به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، مسأله اربعین به طور کلی و اربعین سیدالشهداء (ع) به طور خاص، نه تنها از جنبه اجتماعی و تاریخی می‌تواند مورد بحث قرار گیرد، بلکه روایات و احادیث نیز بر این مهم تأکید دارند.
از پیامبر اکرم(ص) نقل شده: زمین تا چهل روز بر مؤمن گریه می‌کند (بحارالانوار، ج۲، ص ۶۷۹)
از امام صادق (ع) درباره امام حسین (ع) نیز روایت شده است: آسمان تا چهل روز بر حسین(ع) خون گریست و زمین چهل روز با سیاهی و تیرگی گریه کرد و خورشید چهل روز با کسوف و سرخی خود گریست و فرشتگان آسمان چهل روز گریه کردند و... (مستدرک الوسائل ص ۲۱۵)
این روایات بر عظمت قیام حسین (ع) دلالت دارند و گویای این مسأله هستند که در شهادت سالار شهیدان نه تنها انسان ها، بلکه تمام مخلوقات عالم دچار تأثر و حزن و غم شدند و این مسأله ای دور از ذهن و غیرقابل باور نیست، چه آنکه در قرآن می‌خوانیم: «یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض...» (جمعه، ۱) آنچه در آسمان ها و زمین است، تسبیح خدا را می‌گوید.
و آنچه که می‌تواند تسبیح خدا را بگوید، قطعا می‌تواند برای شهادت بهترین اولیای الهی و یارانش محزون و متأثر باشد و حتی بگرید. اما اینکه حقیقت این تأثر در موجودات عالم چیست، در حیطه علم انسان عادی قرار نمی‌گیرد.
اهمیت اربعین
مسأله اربعین حسینی و اقامه عزا و مجالس ذکر مصیبت در روایات مورد تأکید قرار گرفته است تا آنجا که از امام حسن عسگری (ع) نقل شده است که یکی از علامات مؤمن زیارت اربعین است.
این روایت نشان از اهمیت مسأله اربعین در مکتب تشیع دارد و یکی از نشانه‌های ایمان و محبت نسبت به ائمه(ع) است.
فلسفه یادآوری اربعین
همه به خوبی می‌دانیم بر مبنای روایات در میان ذوات مقدسه ائمه معصومین (ع)، امام حسین (ع) جایگاهی خاص دارد و اگر چه معصومین (ع) کشتی نجات محسوب می‌شوند، اما کشتی نجات اباعبدالله (ع) وسیع‌تر و سریع‌تر از همه است، چرا که خون پاک آن حضرت اسلام ناب را بیمه کرد و آن حضرت به نوعی بزرگ‌ترین احیاگر اسلام حقیقی است.
از همین رو اربعین شهادت آن بزرگوار نیز بیش از سایر معصومین (ع) مورد توجه قرار می‌گیرد و حتی برای وجود مقدس پیامبر اسلام(ص) و امیرالمومنین(ع) نیز مسأله اربعین رحلت و شهادت مورد توجه قرار نگرفته است، چرا که یادآوری اربعین شهادت حسین (ع) خونی تازه را در رگ‌های شیعیان به جریان می‌اندازد و همگان را به قیام برای خدا چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی دعوت می‌کند، همچنانکه قرآن نیز موعظه اصلی خویش را همان قیام برای خدا (فردی و اجتماعی) می‌داند: «قل انما اعظکم بواحدة ان تقوموا لله مثنی و فرادی»
در هر حال مسأله اربعین و اقامه عزا برای سالار شهیدان در این روز از جایگاه والایی برخوردار است، چه آنکه این عمل از علامات مؤمن شمرده شده و بزرگان دین نیز در این رابطه متفق القول بوده‌اند.
اهمیت زیارت امام حسین (ع ) در روایات
زیارت امام حسـین علیه السلام آرزو و درخواست مشترک تمام انبیاء و فرشتگان آسمان است.
