به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، در این عرصه گرانبهاترین داشته ات، یعنی عمرت را باید به پای آگاهی بریزی. این حرفه شب و روز، گرما و سرما نمی شناسد، پیاده و بدون کمترین تجهیزات و با تحمل ده ها مصائب ریز و درشت از این جلسه به آن جلسه، از این محله به آن محله از این شهر به آن شهر و از این روستا به آن روستا صدای رسای مردم باشی.
خبرنگاری حرفه ای آمیخته با درد و فریاد مردم برای بیان واقعیات و مطالبات مردمی است و همواره از آنها به عنوان گوش شنوا، چشم بینا و زبان گویای جامعه در بیان مشکلات یاد می شود اما خبرنگاران خود چالش های نهفته و دردهای ناگفته فراوانی دارند که البته سهم خبرنگاران زن در این میان بیشتر و سنگین تر به نظر می رسد.
این حرفه به طور خاص در ایران شغلی کم درآمد است و وضعیت زنان در این میان بغرنج تر از مردان است. بیشتر زنان شاغل در مطبوعات، در رده های پایین شغلی مانند گزارشنویسی یا خبرنویسی فعالیت دارند.
برخی قوانین نانوشنه و شاید هم برخی قوانین دست و پا گیر سبب شده تا خبرنگاران زن تا رسیدن به جایگاه مطلوب شان در حوزه خبرنگاری، فاصله طولانی در پیش داشته باشند.
مهمترین مطالبه زنان خبرنگار
مطالبه جامعه زنان رسانه ای ازدولت‌های مختلف همواره تجدید نظر قانون مطبوعات و به روزرسانی آن بوده تا با ویرایش و اصلاح بتوانند بهتر حق خود را بگیرند و تامین کننده مطالبات صنف خود باشند.
از لحاظ حقوقی در قانون مطبوعات کشور ما گمشده‌ها و حلقه‌های مفقوده زیادی داریم، چنانچه قانون مطبوعات مورد تجدید نظر قرار گیرد از دغدغه و دردهای زنان خبرنگار کاسته می شود.
در حال حاضر قانون مطبوعات، فاقد جامعیت لازم برای حمایت از زنان در عرصه های مختلف است زیرا زنان خبرنگار پا به پای مردان خبرنگار کار می کنند اما این کجا و آن کجا.
زنان خبرنگار حتی با زنان شاغل دیگر در دستگاه های اجرایی برابری ندارند زیرا مواردی همچون پاس شیر،رفاهیات و موارد دیگر اصلا برای آن ها در نظر گرفته نمی شود.
قانون حمایت از خانواده برای زنان خبرنگار نادیده گرفته شده است و نداشتن ساعت کاری مشخص و بعضا سرکار بودن از صبح تا شب از جمله این مشکلات است که موجب می شود خانم‌های دارای فرزند یا متأهل سختی‌های بیشتری را تحمل کنند.
خبرنگاران، بیشتر زمانشان را در فضای بیرون از خانه می‌گذرانند و کار کردن در منزل و رسیدگی به امور خانه برای آنها کمتر دست می دهد هرچند این مشکل را خبرنگاران و خانواده‌هایشان پذیرفته اند.
صنف حرفه ای رسانه ها در کشور نیز درگیر سلیقه های شخصی بوده و جامعه رسانه ای هنوز موفق به راه اندازی یک تشکل صنقی قوی و منسجم برای زنان نشده است.
چنانچه این تشکل حرفهای در استان ها وجود داشت مشکلات خبرنگاران زن گفته و تدبیری برای رفع آن اندیشیده می شد.
با این وجود بعضی ها شاید از سر کم لطفی هنوز زنان را در عرصه کار خبر کم توان تر از مردان می بینند یا بنا به شرایطی همچون حضور در موقعیت های خاص، اولویت را به مردان می دهند.
باید نگاه ها را شست و زاویه دید خود را تغییر دهیم تا متوجه شویم که زن بودن مانعی برای کار خبری نیست بلکه به عنوان یک حسن بزرگ به آن نگاه کرد.
در بیشتر موقعیت ها زنان خبرنگار توانسته اند با قلم و احساس خود بهتر از خبرنگاران مرد به بیان رویدادها و توصیف اتفاقات و وقایع بپردازند.
باید دیدگاه مردم نسبت به کار زنان در رسانه‌ها، تغییر کند و بدانند تفاوتی میان مرد و زن در این حرفه نیست و حتی شاید زنان بتوانند بهتر از مردان موفق باشند.
این مهم در وهله نخست باید از خود زنان خبرنگار شروع شود و خود را به عنوان صاحبان قلم و اندیشه باور کنند.
سازمان یونسکو در تحقیقی پیرامون خبرنگاران زن اعلام کرده که آنها بیش از گذشته به صورت آنلاین تهدید می‌شوند و حدود سه چهارم (۷۳ درصد) در معرض خشونت آنلاین بوده‌اند.
مشکلات پیش روی زنان خبرنگار تنها مختص شهر یا کشور خاصی نیست بلکه در تمامی دنیا تا حدودی یکسان است و این زنان آنقدر باید قوی باشند که معضلات برای رسیدن به ترقی سد راه آنان نشود.
روزنامه‌نگاری یکی از 10 شغل پرخطر دنیا به شمار می‌آید که به دلیل شمار فراوان استرس‌ها و به خاطر دنبال کردن اخبار روزانه، افراد را در معرض امراضی همچون سکته‌های قلبی، مغزی و زخم معده قرار می‌دهد.
