به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ تعداد دقیق کشورهای جهان، در روایت‌های مختلف، اعداد متفاوتی است. سازمان ملل متحد، ۱۹۳ کشور را در عضویت خود دارد که با اضافه شدن ۲ کشور ناظر غیر‌عضو، به عدد 195 می‌رسد. ۱۱ کشور یا قلمروی دیگر همچون کوزوو، تایوان و ... هم وجود دارد که عمدتا توسط برخی کشورهای دیگر به رسمیت شناخته نشده و به همین دلیل، هنوز در عضویت رسمی سازمان ملل متحد قرار نگرفته اند. با این حال تعداد کشورهای متقاضی شرکت در دو رویداد مهم ورزشی جهان یعنی مسابقات المپیک و جام جهانی فوتبال، بیش از ۲۰۶ کشور است.
در المپیک ۲۰۰۸ پکن، ۲۰۴ پرچم در مراسم افتتاحیه، حضور داشتند و مجموعا ۱۰ هزار و ۸۹۹ ورزشکار را به مسابقات فرستادند. در المپیک ۲۰۱۲ لندن، ۲ قلمروی سودان‌جنوبی و جزایر آنتیل نیز به جرگه حاضران پیوستند و مسابقات با ۲۰۶ کاروان ورزشی برگزار شد.
از المپیک ۲۰۱۶ که در برزیل برگزار شد، یک پرچم جدید به پرچم‌های قبلی اضافه شد که برخلاف همه کاروان‌هایی که سابقه حضور در المپیک را داشتند، هیچ قلمرویی نداشت؛ ۲۰۷ کاروان ورزشی از ۲۰۶ سرزمین. این کاروان ورزشی جدید که با نشان اختصاری (EOR) و پرچمی که روی آن ۵ حلقه المپیک نقش بسته بود، در افتتاحیه مسابقات حضور داشت، با نام رسمی «تیم پناهندگان» در المپیک ۲۰۱۶ ریو شرکت کرده بود. این کاروان ورزشی، ۱۰ ورزشکار داشت که ملیت اصلی آنها از ۴ کشور جنگ‌زده بود: کنگو، سودان‌جنوبی، اتیوپی و سوریه.
در المپیک ۲۰۲۰، با مساعدت کمیته بین‌المللی المپیک و اعطای سهمیه‌های خارج از مسابقات انتخابی، تعداد حاضران در کاروان پناهندگان به ۲۹ نفر رسید. علاوه بر ورزشکارانی از کشورهای جنگ‌زده‌ای همچون کنگو، سودان‌جنوبی، اریتره، سوریه و افغانستان، ۵ ورزشکار با ملیت ایرانی، یک ورزشکار عراقی و یک ورزشکار ونزوئلایی نیز در کاروان حضور داشتند. حاصل کار این کاروان ورزشی، البته چندان نسبتی با فضای رسانه‌ای شکل‌گرفته در اطراف آن نداشت و دست هیچ‌یک از اعضای کاروان پناهندگان، به مدال نرسید.
در المپیک ۲۰۲۴ پاریس، تعداد اعضای کاروان پناهندگان با یک جهش مجدد، به ۳۶ نفر رسید و علاوه بر ورزشکارانی از کشورهای جنگ‌زده آفریقایی، ۱۴ ایرانی، ۵ سوریه‌ای، ۵ افغانستانی، ۲ کوبایی و یک ونزوئلایی را نیز در خود داشت. بررسی کارنامه این ورزشکاران غیرآفریقایی، می‌تواند به خوبی نشان دهد که هدف دست‌اندرکاران کمیته بین‌المللی المپیک از تشکیل کاروان پناهندگان، بیش از آنکه بر جنبه‌های ورزشی متمرکز باشد، بر جنبه‌های تبلیغاتی حضور آنها در المپیک تکیه کرده است.