امام صادق علیه‌السلام می فرماید: «لَیْسَ نَبِىٌّ فِى السَّمواتِ وَاْلأرْضِ، إِلاّ یَسْـأَلوُنَ اللّه َ تَبارَکَ وَ تَعـالى أَنْ یُؤْذَنَ لَهُمْ فِى زِیارَةِ الْحُسَیْنِ علیه السلام، فَـفَـوْجٌ یَنْـزِلُ وَ فَـوْجٌ یَعْـرِجُ، هیچ پیامبرى در آسمانها و زمین نیست مگر این که از خداوند می‌خواهند به آنان رخصت دهد تا به زیارت امام حسین علیه‌السلام مُشرّف شوند، چنین است که گروهى به کربلا فرود آیند و گروهى دیگر از آنجا عروج کنند.» (مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۲۲۴)
آن حضرت در حدیثی دیگر می فرماید:«لَیْسَ مِنْ مَلَکٍ فِى السَّمواتِ وَاْلأَرْضِ الا یَسْـأَلوُنَ اللّه َ تَبـارَکَ وَ تَعـالى أَنْ یُؤْذَنَ لَهُمْ فِى زِیارَةِ الحُسَیْنِ علیه السلام، فَـفَـوْجٌ یَنْـزِلُ وَ فَـوْجٌ یَـعْـرِجُ، هیـچ فرشتـه اى در آسمـانها و زمین نیست مگر این که مى خـواهد خداوند متعـال به او رخصـت دهد تا به زیـارت امام حسـین علیه السلام مشـرّف شود؛ چنین اسـت که هـمواره فوجى از فرشتگان به کربلا فـرود آینـد و فوجـى دیگر عروج کنـند و از آنجـا اوج گـیرند.» (مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۴۴)
سفر معنوی اربعین، به یقین آثار و برکات مادی و معنوی و دنیوی و اخروی فراوانی را به دنبال دارد که در تربیت نسل های جدید علیرغم همه آسیب ها و مشکلات موجود و آینده، بسیار موثر و مفید خواهد بود.
چگونه می‌توان به تصویر کشید جمعیتی که برای پیاده‌روی اربعین گرد هم آمدند و سخت‌ترین شرایط را سپری میکنند تا در کنار مردمی که خود در شرایط دشواری قرار دارند به زیارت بروند، مردمی که پذیرایی میکنند در حالی که خودشان در سختی و تنگنا هستند اما آنها به زائر حسین رسیدگی میکنند بدون اینکه چشم داشتی داشته باشند. آنها خدمتگزاری به زائر را افتخار خود می‌دانند، فرقی نمی‌کند آن زائر عراقی، عرب یا ایرانی باشد. در این سفر شما با روح کلی انسانیت، سر و کار پیدا می‌کنید. اربعین برای ما و بخش وسیعی از جامعه نوعی شرافت اخلاقی متفاوت، شرافت عاشورایی و انسانیت اخلاقی متفاوتی را به ارمغان می آورد. اگر شما در بدنه اجتماعی، انسان‌های اربعینی ما را پیدا کنید کم و بیش متوجه تفاوت‌ها می‌شوید.
در زندگی فردی و خانوادگی خویش باید از این آموزه های دینی وحسینی بهره بگیریم و ایمان و معرفت خود را افزایش دهیم و رفتارهای دینی مناسبی هم داشته باشیم، به طور مثال اگر همسر ما عاشق امام حسین(ع) است به عشق امام باید برخی از کمبودهای زندگی را نادیده بگیریم وسازگاری بیشتری باهم داشته باشیم. با این روش شاید بتوانیم خودمان را به لحاظ فردی به امام حسین(ع) نزدیک‌تر کنیم و این اخلاص، بی‌ریایی و پاکی در مسیر و توجه به اهداف امام از قیام و کلمات نورانی، آن احساس سنخیت و قرابتی که ما با سیدالشهدا داریم و با فرزند گران‌قدرش، امام زمان(عج) این احساس قرابت و سنخیت را از دست ندهیم .
وقتی ایمان و عمل صالح را توانستیم در وجود خودمان متجلی و اسلام را در زندگی خودمان پیاده کنیم، این برکت از طرف خدا تضمین شده و وعده داده شده است ودر دیگران هم موثر خواهد بود.
ما قیام‌های متعددی بعد از قیام اباعبدالله تا از بین رفتن بنی‌امیه داشتیم، اگر به همین ترتیب تاریخ را دنبال کنید، امام حسین یک فرهنگی را در عالم بشریت باقی گذاشتند مبنی بر اینکه در برابر ظلم نباید سکوت کرد. به همین دلیل استقلال‌طلبان عالم با اینکه بدنبال فرار از استعمار و استثمار هستند، از امام حسین(ع) درس عزت و آزادگی می‌گیرند. این ظرفیت و زمینه‌ای است که سیدالشهداء و پس از ایشان، کاروان اسراء به سرپرستی امام زین‌العابدین و حضرت زینب(س) برای ما به عنوان میراث بر جای گذاشتند.