بدون شک با در نظر گرفتن مشغله‌های یک خبرنگار و همچنین هیجانات روانی این افراد، خبرنگاران همواره با مشکلاتی مواجهند و به دلیل برخی فشارهای روانی، شغل خبرنگار یک حرفه سخت و زیان‌آور به شمار می‌رود اما نه برای همه و نه در هر شرایطی. هیات وزیران در 22 اسفند ماه 1380 بنا به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های کار، بهداشت و سازمان تأمین اجتماعی آیین‌نامه اجرایی قانون بازنشستگی پیش از موعد کارگران مشاغل سخت و زیان آور را تصویب کرد اما سهم زنان خبرنگار از این قانون چیست؟
زهره ازرانی وکیل امور زنان گفت: در شرایط فعلی که قانون اجازه تفسیر مفصل از قوانینی همچون قانون مشاغل سخت و زیان‌آور را می‌دهد، درگیر شدن زنان با چنین قانونی خاصه زنان خبرنگار جز حذف آنان از بدنه فعالیت‌های اجتماعی نتیجه‌ای نخواهد داشت و این درست در امتداد قوانینی قرار می‌گیرد که به ظاهر در جهت حمایت از زنان و در واقع در جهت حذف آنان از فعالیت‌های اجتماعی است.
زهره ارزانی تأکید کرد: در حال حاضر در جامعه ما قوانینی مثل «حق شیردهی» زنان متأهل یا اخیرا « 9 ماهه شدن مرخصی زنان باردار» نتیجه‌ای جز خانه‌نشین کردن بخش عظیمی از زنان نداشته است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد باید به تمهیداتی که در قانون کار برای بازنشستگی پیش از موعد برای زنان شاغل در مشاغل سخت کفایت کرد و تفسیر مفصل کردن آن به ضرر بانوان خواهد بود. مضاف بر اینکه این قانون بیشتر متوجه جنبه‌های فیزیکی کار است و سخت و زیان آور بودن با کار نظر دادگاه بدوی احراز می‌شود.
وی با اشاره به مفهوم سخت و زیان‌آور در تعریف و شرایط زمانی و مکانی متفاوت تصریح کرد: در قانون، خبرنگاری جزو مشاغل سخت و زیان‌آور قلمداد شده است در حالی که سخت و زیان‌آور مفاهیمی هستند که در واقع معانی متفاوتی دارند. همین مساله باعث شده است که کار در کارگاهی با رعایت برخی اصول ایمنی جزو مشاغل زیان‌آور تلقی نشود اگرچه که ممکن است سخت باشد. اما در کارگاه دیگر ممکن است با رعایت نکردن همان اصول نه تنها کار سخت بلکه زیان‌آور تلقی شود. یا در مورد سربازی گفته می‌شود کار سربازانی در چارچوب قانون سختی کار می‌گنجد که در دوره جنگ درگیر سربازی شده باشند؛ یعنی حضور در جبهه‌ها ملاک شناخته شدن سربازی به عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور است و سربازان برای استفاده از این قانون باید تأییدیه وزارت دفاع را داشته باشند. همین قانون باعث شده که کار خبرنگاری در شرایط جنگی سخت و زیان‌آور باشد اما در شرایط عادی نیازمند نظر کمیته بدوی برای تشخیص این امر.
این فعال امور زنان تأکید کرد: به نظر من در شرایط فعلی بهترین کاری که برای زنان خبرنگار می‌توان انجام داد، این است که به حداقل‌های قانونی مشاغل سخت و زیان‌آور، قناعت کنند. چون بر اساس قانون کار، زنان نباید در مشاغل سخت و زیان‌آور شاغل شوند. همچنین پرداخت اضافه کار، تعطیل کاری یا مأموریت که باعث شود یک فرد مدت زمان بیشتری در معرض خطر باشد در مورد آنان ممنوع است. با این حال زنانی که در این مشاغل کار کنند مشمول قانون بازنشستگی می‌شوند. در غیر این صورت، انجام هر کاری جز حذف آنان از فعالیت‌های اجتماعی عایدشان نمی‌کند. یعنی اصرار زنان خبرنگار بر استفاده از این قانون مدیران مسوول رسانه‌ها را در موقعیتی قرار می دهد که چاره‌ای جز خودداری از استخدام زنان نداشته باشند چون آنان هم نمی خواهند با قانون درگیر شوند.
این فعال امور زنان درباره چرایی گزینش دانشجویان رشته خبرنگاری از میان زنان گفت: بحث اشتغال با بحث علاقه‌مندی فرق می‌کند. بسیاری از کسانی که در حال حاضر در جامعه ما بیکارند فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند. مضاف بر اینکه این طور نیست که فقط فارغ‌التحصیلان این رشته به کار خبرنگاری گماشته شوند.
اما نظر توران ولی مراد حاوی نکاتی است که ذهن را در حالت محافظه‌کارانه به سمت نظریه آنان که معتقدند معیار حضور در سرکار برای سنین مختلف، میان زنان و مردان می‌تواند متفاوت باشد و یا در حالت رادیکال‌تر به سمت پافشاری بر حقوق زنان خبرنگار سوق می‌دهد.
توران ولی مراد بسیاری از مباحثی که مربوط به زنان و یا در ارتباط با آنان است را به نوعی «سرکاری» می‌داند؛ یعنی حرف‌هایی صوری که در عمل هیچ پشتوانه‌ای برای عملیاتی کردن آنها وجود ندارد.