دوومیدانی
در ورزش دوومیدانی که با ۱۸۱۰ شرکت‌کننده شلوغ‌ترین رشته ورزشی المپیک ۲۰۲۴ بود، یک پناهجوی سوریه‌ای حضور داشت که در ماده پرش طول رقابت می‌کرد. محمد امین السلامی در میان ۳۱ ورزشکاری که رکورد خود را ثبت کردند، مقام ۲۹ را کسب کرد. السلامی در سال ۲۰۱۵، به وسیله یک قایق از طریق دریای مدیترانه به آلمان فرار کرده و تا پیش از آن هیچ سابقه ورزشی خاصی از وی ثبت نشده است.
بدمینتون
دورسا یاوریوفا متولد سال ۲۰۰۳ میلادی در تهران، یکی از ۱۷۹ بدمینتون‌باز حاضر در المپیک ۲۰۲۴ بود که برخلاف بقیه ورزشکاران، بدون گرفتن سهمیه در رقابت‌ها شرکت کرد و از طریق بورسیه IOC در رقابت‌ها شرکت کرد. او در ابتدا در ۲ دست با نتایج ۲۱ بر ۷ و ۲۱ بر ۸ به ورزشکار سنگاپوری باخت و سپس با نتایج ۲۱ بر ۵ و ۲۱ بر ۱۱ در ۲ ست پیاپی به ورزشکاری از کشور موریتانی باخت و به راحتی از مسابقات حذف شد.
دورسا یاوریوفا که سابقه شرکت در مسابقات قهرمانی نوجوانان ایران را دارد، در سال ۲۰۱۸ به همراه مادرش و با پاسپورت جعلی از ایران خارج شد. مادر درسا، در متنی که خبرگزاری رویترز منتشر کرده، مدعی شده که چون می‌خواسته دین خود را تغییر بدهد، مجبور شده از ایران فرار کند و به انگلیس پناهنده شود! طبق آنچه در توضیحات کمیته بین‌المللی المپیک نوشته شده، درسا یاوریوفا پس از خروج از ایران به کاوه محرابی، بازیکن سابق بدمینتون ایران که از مدیران بخش ورزشکاران کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) است، معرفی شده و از طریق او، عضویت در تیم المپیک پناهندگان را قبول کرده است. نکته جالب آنکه کاوه محرابی در سال ۲۰۰۸، اولین فرد ایرانی بود که توانست سهمیه حضور در المپیک را برای رشته بدمینتون کسب کند.
بوکس
در وزن ۵۱- کیلوگرم رشته بوکس در المپیک ۲۰۲۴، علاوه بر ۳۲ ورزشکاری که با کسب سهمیه به رقابت‌ها رسیده بودند، یک سهمیه ویژه IOC برای پناهجویان نیز حضور داشت. امید احمدی‌صفا متولد کرج و از قهرمانان کیک‌بوکسینگ ایران بود که سابقه کسب مدال نقره جهانی در این ورزش رزمی را هم دارد. با این حال، در زمان اعزام تیم ملی کیک‌بوکسینگ ایران به مسابقات جهانی ۲۰۲۱ ایتالیا، اردوی تیم ملی را ترک کرده و به آلمان پناهنده می‌شود. او بعدها مدعی شد، چون با یک ورزشکار اسرائیلی عکس گرفته، از سوی مقامات ایران تهدید شده و مجبور به پناهندگی شده است.
امید احمدی‌صفا در ۳ سالی که به آلمان پناهنده شده، توفیق خاصی نداشته و در المپیک ۲۰۲۴ هم در همان بازی اول، در ۵ راند پیاپی به بوکسوری از آمریکا باخت و حذف شد. البته ورزشکار آمریکایی نیز چندان توفیقی در مسابقات نداشت و در دور بعدی، مغلوب بوکسوری از فرانسه شد.