شخصیت بزرگ امام حسین (ع) الگوی کامل و بی نظیر برای همه مسلمانان است و شهادت آن حضرت آغازگر یک سلسله تحولات عظیم در جهان بوده است. امروزه مراسمات و عزداری ها در سراسر عالم و به زبان های مختلف و با حضور خیل عظیم مردم حتی گاهی غیرمسلمان در مراسم اربعین به یک جریان استراتژیک در جهان اسلام تبدیل شده است، آری امروز اربعین حسینی، جلوه اقتدار امت اسلامی و جاودانگی پیام عاشورا است.
در اربعین حسینی مسلمانان جهان اعم از شیعه و سنی از اقصی نقاط جهان گرد هم جمع شده و ارادت خود را به سالار شهیدان ابراز میکنند. توجه به زندگی امام حسین (ع) و قیام عاشورا، درس‌های بزرگی نظیر ظلم ستیزی، مبارزه با استکبار و امر به معروف و نهی از منکر را برای همه مسلمانان وحتی تمامی آزادی خواهان دارد.
روزگاری شیعیان عراق شرایط دشواری داشتند و به راحتی نمی‌توانستند به زیارت مزار سیدالشهداء بروند. از آن روزها حکایت‌های بیرحمانه فراوانی در تاریخ ثبت شده که امروز با تلخی از آنها یاد می‌شود. اما امروز وضعیت با دیروز متفاوت است و دوستداران سیدالشهداء از سراسر جهان می‌توانند با فراغ بال به زیارت امام‌شان بروند و چندین قرن غربت و ممنوعیت را درهم بشکنند. امروزه سفر اربعین، دریای خروشانی از دوستداران امام حسین(ع) است که در کربلا به هم می‌رسند و یاد سالار شهیدان را گرامی می‌دارند. در این میان خبرنگاران و تاریخ‌نگاران زیادی در این سفر همراه عزاداران و زائران امام حسین(ع) هستند و جزئیات این سفر را ثبت و ضبط می کنند، سفری که برای آیندگان نکات مهمی در بر خواهد داشت.
آری چنانکه امام خمینی(ره) فرمودند: محرم و صفر را زنده نگه دارید که این محرم و صفر اسلام را زنده نگه داشته است.
ما بر این باوریم اگر قیام سیدالشهدا نبود، با آن توطئه‌هایی که بنی‌امیه چیده بودند، چیزی از اسلام باقی نمی‌ماند. زیرا قیام سیدالشهداء مردم خفته سال ۶۱ هجری را بیدار کرد و اگر امروز ما هم بیدار وآگاه نشویم مشخص نیست چه بلایی در آینده بر سر اسلام عزیز خواهد آمد لذا ضروری است این پرچم پرافتخار را با سربلندی در سراسر عالم به اهتزاز دربیاوریم و در زمره یاران امام باشیم و به ندای غریبانه دیروزش که فرمود: هل من ناصر ینصرنی، امروز با تمام وجود پاسخ مثبت بدهیم.
قیام بزرگ عاشورا، پایه‌گذار مکتب و گفتمانی فکری و اخلاقی محسوب می شود که همچنان ارزش های این قیام در اعماق وجود اهل یقین، زنده است و در این میان، عاشقان مکتب حسینی رسالتی بس خطیر را در ارتباط با انتقال و مخابره حقیقت این پیام در دنیا برعهده دارند.
اربعین حسینی، بیانگر اهمیت مبارزه با ظلم و تبعیض است که در روشنایی آن می توان این درس را آموخت که انسان همواره باید در برابر نظام استبدادی و ظلم ایستادگی کند و تا براندازی آن باید از خود مقاومت نشان دهد.
در اربعین حسینی نهضت سرخ کربلا تثبیت و در اذهان تاریخ ماندگار شد، از این رو برای پاسداشت عاشورا در روز اربعین، عاشقان حسینی با حرکت امام حسین(ع) تجدید عهد و پیمان میکنند که البته در بهترین وجه خود آن را با رفتن به زیارت سیدالشهدا(ع) در کربلا ابراز می‌نمایند.
دلدادگان مکتب اهل بیت(ع) در حرکتی خودجوش و فارغ از هر قومیت، ملیت و مذهبی گرد بیرق حق طلبی حضرت سیدالشهدا(ع) جمع می شوند تا با برپایی باشکوه این مراسم، نمایشگر قدرت اتحاد و انسجام مسلمانان و معرف اسلام حقیقی در برابر تاریکی تفکر و اندیشه های تکفیری باشند که در تلاش هستند تا تصویری مخدوش از دین اسلام و مسلمانان را به جهانیان عرضه کنند.