وی تأکید کرد: بسیاری از مباحثی که مربوط به زنان و یا در ارتباط با آنان است، به نوعی «سرکاری» است؛ یعنی حرفهای صوری می‌زنند و در عمل هیچ پشتوانه‌ای برای عملیاتی کردن آنها وجود ندارد. چون متأسفانه زنان مجبورند در فضایی کار بکنند که فرمول آن را مردان طراحی کرده‌اند. من اطلاع زیادی در مورد قوانین کار یا تأمین اجتماعی و حمایت‌هایی که آنها از زنان شاغل در مشاغل سخت همچون خبرنگاری دارند، ندارم. اما می دانم چون مراکز قدرتی که در رأس هستند تماما شاکله مردانه دارند، بنابراین اگر کسی بخواهد آنان را به چالش بکشد، فاتحه آنها و رسانه مربوطه خوانده خواهد شد.
این فعال امور زنان افزود: در بحث رسانه مشکلات اساسی داریم از جمله آنکه رسانه‌ها به شدت با قدرت‌ها متصل‌اند و قدرت در جامعه ما، ملوک‌الطوایفی است و احزاب را قدرت‌ها ساخته‌اند یعنی اول مراکز قدرت توسط افراد احاطه شده و بعد از دل آنها احزاب شکل گرفته و قدرت‌ها پدید آمده‌اند. در چنین حالتی پاسخ خواستن از مسؤولان تعطیل است و رسانه‌ها که به شدت به بودجه مراکز قدرت وابسته هستند و بودجه خود را از آنها می‌گیرند نمی‌توانند در عمل، قدرت‌ها را به چالش بکشند. وقتی خوب که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که در رأس این قدرت‌ها، مردان قرار دارند و سیاست‌گذار اصلی آن هستند و آنها هم به شدت با همه اختلافاتشان، اهل زد و بندند. در حالی که زنان عمدتا وارد زد و بندهای این چنینی نمی‌شوند و حریم خود را پیوسته محفوظ نگه می‌دارند. خانم‌هایی که در مراکز قدرت مثل مجلس و دولت هستند هم در چنین جامعه‌ای در چارچوبی حرکت می‌کنند که پیشتر مردان برایشان تعریف کرده‌اند.
وی گفت: اگر خانمی بخواهد در چنین شرایطی با مراکز قدرت دربیفتد، به چالش کشیده می‌شود. بنابراین اصولا بحث مباحث و حقوق زنان در جامعه ما با چنین شاکله‌ای تعطیل است. هر مشکلی که برای خبرنگاران وجود دارد، برای خانم‌های خبرنگار دو برابر است. به همین دلیل است که به راحتی اخراج می‌شوند و اگر بخواهند پایشان را از چارچوبی که پیشتر توسط مردان برایشان تعریف شده خارج کنند و یا با قدرت دربیافتند، به شدت حذف می‌شوند؛ بنابراین نمی‌توان به قانون تأمین اجتماعی یا قانون کار هم در چنین جامعه‌ای امید داشت چون حضور زنان در جامعه‌ای با ماهیت ملوک‌الطوایفی بازی سیاسی و سیاست‌بازی است. بنابراین می‌بینیم بسیاری از مسائلی که در مورد زنان در جامعه ما مطرح می‌شود، در واقع «سرکاری» است. یکسری حرفهای صوری می‌زنند و متأسفانه زنانی که به ظاهر در رأس قدرت هستند در چارچوبی عمل می‌کنند که مردان برای آنها تعریف کرده‌اند، در غیر این صورت آنها هم محکوم به فنا خواهند بود.
زنان در طول زمان، راویان اصلی شکست‌ها و حماسه‌ها بوده‌اند و درواقع باید گفت که خبرنگاری و مسئولیت انتقال اخبار و وقایع، رسالتی زینب‌گونه است، ازینرو بر آن شدم که به مناسبت روز خبرنگار به چالش‌ها و مشکلاتی بپردازم که به‌طور ویژه زنان خبرنگار با آنها مواجه‌اند. نوشتۀ پیش رو، حاصل گفت‌وگو با خبرنگاران و عکاسان باتجربه‌ای است که هرکدام در کار خود صاحب اسم‌ورسمی هستند.
ما توانایی خود را اثبات کرده‌ایم، ما را جدی بگیرید
مریم کاویانی، دبیر بخش ویژه رویداد امروز گفت: همواره در پوشش‌های خبری که موضوعی بوده و سیاسی و کلان نیستند، تعداد بیشتری از زنان خبرنگار حضور پیدا می‌کنند و به لحاظ کمی و کیفی سؤالات خوبی می‌پرسند و در جلسات مشارکت دارند، اما در برنامه‌های سیاسی، کلان و خاص مثل سفر وزرا و رؤسای قوا به استان، به شکل چشمگیری تبعیض جنسیتی وجود دارد و زنان به حاشیه رانده می‌شوند. درحالی‌که در پوشش‌های خبریِ موضوعی و نه‌چندان کلان، توانایی و صلاحیت خودشان را ثابت کرده‌اند.