قایقرانی
سعید فضل‌اولی احتمالاً یکی از نامدارترین ایرانی حاضر در تیم پناهجویان است که توانسته در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۴ اینچئون توانست یک مدال نقره را در بخش دونفره به همراه علی آقامیرزایی کسب کند. او در سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴، چهار مدال در رقابت‌های قهرمانی آسیا کسب کرد اما در سال ۲۰۱۵ به آلمان پناهنده شد و اعلام کرد به دلیل «تهدیداتی که داشته از ایران فرار کرده است!» در ۱۰۰۰ متر کایاک، سعید فضل‌اولی با سهمیه اعطایی تیم پناهجویان شرکت داشت و هم‌تیمی سابق او با کسب سهیمه از طریق مسابقات انتخابی. فضل‌اولی ۳ دقیقه و ۴۰ ثانیه و ۹۴ صدم ثانیه را ثبت کرد؛ در حالیکه علی آقامیرزایی در همین رشته موفق به ثبت زمان ۳ دقیقه و ۳۳ ثانیه و ۷۸ صدم ثانیه شد.
امیر رضانژاد که سابقه کسب مدال برنز کانوی تک‌نفره زیر ۲۳ سال آسیا را دارد یکی از اعضای تیم پناهجویان است. سایت رسمی مسابقات المپیک در مطلبی اختصاصی، او را یک جنگ‌زده معرفی کرده که مجبور شده برای فرار از آن، ۱۶ روز در میان کوه‌های ایران و ترکیه پیاده برود! رضانژاد در رشته اسلالوم با سهمیه پناهجویان در المپیک ۲۰۲۴، شرکت کرد و در بخش تایم تریل، مقام ۳۲ را کسب کرد اما در بخش حذفی نتوانست به خط پایان برسد و حذف شد. وی در جدول کلی نیز در بین ۳۸ نفر، سی‌وششم شد.
سمن سلطانی دیگر ورزشکار کاروان پناهجویان است که در زمان حضور در ایران، سابقه حضور در تیم ملی کایاک را نیز دارد. او درباره شرایط اردوهای تیم ملی دوران کرونا مصاحبه جالبی دارد و می‌گوید: «در ۲ هفته قرنطینه، فدراسیون اسامی ما را به حراست مجموعه آزادی ارائه کرد و ما می‌توانستیم بدون هیچ مشکلی در آنجا تمرین کنیم. حتی مشکلی از نظر امکانات نداشتیم زیرا خودم قایق و پاروی شخصی دارم. همچنین فدراسیون قایقی را در اختیار ورزشکارانی که قایق نداشتند هم گذاشت. در این مدت از سالن بدنسازی نیز استفاده می‌کردیم که بسیار مجهز و خوب بود.» با این حال سمن سلطانی، به دلایل نامعلومی به اتریش پناهنده شد و دلیل این پناهندگی را «خطر دستگیری از سوی پلیس ایران به دلیل انتشار عکس‌های بی‌حجاب از خود» اعلام کرد. او از طریق بورسیه IOC به المپیک پاریس دعوت شد و در گروه ۷ نفره خود، مقام هفتم را کسب کرد. او در مرحله بعد نیز در بین ۳۹ نفر، سه ورزشکار اهل آفریقای جنوبی، مصر و گوام را با رکوردهایی ضعیف‌تر از خود دید.
جودو
در حالی که جودوی ایران با تعلیقی ۴ ساله دست و پنجه نرم می‌کند و موفق به شرکت در پاریس ۲۰۲۴ نیز نشده، دو ورزشکار پناهجوی ایرانی در این رقابت‌ها حاضر بودند. محمد رشنونژاد، جودوکار ۲۸ سالهای که سابقه حضور در اردوهای تیم ملی و کسب مدال نقره آسیا را نیز دارد، زمانی که در ایران بود، مصاحبه‌های گلایه‌آمیزی درباره مسائل مالی داشته و گفته بود که «می‌خواهم مدال‌هایم را برای خرج زندگی بفروشم.» او در نهایت در جریان سفر تیم ملی به هلند برای حضور در مسابقات گرندپری، هتل را ترک کرد و به این کشور پناهنده شد.
دیگر جودوکاری که اصالتی ایرانی دارد، محبوبه باربری‌ژرفی نام داشت که جز در رده جوانان، سابقه‌ای در تیم ملی ایران ندارد و در حال حاضر هم به کشور آلمان پناهنده شده است. این جودوکار بعد از ترک ایران نیز اظهارنظر خاصی درباره علت و چگونگی پناهندگی‌اش نداشته است.
