسران خود، داشتن ذهنیت منفی نسبت به اهدای خون در زنان از عوامل دیگر میزان پایین اهدای خون بانوان است.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: به نظر می‌رسد دانستن برخی نکات می‌تواند سبب کاهش دغدغه‌های بانوان و اطمینان از این شود که اهدای خون مشکلی را برای آنها ایجاد نمی‌کند.
چرا سهم زنان در اهدای خون اندک است؟
وی تصریح کرد: اکنون انجام تست هموگلوبین برای بررسی کم خونی و غلظت خون در اهداکنندگان پیش از اهدای خون و در اختیار قراردادن مکمل‌های حاوی آهن برای اصلاح کم خونی به صورت رایگان به مراجعان برای اهدای خون در همه مراکز انتقال خون انجام می‌شود.
حاجی بیگی تاکید کرد: هر واحد خون اهدایی حدود ۴۵۰ میلی لیتر و معادل فقط ۱۰ درصد حجم کل خون بدن است. پلاسما و گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها، ظرف مدت چند روز به طور طبیعی توسط سیستم خون‌ساز بدن جایگزین می‌شوند و بدن با افزایش جذب آهن از دستگاه گوارش، آهن از دست رفته را به مرور و در حدود یک ماه جایگزین خواهد کرد؛ بنابراین گلبول‌های قرمز خون حداکثر در سه تا چهار هفته در بدن بازسازی می‌شود.
هر ساله در جهان شمار زیادی از بانوان در طی دوران حاملگی و یا در زمان زایمان جان خود را از دست می دهند که مهمترین علت مرگ این زنان خونریزی است و بنابراین بانوان نیز خود از نیازمندان به خون و فرآورده‌های آن هستند
بانوان ۳ بار درسال می توانند خون اهدا کنند
وی خاطرنشان کرد: در ایران آقایان چهار مرتبه و خانم ها به خاطر مسائل فیزیولوژیک سه بار در سال می‌توانند اهدای خون داشته باشند.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: در حال حاضر در دنیا بانوان در بسیاری از موارد از مصرف کنندگان خون و فرآورده های آن در مراکز درمانی و بیمارستانی هستند و نیمی از نیازمندان به تزریق خون را تشکیل می دهند. هر ساله در جهان شمار زیادی از بانوان در طی دوران حاملگی یا در زمان زایمان جان خود را از دست می دهند که مهمترین علت مرگ این زنان خونریزی است؛ بنابراین بانوان نیز خود از نیازمندان به خون و فرآورده‌های آن هستند.
جامعه نیازمند خون سالم بانوان است
مشاور مدیرعامل سازمان انتقال خون در امور خانواده و بانوان گفت: بانوان برای ترویج اهدای خون سالم در خانواده و جامعه می توانند نقش بسیار موثری داشته باشند، آنها به خاطر خود مراقبتی بیشتر و رفتارهای پر خطر کمتر، خون سالم دارند و بیماران، نیامند خون این عزیزان هستند.
آناهیتا حیدری افزود: یک خانم سالم که در گروه سنی ۱۸ تا ۶۵ سال قرار داشته باشد، می تواند در سال حداکثر سه بار این عمل خداپسندانه را انجام دهند.
وی تأکید کرد: سالیانه بیش از ۱۵۰ هزار مادر در سراسر دنیا با تزریق خون و فراورده های خونی از مرگ حتمی ناشی از عوارض بارداری و زایمان نجات پیدا می کنند.
حیدری در مورد تمایل نداشتن بانوان به اهدای خون گفت: اغلب آنان فکر می‌کنند کم خون هستند یا اهدای اهدا به بدن آنان صدمه می‌زند اما واقعیت این است که در کشورهای توسعه یافته بانوان نیمی از اهدای خون را عهده دار می‌شوند و تنها در مواقع خاص، بانوان شرایط متفاوتی از آقایان دارند و قادر به اهدای خون نیستند.
چرا سهم زنان در اهدای خون اندک است؟
حیدری در این مورد توضیح داد: بانوان در دوران حاملگی و تا ۶ هفته پس از زایمان قادر به اهدای خون نیستند همچنین اگر سقط جنین داشته باشند، تا یک سال نمی‌توانند خون اهدا کنند.