او با بیان اینکه ارگان‌هایی که از خبرنگاران دعوت می‌کنند به شکل واضحی به جنسیت توجه می‌کنند، اضافه کرد: در برنامه‌های مهم و سیاسیِ مسئولان رده بالای کشوری، حضور و سؤالات خانم‌ها جدی گرفته نمی‌شود. برخی روابط عمومی‌ها در نهادها شدیداً بین خبرنگار خانم و آقا تبعیض قائل می‌شوند و سلیقه‌ای عمل می‌کنند.
خبرنگاری، شغلی منعطف با خانه و خانواده نیست
محبوبه فرهنگ، سردبیر خبرگزاری قرآنی ایکنا در اصفهان نیز گفت: من در یک رسانه تخصصی مشغول هستم و احساس می‌کنم فرصت ارتقای شغلی خانم‌های خبرنگار واقعاً فراهم است و مواردی که زن ارتقاءیافته هم کم نبوده و موفق هم بوده‌اند.
او ادامه داد: به نظر من خبرنگاری با خانه و خانواده منعطف نیست. من گاهی به بچه‌ها می‌گویم که خبر، خبر نمی‌کند. هرلحظه از شبانه‌روز یا روز تعطیل ممکن است اتفاقی بیفتد و شما به‌ناچار مجبور به پوشش خبر یا تولید محتوا شوید. زمان تفریح و مسافرت و کارهای دیگر چندان قابل برنامه‌ریزی نیست و هر اتفاقی می‌تواند کل برنامه خبرنگار را تغییر دهد.
این فعال رسانه‌ای با اشاره به اینکه بیش از تبعیض جنسیت، با تبعیض‌های دیگری مواجه بوده است، افزود: مثلاً اقبال به رسانه‌های عمومی بیش از رسانه‌های تخصصی است. نهادها هم بیشتر به رسانه‌های عمومی توجه کرده و از آنان حمایت می‌کنند.
فرهنگ با اشاره به فضای برابر و عادلانه‌تر رسانه‌های تخصصی، ادامه داد: رسانۀ ما یک رسانه تخصصی و قرآنی است و شاید تا حدودی همین متغیرها منجر به یک امنیت روانی برای ما شده است. ما با برخی حوزه‌ها و خیلی از افراد، نیاز به ارتباط‌گیری نداریم. همین مطلب می‌تواند تا حدی در خصوص دیگر رسانه‌های علمی و تخصصی نیز صدق کند. اما ما رسانه‌های تخصصی از جهات دیگر، برخی موقعیت‌های مهم را از دست می‌دهیم، از برخی پوشش‌های خبری کنار گذاشته می‌شویم و تبعیض از سمت دیگری خودش را به ما تحمیل می‌کند.
شکایت کجا بریم؟
همچنین مریم یاوری، سرپرست واحد اصفهان خبرگزاری مهر، افزود: امروزه اغلب فعالان در حوزه رسانه، زنان هستند. امنیت شغلی در فعالیت‌های رسانه‌ای بسیار پایین است. مثلاً با تغییر مدیران مجموعه‌ها، خبرنگاران آن مجموعه نیز ممکن است مجبور به خداحافظی از آن رسانه شوند. اغلب رسانه‌ها زیر بار بیمه کارکنان نمی‌روند.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: رسانه‌هایی که دفاتر و نمایندگی‌های استانی دارند و شعبه مرکزی آنها در تهران واقع شده است، از وزارت ارشاد سهمیه بیمه می‌گیرند و تمام آن سهمیه را به کارکنان تهران اختصاص می‌دهند. حتی تعهدهای متعددی از خبرنگاران می‌گیرند که از رسانه بابت حق‌وحقوقشان شکایتی نکنند.
یاوری یکی دیگر از مسائل خبرنگاران را، مسائل مالی دانست و تأکید کرد: زنان شاید به دلیل اینکه بتوانند مخارج خودشان را تأمین کنند یا کمک‌خرج خانواده باشند، قناعت می‌کنند و به همین دلیل در این حوزه باقی مانده‌اند.
او با بیان اینکه از شکل‌گیری کار رسانه‌ای و خبری در ایران چندین دهه گذشته است، ولی هنوز اداره‌ها درک نکرده‌اند که کار خبری چیست، خاطرنشان کرد: ادارات و نهادها عادت دارند که اخبار آنها به‌صورت رایگان پوشش داده شود. صراحتاً باید در جواب اداراتی که خواستار خبرنگار برای پوشش اخبارشان هستند مبلغی را به‌عنوان دستمزدِ خبرنگار طلب کرد. امروزه به‌مرور ادارات در حال یادگرفتن این موضوع هستند که برای تولید محتوا بابت پوشش خبری مکتوب نیز باید همچون تولید محتواهای سمعی و بصری، هزینه کنند و باید این فرهنگ‌سازی انجام شود.
این خبرنگار باسابقه و جوان، با بیان اینکه خانه مطبوعات، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای مرتبط با خبرنگاران سیاست‌گذاری درستی در حوزه رسانه‌های مکتوب ندارند، اضافه کرد: اطلاع واثقی دارم که اگر مثلا مشکلی برای یکی از بانوان به وجود بیاید و او به خانه مطبوعات اعلام شکایت کند، خانه مطبوعات یا توان و قدرت رسیدگی ندارد و یا اینکه علاقه‌ای به پیگیری ندارد.
یاوری با اشاره به اینکه اغلب فعالیت جامعه خبری را زنان تشکیل می‌دهند، بیان کرد: مردان از ادامه فعالیت به این دلیل که با درآمد حاصل از این کار نمی‌توان امرارمعاش کرد انصراف می‌دهند یا درصدد چند شغله شدن هستند. پس طبیعتاً نقش زنان در رسانه خیلی پررنگ‌تر است.