هر دوی این ورزشکاران ایرانی، بدون کسب سهمیه و صرفاً از طریق بورسیه IOC به رقابت‌های جودوی المپیک پاریس رفتند و در همان بازی اول نیز برابر حریفانی از فرانسه و دومینیکن ضربه فنی شدند. البته در تیم جودوی پناهجویان، ۲ ورزشکار افغانستانی و ۲ ورزشکار سوری نیز حضور داشتند که آنها نیز در اولین رقابت خود ضربه فنی شدند. این ۶ ورزشکار در بخش تیمی نیز شرکت داده شدند و پس از باخت ۴ بر صفر برابر اسپانیا از گردونه رقابت‌ها حذف شدند.
شنا
متین بالسینی، رکورددار شنای ۲۰۰ متر ایران است. او در المپیک ۲۰۲۰ توکیو، با سهیمه یونیورسالیتی اختصاص داده شده به ایران شرکت کرد و با زمان ۱:۵۹:۹۷ دقیقه در جایگاه ۳۳ قرار گرفت. پس از بازگشت از توکیو، متین بالسینی با اخذ ویزای تحصیلی به انگلیس رفت و ترجیح داد به جای ایران برای تیم پناهجویان شنا کند. او در المپیک ۲۰۲۴ پاریس، با سهیمه پناهجویان شرکت کرد و زمان ۲:۰۰:۷۷ دقیقه در جایگاه ۴۷ قرار گرفت و نسبت به دوره قبل پسرفت داشت.
تکواندو
در حالیکه کاروان ورزشی ایران، با ۴ تکواندوکار به بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ رفت و هر ۴ ورزشکار ایران توانستند با پشت سر گذاشتن رقبا ۴ مدال کسب کنند، تیم پناهندگان نیز ۳ پناهنده ایرانی به نام‌های هادی تیران‌ولی‌پور، کسرا مهدی‌پورنژاد و دینا پوریونس داشت. تیم تکواندوی پناهجویان همچنین، یک افغانستانی و یک سوریه‌ای نیز داشت که همگی بدون شرکت در مسابقات انتخابی به پاریس آمده بودند و کارنامه بدی را نیز ثبت کردند.
در وزن ۵۸- کیلوگرم، هادی تیران ولی‌پور که سابقه کسب طلا در مسابقات یونیورسیاد برای تکواندوی ایران را داشت و به ایتالیا مهاجرت کرده و زیر پرچم پناهندگان در المپیک حاضر شد. او پس از آنکه به ایتالیا پناهنده شد، مدعی شد در زمانیکه به عنوان مجری تلویزیون در ایران فعالیت می‌کرده، از جایگاه خود برای حمایت از حقوق زنان استفاده کرده و به همین دلیل مجبور شده از ایران فرار کند. این ادعا در حالی مطرح شده که جستجوهای اینترنتی نشان می‌دهد، هادی تیران ولی‌پور در برنامه صبحگاهی یکی از شبکه‌های استانی، تمرین‌های کششی و نرمش‌های ورزشی می‌داده و مجری تلویزیونی نبوده است. هادی تیران ولی‌پور در وزن ۵۸- مردان در تکواندوی المپیک، فقط یک مسابقه داد و در ۲ راند به تکواندوکاری از فلسطین باخت و حذف شد.
کسری مهدی‌پورنژاد در وزن ۸۰+ کیلوگرم مردان که مدال طلای آن به آرمین سلیمی رسید، با سهیمه ویژه پناهجویان در المپیک ۲۰۲۴ شرکت کرد. او که به همراه همسرش پریسا فرشیدی تکواندوکار سابق ایران، از سال ۲۰۱۷ به آلمان پناهنده شده، فعالیت‌های سیاسی و رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی نیز دارد. مهدی‌پورنژاد تنها تکواندوکار تیم پناهجویان بود که یک پیروزی کسب کرد و ۲ بر یک حریف گمنام از پاپوآگینه‌نو را شکست داد. او در دور بعد به نماینده ساحل‌عاج باخت و حذف شد.