وی ضمن تقدیر از مادران اهدا کننده خون که با احساس شیرین زندگی بخشی به یک نوزاد، عاشقانه داوطلب اهدای خون می شوند تا فرزندان دیگر هموطنان را نیز با اهدای خون نجات دهند گفت: مادران در دوران شیردهی از اهدای خون معاف هستند ولی بعد از قطع شیردهی به نوزاد می توانند دوباره اهدا کننده خون باشند.
حیدری تاکید کرد: بانوانی که قاعدگی دردناک و شدیدی دارند نیز تا رفع علائم قادر به اهدای خون نخواهند بود و همچنین مصرف قرص ضد بارداری نیز منعی برای اهدای خون ایجاد نمی‌کند.
مادران در دوران شیردهی از اهدای خون معاف هستند ولی بعد از قطع شیردهی به نوزادشان می توانند دوباره اهدا کننده خون باشند
وی افزود: با رعایت شرایط لازم، قرص‌های آهن برای همه بانوانی که در سنین باروری که خون اهدا می کنند، تجویز می شود و پزشک تنها فرد دارای صلاحیت برای تجویز قرص آهن برای بانوان اهداکننده است.
مشاور امور بانوان و خانواده سازمان انتقال خون افزود: هر بانویی که اهدای خون انجام دهد، ۳۰ عدد قرص آهن دریافت می‌کند که یک نوبت در روز به مدت ۳۰ روز یا سه نوبت در روز به مدت ۱۰ روز می تواند به جبران آهن از دست رفته کمک کند.
حیدری با اشاره به اهمیت تغذیه درست گفت: نوشیدن چای و قهوه، دوغ، شیر یا نوشابه یک ساعت قبل و دو ساعت بعد از مصرف قرص آهن یا مواد غذایی حاوی آهن سبب دفع این عنصر حیاتی از بدن می شود.
وی به اهدا کنندگان توصیه کرد تا ۲ ساعت قبل از اهدای خون غذایی مختصر علاوه بر تغذیه معمول مصرف کنند و پیش از اهدا ۲ لیوان آب بنوشند. از فعالیت شدید قبل از اهدای خون و پس از آن پرهیز کنند و در طول روز مایعات بیشتری بنوشند و به توصیه های کارشناسان اهدای خون و پزشک اهدا عمل کنند.
سرپرست دفتر برنامه ریزی جذب و نگهداری اهدا کنندگان خون سازمان انتقال خون ایران، مژده نخلستانی اظهار داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد شیوع رفتارهای پرخطر در بین بانوان کمتر بوده، در پاسخ گویی به پرسش‌های پزشک انتقال خون صداقت بیشتری دارند و در واقع یکی از سالم‌ترین منابع خونی در دسترس هستند.
وی افزود: نقش خانم‌ها در نهادینه سازی فرهنگ اهدای خون بین اعضای خانواده و جامعه نیز غیرقابل انکار است و خانمی که خود، اهداکننده خون باشد می‌تواند در ترویج این فرهنگ و تشویق سایرین به اهدای خون تأثیر بسزایی داشته باشد.
نخلستانی تاکید کرد: شرایط عمومی اهدای خون مانند سن، وزن، فشار خون، درجه حرارت، نبض و…، در زنان تفاوتی با مردان ندارد اما زنان حداکثر ۳ بار در سال مجاز به اهدای خون هستند که البته بعد از یائسگی خانم‌ها نیز مانند مردان می‌توانند ۴ بار در سال خون اهدا نمایند. بنابراین خانم‌ها هم در صورتی که واجد شرایط اهدای خون باشند می‌توانند همانند آقایان جز اهداکنندگان مستمر خون باشند و تنها شرایط اختصاصی که منجر به معافیت موقت آنها از اهدای خون می‌گردد قاعدگی شدید و دردناک، سقط، دوران حاملگی و شیردهی است.
وی همچنین بیان کرد: زنان نیمی از جامعه انسانی هستند که نمی‌توان توانایی و استعداد آنها را نادیده گرفت. طبق گزارش بانک جهانی، ایران از نظر نگاه مثبت به فعالیت‌های اقتصادی زنان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در رتبه بالایی قرار دارد.