او در زمینهٔ ارتقای شغلی نیز ترفیع گرفتن زنان در رسانه‌ها را وابسته به سیاست‌گذاری‌های کلان و یا سلیقه شخصی مدیران بالادستی رسانه‌ها دانست و اظهار کرد: گاهی مدیران بالادستی مسئولیت گرفتن زنان را برنمی‌تابند و گاهی هم از مسئولیت گرفتن زنان حمایت می‌کنند. این مسئله به سیاست‌گذاری‌های نهادهای بالادستی وابسته است.
درحالی‌که من با چادر رفته بودم از ورود من ممانعت شد
آزاده عزیزیان، عکاس خبرگزاری صداوسیما، تصریح کرد: عکاسی اصولاً حرفهای پر چالش است و زن بودن چالش های مضاعفی دارد. در بسیاری مواقع به خاطر پوشش، حذف شدیم. گویی نماز جمعه، نماز اعیاد، عکاسی در مصلا و همایش‌ها و رزمایش‌های نظامی. عکاسی از داخل بالگرد در رزمایش‌ها، هیچ‌کدام مربوط به عکاس زن نیست! درحالی‌که من تنها عکاس خبرگزاری صداوسیما در استان هستم و اگر اجازه ورود به‌جایی را به من ندهند هیچ عکاس دیگری نیست که خبر را پوشش دهند.
او با بیان اینکه ما از طرف خودِ زنان نیز تحت‌فشار هستیم، اظهار کرد: سال گذشته در هیئتی که به مناسبت دهه اول محرم در چهارباغ برگزار می‌شد، با هماهنگی مسئولین آقا در شرایطی که پوشش چادر داشتم برای عکس‌برداری به بخش زنانۀ هیئت وارد شدم و اینجا بود که برای اولین بار من را از جایی که برای عکس‌برداری رفته بودم، بیرون کردند و به من اجازه عکس‌برداری ندادند.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: این برخوردها باعث می‌شود ما به بسیاری از مکان‌ها برای عکس‌برداری مراجعه نکنیم. چندین سال پیش من عکاس شهردار بودم و وقتی او دیدار داشت من باید عکاسی می‌کردم، ولی حتی اگر به همراه شهردار به دفتر امام‌جمعه می‌رفتیم به من می‌گفتند پشت در بنشین و متعجبانه می‌گفتند عکاس خانم؟! این در حالی بود که من با چادر رفته بودم از ورود من ممانعت می شد. در مراسم جشن تکلیف در خیمه گلستان شهدا من را از خیمه بیرون کردند. این موارد واقعاً برای من که طرف قرارداد یک نهاد دولتی هستم، معضل است. ما باید به کارفرما جواب بدهیم.
این عکاس رسانه‌ای ادامه داد: در تشیع شهدای خانه اصفهان یکی از خانم‌ها به‌صورت مداوم حدود ۳۰ دقیقه در کنار من بود، به حدی که من با پلیس ۱۱۰ تماس گرفتم و گفتم یک نفر مزاحم کار من شده است. این خانم از من کارت شناسایی و توضیح می‌خواست که چرا و برای کجا عکس‌برداری می‌کنم. من نمی‌توانم به کسی که مسئولیتی ندارد کارت نشان بدهم. این وضعیت به حدی بود که وقتی من برای عکس‌برداری از بالا، در حال عبور از پله‌های سکوی تعبیه شده بودم، این خانم پای من را محکم گرفته بود. حتی بعدازاینکه عکاسان آقا او را از من جدا کردند از من چشم برنمی‌داشت و مدام در مورد من از دیگران سؤال می‌پرسید.
او که معتقد است برخی افراد لزوماً با پوشش هم مشکلی ندارند و چالش اصلی بر سر خانم‌بودن عکاس است، تصریح کرد: عکاسان چادریِ ما هم با چالش‌های شدید مواجه می‌شوند. وقتی آب در بستر رودخانه بود یکی از عکاس‌های چادری برای تصویربرداری به زیر پل خواجو رفته بود، آنجا تعدادی خانم مانع و به او متعرض شده بودند که اصلاً چرا به‌عنوان یک خانم وارد این مکان پُر از مرد شده و اصلاً از او به‌عنوان یک زن چادری چنین کاری بعید است و او را بسیار آزار داده بودند.
این عکاس رسانه‌ای با تأکید بر اینکه زنان عکاس علاوه بر کار خبری، در کار آزادانۀ عکاسی هم مشکل دارند و آقایان عکاس راحت‌تر مشتری و یا پروژه می‌گیرند، افزود: نمی‌گویم حقوق ما کمتر از مردان است، شاید ما گاهی موارد بیشتر هم حقوق می‌گیریم، اما در پروژه‌های آزاد کاملاً مسلم و بدیهی است که به ما به‌اندازه مردان حقوق پرداخت نمی‌شود.
وضعیت خبرنگاران ورزشی زن رو به بهبود است
همچنین مریم شرکت، دبیر سرویس ورزشی خبرگزاری ایسنای اصفهان، گفت: نکته اولی که می‌خواهم بگویم این است که ورزش‌های بانوان کمتر دیده می‌شود و به همین نسبت، خبر منتشر شده از ورزش بانوان نیز چنین است و مثلاً خبر فوتبال بانوان حداکثر نصف خبر فوتبال آقایان بازدید می‌خورد.