دینا پوریونس دیگر تکواندوکار تیم پناهجویان است که در دو المپیک ۲۰۲۰ و ۲۰۲۴ شرکت داشته است و جز ۳ شکست دستاوری نداشته است. پوریونس در المپیک توکیو، ۲۶ بر ۳ مغلوب چین شد و در المپیک پاریس هم ۲ باخت مشابه ۲ بر صفر برابر چین و ترکیه ثبت کرد. پوریونس تا پیش از ترک ایران، سابقه دعوت به تیم ملی تکواندو و کسب مدال برنز در رقابت‌های تکواندوی آسیا در سال ۲۰۱۲ را نیز دارد؛ اما پس از پناهندگی به آلمان، توفیق شاخصی نداشته است. دو تکواندوکار دیگر تیم پناهجویان در المپیک ۲۰۲۴ نیز مقابل حریفانی از هنگ‌کنگ و آمریکا شکست‌های ۲ بر صفر را تجربه کردند.
وزنه‌برداری
یکی از موارد عجیب پناهندگی در بین ورزشکاران ایرانی، یکتا جمالی است که در ۱۷ سالگی دست به این کار زد. او در اردیبهشت ۱۴۰۱ و تنها ۵ روز بعد از کسب نقره قهرمانی جوانان جهان، به آلمان پناهنده شد. یکتا جمالی سال قبل از آن نیز با به دست آوردن ۳ مدال برنز، اولین مدال جهانی زنان وزنه‌بردار ایران را کسب کرده بود، اما به یک‌باره همراه با پریسا جهانفکریان وزنه‌بردار دسته سنگین‌وزن ایران، اردوی تیم ملی در یونان را ترک کرده و به روشی عجیب و با قایق به آلمان رفت.
درباره علت پناهندگی این دو وزنه‌بردار ایرانی، گمانه‌زنی‌هایی انجام شده و بی‌توجهی به آنان، دلیل اصلی این اتفاقات عنوان شده است. اما آنچه مسلم است این است که پناهندگی آنها از قبل برنامه‌ریزی شده بوده؛ به طوریکه امیر محمد شهنوازی، ملی‌پوش پیشین پارالیفتینگ ایران، در مصاحبه با شبکه "ایران اینترنشنال" گفته است که او یکتا جمالی را در روزهای فراریش از یونان به آلمان همراهی کرده بود.
شهنوازی پیش از این با این ادعا که اهل سیستان و بلوچستان است و در آن استان کسی امکان رسیدن به پیراهن تیم ملی را ندارد، توانست از دولت آلمان پناهندگی بگیرد. البته داستان سرایی عجیب شهنوازی به همین‌جا ختم نمی‌شود و مدعی است یک مدال جهانی نیز برای ایران به دست آورده؛ در حالیکه چنین چیزی صحت ندارد. امیرمحمد شهنوازی پس از مثبت شدن آزمایش دوپینگ خود به صورت غیر قانونی از مرز زمینی خارج شد. او پس از خروج از کشور جذب کمپین تحریم ورزش ایران شده و حالا نقش فراری دادن ورزشکاران ایرانی را برای این کمپین ضد ایرانی بازی می‌کند.
یکتا جمالی در حالی که کمتر از ۲۰ سال دارد، در ۲ سال گذشته چندین بار نیز مهمان شبکه «ایران اینترنشنال» بوده است. او که نتوانست سهمیه المپیک ۲۰۲۴ را کسب کند، با سهمیه ویژه پناهجویان به رقابت‌ها دعوت شد و نهایتا با ثبت رکورد مجموع ۲۳۱ کیلوگرم به رتبه نهم المپیک رسید. جمالی می‌توانست روزهای خوبی را در ایران داشته باشد؛ اما آنچه مسلم است این است که در یک تله قرار گرفت و با وعده‌های توخالی از ایران خارج شد.
کشتی
در رقابت‌های کشتی المپیک ۲۰۲۴ پاریس، دو پناهجوی ایرانی نیز حضور داشتند که برخلاف کشتی‌گیرانی که تابعیت خود را عوض می‌کنند و برای کشوری دیگر مدال می‌آورند، توفیق چندانی نداشتند. مرور مصاحبه‌های آنها پس از اعلام پناهندگی نشان می‌دهد که آنها به دنبال جمع و جور کردن، کیس پناهندگی بوده‌اند!