اهمیت اربعین از دیدگاه مقام معظم رهبری:
.. این روزها روزهاى نزدیک به اربعین است. پدیده‌ى بى‌نظیر و بى‌سابقه این سال های اخیر، پیاده‌روى(اربعین) میان نجف و کربلا یا بعضى از شهرهاى دورتر از نجف تا کربلا است؛ بعضى از بصره، بعضى از مرز، بعضى از شهرهاى دیگر، پیاده راه مى‌اُفتند و حرکت میکنند. این حرکت عشق و ایمان است؛ ما هم از دور نگاه میکنیم به این حرکت، و غبطه میخوریم به حال آن کسانى که این توفیق را پیدا کردند و این حرکت را انجام دادند:
گرچه دوریم به یاد تو سخن میگوییم بُعد منزل نبوَد در سفر روحانى
بیانات در درس خارج فقه ۹/آذر/۱۳۹۴
اهمیت اربعین در آن است که در این روز، با تدبیر الهی خاندان پیامبر (ص) یاد نهضت حسینی برای همیشه جاودانه شد و این کار پایه گذاری گردید. اگر بازماندگان شهدا و صاحبان اصلی، در حوادث گوناگون - از قبیل شهادت حسین بن علی (ع) در عاشورا - به حفظ یاد و آثار شهادت کمر نبندند، نسل های بعد، از دستاورد شهادت استفاده زیادی نخواهند برد. ...
اگر زینب کبری و امام سجاد (ع) در طول آن روزهای اسارت - چه در همان عصر عاشورا در کربلا و چه در روزهای بعد در راه شام و کوفه و خود شهر شام و بعد از آن در زیارت کربلا و بعد عزیمت به مدینه و سپس در طول سال های متمادی که این بزرگواران زنده ماندند - مجاهدات و تبیین و افشاگری نکرده بودند و حقیقت فلسفه عاشورا و هدف حسین بن علی و ظلم دشمن را بیان نمی کردند، واقعه عاشورا تا امروز، جوشان و زنده و مشتعل باقی نمی ماند.
چرا امام صادق (ع) - طبق روایت - فرمودند که هر کس یک بیت شعر درباره حادثه عاشورا بگوید و کسانی را با آن بیت شعر بگریاند، خداوند بهشت را بر او واجب خواهد کرد؟ چون تمام دستگاه های تبلیغاتی، برای منزوی کردن و در ظلمت نگه داشتن مسئله عاشورا و کلا مسئله اهل بیت، تجهیز شده بودند تا نگذارند مردم بفهمند چه شد و قضیه چه بود. تبلیغ، این گونه است. آن روزها هم مثل امروز، قدرت های ظالم و ستمگر، حداکثر استفاده را از تبلیغات دروغ و مغرضانه و شیطنت آمیز می کردند. در چنین فضایی، مگر ممکن بود قضیه عاشورا - که با این عظمت در بیابانی در گوشه ای از دنیای اسلام اتفاق افتاده - با این تپش و نشاط باقی بماند؟ یقینا بدون آن تلاش ها، از بین می رفت. درسی که اربعین به ما می دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت."
اربعین به روز یادآوری حادثه عاشورا و زنده نگه داشتن یاد شهادت و ظلم ستیزی تبدیل شد. اجتماع کوچک خاندان امام حسین (ع) و برخی از بنی هاشم گویا بیعتی با حقیقت و ارزشهای والایی انسانی بود. اما اولین کسی که عاشقانه خود را به مزار عطرآگین حسین (ع) رساند ، جابر بن عبدالله انصاری بود .
رهبرمعظم انقلاب در جایی دیگر می فرمایند: این کسانی که این راه را طی می کنند و این حرکت عاشقانه و مؤمنانه را انجام می دهند، کار صحیح و بزرگی انجام می دهند و آنها یک شعار بزرگی را زنده می کنند. چراکه در این کار هم ایمان و اعتقاد قلبی و باورهای راستین، تحریک‌کننده و عمل‌کننده است و هم عشق و محبّت .
آیت الله خامنه ای تفکر اهل بیت (س) و تفکر شیعی را ترکیبی از عقل و عاطفه و ترکیبی از ایمان و عشق معرفی می کنند و معتقدند این همان چیزی است که در سایر فِرَق اسلامی، خلأ آن محسوس است.