او در مورد ورود خبرنگاران زن به ورزشگاه تأکید کرد: ورود زنان به ورزشگاه در رشته‌هایی غیر از فوتبال مثل والیبال و هندبال تقریباً مسئله تا حدودی پذیرفته شده است، ولی این حضور هنوز فرهنگ‌سازی نشده است. ضمن اینکه تماشاچیِ خانم در ورزشگاه وجود ندارد و فقط خبرنگار خانم اجازه ورود دارد و اگر درگیری یا مشاجره‌ای بعد از بازی رخ دهد، خبرنگاران خانم اذیت می‌شوند. این اتفاق به‌طور ویژه بیشتر در بازی‌های بسکتبال رخ می‌دهند.
شرکت با بیان اینکه ما نمی‌توانیم ورود بانوان به ورزشگاه‌ها را ابتدا به‌طور کامل فرهنگ‌سازی کنیم و بعد به زنان اجازه حضور بدیم، تصریح کرد: به نظر می‌رسد حضور زنان و فرهنگ‌سازیِ آن باید هم‌راستا با هم باشند. باید هم‌زمان با توجیه مردانِ داخل ورزشگاه، در یک فرایند آزمون و خطا به‌مرور ظرفیت حضور بانوان را افزایش داد و شرایط را سنجید و کنترل کرد. من به‌عنوان یک خبرنگار زن در شرایطی که تماشاچی زن هم حضور داشته باشد به لحاظ روحی و روانی بیشتر احساس امنیت می‌کنم و آرامش بیشتری دارم.
او با اشاره به یکی از محدودیت‌های شرعی زنان در حوزه ورزشی، اضافه کرد: سرعت عمل در گرفتن مصاحبه پس از بازی‌ها و مسابقه‌ها اهمیت زیادی دارد. عمدۀ مواقع جایگاه خاصی برای مصاحبه در نظر گرفته نمی‌شود و خبرنگاران به ناچار برای مصاحبه به سمت فرد مصاحبه‌شونده هجوم می‌برند و چون ازدحام رخ می‌دهد، من به‌عنوان یک خانم که به مسائل شرعی و اخلاقی اهمیت می‌دهم، فرصت مصاحبه را از دست می‌دهم.
این فعال رسانه‌ای ادامه داد: حتی در ورزش فوتبال که دو نشست خبری پیش از مسابقه و پس‌ازآن برگزار می‌شود، خبرنگاران زن برای مصاحبه با بازیکنانی که در حاشیه بازی امکان گفت‌وگو با آنان فراهم می‌شود نیز همین مسئله را دارند، چون اطراف بازیکن ازدحام رخ می‌دهد و امکان جلو رفتن برای خبرنگار خانم کم است. این مسئله به‌سادگی با تعبیه جایگاه مناسب برای مصاحبه با بازیکنان، مربیان و سایر مسئولین قابل حل است.
شرکت که حضور خبرنگاران زن را نیازمند تمهیدات حمایتیِ نهادهای مسئول می‌داند، افزود: وزارت ورزش در تهران برای حضور خبرنگاران زن در ورزشگاه آزادی تمهیدات خاصی اندیشیده است، مثلاً من شنیده‌ام که خبرنگاران زن با یک ون از وزارتخانه به سمت ورزشگاه می‌روند و بدون اینکه وارد زمین شوند و مصاحبه‌ای داشته باشند، صرفاً برای پوشش بازی اعزام می‌شوند و برمی‌گردند. این تمهیدات هرچند قابل نقد است و فرصت مصاحبه را از خبرنگاران زن می‌گیرد، ولی به‌هرحال نشان‌دهندۀ این است که مسئله شناسایی شده است. برخی استان‌های دیگر نیز مجوز این‌چنین تمهیدات را برای حضور بانوان صادر کرده‌اند، اما با اینکه در اصفهان زیرساخت‌ها خصوصاً در ورزشگاه نقش‌جهان فراهم است، هنوز اقدامی صورت نگرفته است.
او با اشاره به اینکه در پوشش‌های خبریِ اداره‌ای و خارج از ورزشگاه، در برخی مواقعِ نادر مردان خبرنگار به‌راحتی صدای خودشان را بالا می‌برند و سؤالاتشان را مطرح می‌کنند اما عموماً بانوان صبر می‌کنند تا بتوانند کم‌کم سؤالاتشان را مطرح کنند، افزود: همین مسئله منجر به این می‌شود که بانوان خبرنگار در برخی مواقع فرصت سؤال کردن را هم از دست بدهند. فضای خبرنگاری ورزشی به این صورت است که همه فوری می‌خواهند از هم سبقت بگیرند و سؤال و گفت‌وگویی با سرمربی داشته باشند. مردان خیلی زودتر سبقت می‌گیرند و گاهی اوقات این مسئله منجر به اجحاف در حق زنان خبرنگار می‌شود.
این فعال رسانه‌ای حوزه ورزش ادامه داد: یکی از الزامات این است که تمرینات تیم با حضور خبرنگاران انجام شود. بعضی‌اوقات خبرنگاران زن اجازه حضور سر تمرینات تیم را ندارند.