ایمان مهدوی و جمال‌ولی‌زاده که هیچ سابقه‌ای از شرکت در مسابقات مهم در زمان حضورشان در ایران ندارند، برای آنکه بتوانند پناهندگی بگیرند، دست به داستان سرایی‌های جالبی زده‌اند. مهدوی مدعی شده که در اکتبر ۲۰۲۰، به دلیل ترس از جانش مجبور به ترک کشور خود شده و از طریق کوهستان‌های ترکیه از ایران فرار کرده است. جمال ولیزاده هم در مصاحبه با روزنامه لوپارازین مدعی شده به دلیل آنکه در یکی تظاهرات علیه داعش در شهر کرمانشاه ایران شرکت کرده، دستگیر شده است. او همچنین مدعی شده که پس از آزادی با قید وثیقه، مجبور شده تا قبل از خروج غیرقانونی از کشور، ۶ ماه مخفیانه در تهران زندگی کند.
حالا و پس از این داستان‌سرایی‌ها، کمیته بین‌المللی المپیک به این دو پناهجوی ایرانی نیز بورسیه‌ای برای شرکت در المپیک داد، اما نتیجه آن چندان خوشایند نبود. ایمان مهدوی در وزن ۷۴ کیلوگرم کشتی آزاد، در همان رقابت اول با نتیجه ۱۰ بر صفر مقابل تسابولوف صربستانی، ضربه فنی شد و در وزن ۶۰ کیلوگرم کشتی فرنگی، جمال ولیزاده ۹ بر صفر مقابل بهرام‌اف ازبکستانی باخت.
حرف آخر...
امید احمدی‌صفا (بوکس)، محمد رشنونژاد (جودو)، درسا یاوریوفا (بدمینتون)، متین بالسینی (شنا)، محبوبه ژرفی (جودو)، سعید فضل‌الله و سمن سلطانی (قایقرانی کانو)، امیر رضانژاد (قایقرانی اسلالوم)، یکتا جمالی (وزنه‌برداری)، ایمان مهدوی (کشتی آزاد)، جمال ولیزاده (کشتی فرنگی) و هادی تیران‌ولی‌پور، کسرا مهدی‌پورنژاد و دینا پوریونس (تکواندو)، ورزشکاران عضو تیم پناهندگان در المپیک ۲۰۲۴ پاریس بودند که متولد ایران هستند اما اگر در ایران می‌ماندند، بعید بود بتوانند به المپیک بروند؛ چرا که یا نمی‌توانستند سهمیه بگیرند یا رقبای سرسختی داشتند.
بررسی اجمالی، کارنامه ورزشی پیش از مهاجرت و بعد از پناهندگی آنان، در کنار مرور اظهار نظرهای آنها و همچنین نتیجه کسب شده در المپیک پاریس نشان می‌دهد که ما با دو دسته ورزشکار پناهجوی ایرانی مواجه هستیم. یک دسته بزرگ، شامل کسانی است که از طریق ورزش، به دبنال جفت‌وجور کردن کیس پناهندگی، اخذ تابعیت یک کشور اروپایی و ایجاد راهی برای کسب درآمد هستند و دسته دیگر که اتفاقا خیلی کوچکتر است، ورزشکارانی هستند که اگر در ایران می‌ماندند می‌توانستند پیشرفت بهتری داشته باشند، اما در دام شبکه پیچیده‌ای افتادند که به دنبال تحریم ورزش ایران هستند.
البته که سیل مهاجرت از کشور به شکل پناهندگی، مسئله غم‌انگیزی است که باید برای آن چاره‌ای اندیشید، اما اینکه فکر کنیم ۱۴ عضو تیم پناهجویان المپیک اگر در ایران می‌ماندند، ۴۰ سهمیه ایران در المپیک پاریس افزایش می‌یافت، حرف درست و دقیقی نیست.
گزارش از علی رجبی