سرپرست دفتر برنامه ریزی جذب و نگهداری اهدا کنندگان خون با ابراز تأسف از سهم اندک زنان در اهدای خون که به طور متوسط تنها حدود ۴ درصد از خون‌های اهدایی است، گفت: در کشورهای توسعه یافته این مشارکت به ۳۰ تا ۵۰ درصد هم می‌رسد، این در حالی است که بیش از ۵۰ درصد مصرف کنندگان خون و فرآورده‌های خون را در مراکز درمانی زنان تشکیل می‌دهند و شاید دلیل اصلی آن خون ریزی های هنگام زایمان، عمل سزارین و…، باشد.
نخلستان خاطر نشان کرد: افزایش شاخص اهدای خون زنان علاوه بر کمک به ارتقای سلامت جامعه و رفع نیاز به خون و فراورده‌های آن می‌تواند گامی مهم در راستای توسعه اجتماعی و تغییر نگرش‌های کاذب جنسیتی در جامعه باشد.
سوالات متداول درباره اهدای خون بانوان عبارتند از:
-چه گروهی از بانوان می‌توانند خون اهدا کنند؟
هر فرد سالم اعم از زن یا مرد در گروه سنی بین ۱۸ تا ۶۵ سال با حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم می‌تواند خون اهدا کند.
-دفعات اهدای خون در بانوان چگونه است؟
تا قبل از دوران یائسگی بانوان می‌توانند حداکثر سه بار در سال خون اهدا کنند و پس از دوران یائسگی تا چهار بار در سال می‌توانند خون اهدا کنند.
- بانوان در چه شرایطی واجد شرایط اهدای خون نیستند؟
در دوران حاملگی و تا شش هفته پس از زایمان، در صورت داشتن سقط تا یکسال پس از آن، در دوران شیردهی تا زمانیکه شیر می‌دهند، در دوران قاعدگی در صورت قاعدگی شـدید و دردناک داشته باشند و تا زمان رفع علایم، بانوان واجد شرایط اهدای خون نیستند.
- آیا مصرف قرص‌های ضدبارداری مانعی در اهدای خون ایجاد می‌کند؟
خیر. مصرف قرص‌های ضدبارداری منعی جهت اهدای خون ندارد.
- بانوان پیش از اهدای خون چه اقداماتی باید انجام دهند؟
قبل از اهدای خون بهتر است دو لیوان آب نوشیده شود. تا سه ساعت قبل از اهدای خون غذای مختصری علاوه بر تغذیه معمول میل شود. از فعالیت‌های بدنی شدید پرهیز شود. همچنین پیراهن مناسبی که بتوان آستین‌های آن را تا بالای آرنج بالا برد، پوشیده شود.
- پس از اهدای خون چه نکاتی باید رعایت شود؟
پس از اهدا باید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی تخت خونگیری استراحت کنید. برای بلند شدن به دستی که از آن خونگیری شده تکیه نکنید. بعد از استراحت از نوشیدنی و مواد خوراکی که در اختیار شما قرار داده می‌شود، استفاده کنید. پوششی که در محل خونگیری قرار داده شده است تا چهار ساعت باقی بماند. تا یک ساعت بعد از اهدا از استعمال دخانیات پرهیز کنید. در طی روز اهدا مایعات بیشتری بنوشید.
- اهدای خون چقدر طول می‌کشد؟
زمان اهدای خون به طور متوسط ۱۰ دقیقه است، اما زمان صرف شده برای تمام فرایند اهدای خون از لحظه ورود و ثبت نام تا خروج از مرکز اهدای خون ۳۰ الی ۴۵ دقیقه است.
-آیا آهنی که حین اهدای خون از دست می‌رود، جبران می‌شود؟
یک واحد خون اهدا شده تقریبا ۲۲۵ میلی‌گرم آهن دارد. در حالت عادی بدن این میزان آهن را به مرور زمان جبران خواهد کرد با دریافت غذاهای حاوی آهن نیز معمولا زمان جایگزینی تسریع می‌شود.
مواد غذایی حاوی آهن که می توان از آن استفاده کرد شامل منابع غذایی حیوانی مانند جگر، گوشت قرمز (گاو و گوسفند)، مرغ، ماکیان و ماهی، زرده تخم مرغ و منابع غذایی گیاهی مانند گیاهان دارای برگ سبز تیره مثل جعفری، برگ چغندر، برگ تیره رنگ کاهو و حبوبات مثل لوبیا چیتی، نخود، عدس و ... آجیل و خشکبار مانند تخمه کدو و آفتابگردان، توت و انجیر خشک، کشمش سبز، مغز بادام، پسته، فندق.