شرکت با اشاره به مشکل حمل‌ونقل خبرنگاران زن برای پوشش برنامه‌های ورزشی و شب‌هنگام بودن مسابقات ورزشی، گفت: ورزشگاه‌ها عمدتاً در خارج از شهر بنا شده‌اند و زمان بازی تقریباً دیروقت است. اغلب بازی‌ها از ساعت ۵ یا ۶ عصر شروع می‌شوند، فوتبال در ساعت ۲۱ شب آغاز می‌شود. این مسئله منجر به این شده که ما نیمه‌شب به خانه برسیم و این مسئله خصوصاً برای خانم‌ها حداقل در جامعه ما قابل پذیرش نیست. هرچند نهادهای مربوطه خیلی مساعدت می‌کنند و مثلاً سرویس در نظر می‌گیرند، رفت‌وآمدها و ساعت بازی‌ها به‌ویژه برای زنان، مسئله است. این مسئله، در مسابقات و بازی‌های ماه مبارک رمضان بیش از پیش آزاردهنده است چون همه بازی‌ها به بعد از افطار موکول می‌شوند.
او در پایان سخن خود با بیان این نکته که به نظر وی امروزه تا حدودی نگاه باشگاه‌ها با خبرنگاران بهتر و نسبتاً شرایط به برابری نزدیک‌تر شده است، گفت: حداقل ما در نشست‌هایی که اجازه ورود پیدا کرده‌ایم، می‌توانیم به‌صورت برابر با آقایان سؤال بپرسیم و مصاحبه بگیریم و دیدگاه‌ها تا حد زیادی فرا جنسیتی شده است.
مردان در رسانه بیشتر دیده می‌شوند
ریحانه شهبازی نیز که نزدیک به یک دهه است با خبرگزاری‌های مختلف همکاری داشته است، اظهار کرد: من احساس می‌کنم که ما نسبت به همکاران مرد در برابر برخی از اخبار بیشتر متأثر می‌شویم و احساس دغدغه‌مندی بیشتر می‌کنیم، مثلاً من مدتی در حوزه کودکانِ کار گزارش می‌نوشتم و بیش از دیگران متأثر می‌شدم.
او با اشاره به اینکه زنان علی‌رغم توانمندی بیشتر نسبت به مردان، کمتر دیده و مطرح شده و یا کمتر برای جلسات دعوت می‌شوند، اظهار کرد: علت این اتفاق به‌طور واضح برای من مشخص نیست، اما بخشی از آن ممکن است به‌این‌علت باشد که کارِ خوب ما به اسم مدیرانمان که مردان هستند، ثبت می‌شود و ترفیع و امتیازِ آن را می‌گیرند.
این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه حقوق و پرداختی‌های بانوان در حیطه خبرنگاری معمولاً کمتر از مردان است، اضافه کرد: این تبعیض، هم در میزان واریزی‌ها به چشم می‌خورد و هم در به تعویق افتادن واریزی‌ها دیده می‌شود. حقوق مردان هر ماه به موقع پرداخت می‌شود، اما در مورد زنان چنین نیست و به‌گونه‌ای رفتار می‌شود که گویا این موضوع طبیعی است.
شهبازی با اشاره به اینکه به‌طور تجربی دریافته است که زنان، تمایل کمتری برای مصاحبه و دیده شدن دارند، بیان کرد: من شخصاً بسیار با بانوانی شاخص و در مسئولیت‌های بالا یا تحصیلات بالا مواجه شده‌ام که وقتی به آنها پیشنهاد مصاحبه می‌دادم، قبول نمی‌کردند. گویا زنان تمایل به دیده شدن ندارند؛ درصورتی‌که اشتباه است. حتی خواهران انجمن اسلامی و جامعه اسلامی دانشگاه حاضر به مصاحبه نمی‌شوند و صراحتاً می‌گویند باید با برادران انجمن یا جامعه هماهنگ کنید!
خبرنگاری، مشابه مشاغل نظامی است
آرزو فلاح، مسئول اتاق خبر ایرنا اصفهان نیز گفت: در دنیای حساس رسانه که هراس‌ها و لذت‌ها همراه با هم وجود دارند، خانم‌ها از روحیات خاصی برخوردارند که در حرفه خبرنگاری نیز بروز پیدا می‌کنند. نگرش خانم‌ها در خبرهای قضائی و انتظامی و آسیب‌های اجتماعی متفاوت با مردان است. شاید مردان پذیرش خشونت را داشته باشند، اما این مسئله هرگز برای زنان قابل پذیرش و عادی نخواهد شد. زنان بیشتر دغدغه‌های انسان دوستانه دارند و همواره روحیه مادری و خواهری خود را در حوزه کاری حفظ می‌کنند.
او با اشاره به تجربه شخصی خود در حوزه اخبار اجتماعی افزود: حوزه‌های جنایی و انتظامی برای من که سال‌هاست در حوزه مسائل اجتماعی کار خبری می‌کنم، هنوز سنگین است و همیشه دعا می‌کنم که این سبک سوژه‌ها کمتر سهم من شوند.
این فعال رسانه‌ای با تأکید بر دقت و نکته‌سنجی و ریزبینی خانم‌ها، خاطرنشان کرد: دقت به جزئیات، یکی از روحیات طبیعی زنانه است. این مسئله از سوی برخی مسئولان مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد. مسئولان دوست دارند که هر مسئله‌ای را به‌طورکلی مطرح کنند ولی وقتی با پرسش‌های جزئی خانم‌های خبرنگار مواجه می‌شوند، در برخی مواقع با برچسب‌هایی مثل اینکه خانم‌ها خیلی حساس هستند، به مسائل پاسخ نمی‌دهند.
فلاح با بیان اینکه مشکلات برای خانم‌های خبرنگار مضاعف است و محدودیت‌هایی برای زنان شاغل به‌ویژه در حوزه‌های خبری وجود دارد که اجتناب‌ناپذیر است، اضافه کرد: اگر با اخبار بدی در روز مواجه شده باشی طبیعتاً واکنش‌هایی که ناشی از سروکار داشتن با آن اخبار بد بوده است را در خانه و خانواده بروز می‌دهی که گاهی از طرف اطرافیان و خانواده این مسئله مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.
او با بیان اینکه حرفه خبرنگاری ۲۴ ساعته و در حالت آماده‌باش است، اظهار کرد: من گاهی می‌گویم شغل ما مشابه شغل نظامی‌ها است. این مسئله هم ممکن است خانواده‌ها را ناراحت کند. در بسیاری مواقع، اطرافیان ما را از ادامه کاری که ۲۴ ساعته است و از لحاظ حقوقی هم چندان قابل دفاع نیست، منع هم می‌کنند اما شاید علاقه و احساس مسئولیت دلیل اصلی ادامه فعالیت ماست.
این فعال رسانه‌ای با اشاره به برخی محدودیت‌های حضور برای زنان خبرنگار، بیان کرد: محدودیت‌هایی در حوزه‌های دفاعی امنیتی نیز هست که عنوان می‌شود حتماً خبرنگاران خانم اعزام نشوند. این مسائل منجر به محدودیت‌های حضور برای خانم‌ها می‌شود.
فلاح با اشاره به مطالبات صنفی خبرنگاران قراردادی گفت: بچه‌های خبرنگاری که پاره‌وقت کار می‌کنند یا رابط خبر هستند، حقوق و مزایای کمتری نسبت به نیروهای تمام وقت دارند و خیلی از مواقع زنان به جهت مسائل مالی یا علاقه به فعالیت خبری، به حداقل حقوق بدون مزایای بیمه مشغول به کار می‌شوند. طبیعی است که این قشر از مزایای دیگری چون مرخصی‌های زایمان و غیره بهره‌مند نمی‌شوند.
او ادامه داد: البته ما نیروهای رسمی از این مزایا برخوردار هستیم، اما همین مرخصی زایمان با توجه به تمام‌وقت بودنِ شغل خبرنگاری، برای زنان خبرنگار کفایت نمی‌کند. ساعت کاری خبرنگار زن بهتر است تا زمانی که کودکش کمتر به او نیاز پیدا می‌کند و اصطلاحاً پر و بالی می‌گیرد، کمتر باشد و با خانم‌های خبرنگار متأهل و مادر سازش بیشتری داشته باشند.
فائزه عباس‌پور، سرپرست سرویس اجتماعی خبرگزاری ایسنای اصفهان نیز چنین بیان کرد: من پیش از ایسنا در یکی دیگر از رسانه های کشور فعالیت می‌کردم، ولی حتی با وجود استفاده از چادر به‌عنوان پوشش، برخی از نهادهای رسمی به من متعرض می‌شدند که اصلاً چرا شما را به‌عنوان یک زن برای پوشش خبری فرستادند و بر زن نبودن خبرنگار تأکید داشتند.
وی افزود: ورود خبرنگاران به نهادهای رسمی از قبل توسط خبرگزاری‌ها هماهنگ می‌شود، ولی در بدو ورود به برخی از نهادها، نگهبانی از ورود ما ممانعت می‌کند.
وجود برخی خط‌کشی‌ها نسبت به زنان خبرنگار
اما زهره قندهاری، دبیر صفحه مدیریت شهری و شورا در روزنامه اصفهان زیبا و رئیس هیئت‌مدیره خانه مطبوعات و خبرنگاران استان اصفهان با اشاره به تبعیض‌های موجود در وضعیت مالی و درآمدی زنان فعال در رسانه، بیان کرد: مدیرمسئولان رسانه‌ها به زنان به چشم نان‌آور خانه نگاه نمی‌کنند. حتی اگر زنان خبرنگار، مطلقه، سرپرست خانوار و یا مجرد باشند، آنها را نان‌آور خانه تصور نمی‌کنند. به خانم‌ها می‌گویند که تو حقوق اداره‌کار داری و این برایت کافی است، اما به آقایان حقوق بیشتری می‌دهند چون تصور می‌کنند فقط مردان مسئولیت زندگی را به عهده دارند. فکر می‌کنم این تبعیض در اصفهان بیشتر از تهران مطرح باشد.
این بانوی فعال در رسانه، با اشاره به اینکه خبرنگاران زن میدان کمتری برای فعالیت دارند، تصریح کرد: به‌طور خاص در اصفهان این مشکل را شدیدتر می‌بینم؛ برای مثال در برخی نهادها برای نشست‌های خبری، به خبرنگاران خانم، کمتر اجازه ورود می‌دهند و تأکید می‌کنند خبرنگار و عکاس آقا برای این پوشش‌های خبری بفرستید. درحالی‌که درگذشته و در جریان انقلاب و جنگ و فضاهای سیاسی، زنان فعالیت می‌کردند و رزومه خوبی هم ارائه داده‌اند اما اکنون در این زمانه برخی خط‌کشی‌های نادرست و نگاه‌های کوته‌فکرانه نسبت به زنان خبرنگار وجود دارد.