رهبر معظم انقلاب: تنها خاندان پیغمبر که عناصری برجسته، ممتاز، نورانی و ملکوتی هستند و مردم به آنها عشق می ورزند و با آنها حرف می زنند، به آنها سلام می کنند و از آنها ان‌شاءالله جواب می شنوند یک فرصت بزرگی در اختیار پیروان اهلبیت قرار داده اند؛ زیارت ائمّه (ع)، که زیارتها سرشار از مفاهیم عالی و ممتاز است، این فرصت را به پیروان داده است که خلاءهای عاطفی و عاشقانه را برای آنها پر کند.
آیت الله خامنه ای یکی دیگر از ویژگی های مهم اربعین و اجتماع عظیم مسلمانان را وحدت آفرینی آن می دانند و درباره عزت آفرینی اجتماع مسلمانان در پیاده روی اربعین می فرمایند: «اگر ما با هم باشیم، کشورهای اسلامی، ملّتهای مسلمان - سنّی و شیعه و فِرَق مختلف تسنّن و تشیّع - با یکدیگر دلهایشان صاف باشد، نسبت به یکدیگر سوءظن نداشته باشند، سوءنیّت نداشته باشند، به یکدیگر اهانت نکنند، ببینید در دنیا چه اتّفاقی خواهد افتاد؛ چه عزّتی برای اسلام درست خواهد شد! وحدت؛ وحدت.»
باتوجه به روایات و دیدگاه مقام معظم رهبری در مورد جایگاه وآثار اربعین حسینی، لازم است راهکارها و شیوه های تقویت وحفظ مکتب امام حسین علیه السلام و آثار و برکات و حال و هوای سفر معنوی پس ازاربعین و حفظ ارزشهای اسلامی را هم فرا بگیریم .در ادامه به برخی نکات اساسی در این زمینه اشاره می گردد:
۱. پیاده روی اربعین در ترویج فرهنگ دفاع و جهاد و مبارزه با دشمن، نقش بزرگی دارد و موجی است که در دل دشمنان وحشت می اندازد، پس به همین اندازه هم می توانیم به اسلام خدمت کنیم تا انشاالله زمینه ظهور منجی عالم فراهم گردد.
۲.تقویت بنیه دفاعی اسلام از مصادیق آیات قرآن است (واعدوا لهم ما استطعتم من قوه) یعنی پیاده روی به نوعی تقویت بنیه دفاعی اسلام می باشد پس این فرهنگ را در میان خودمان حفظ کنیم.
۳.همه زوار و زائرین ایرانی باید از مهمان نوازی عراقی های عزیز و گرامی که در اربعین حسینی با تمام توان و قدرت و هرچه در بساط خود دارند با اینکه برخی خود نیازمندند، در اختیار زائران قرار می دهند، تشکر و قدردانی نمایند و این قدردانی و صمیمیت را پس از سفر در سایت ها و کانال ها اعلام کنند تا آنها قدردانی ما را متوجه و برای سفرهای آینده تشویق گردند، خصوصا زمانی که آنها برای زیارت به ایران اسلامی می آیند ما نیز باید حقوق و شئون یک میهمان را حفظ نماییم.
۴.باید پیامهای عاشورا و اربعین را از طرق مختلف حضوری و مجازی به سراسر عالم اعلام کنیم و آنها را با مکتب اهلبیت(ع) و به ویژه امام حسین علیه السلام آشنا سازیم.
۵.اربعین فرصتی است برای تجمع عظیم مذهبی و فرهنگی در جهت حفظ و تقویت اتحاد ملی و بین المللی جهان اسلام و متحدساختن همه آزادی خواهان عالم برای مبارزه با استکبار جهانی. لازم است این اتحاد و همدلی پس از اربعین هم با شدت و جدیت بیشتری حفظ شود.
۶.لازمه عشق به اهلبیت علیهم السلام عمل به دستورات آنهاست، چنانکه امام سجاد علیه السلام فرمودند: «من احبنا بقلبه و عمل لاوامرنا فهو معنا فی السنام الاعلی، کسانی که قلبا ما را دوست داشته باشند و به دستورات ما عمل کنند در درجات عالی بهشت در کنار ما هستند.»
لازم است در ارتباطات فردی و خانوادگی و اجتماعی به همه دستورات آنها عمل کنیم و وفاداری خود را نشان دهیم و به عهد و پیمان هایی که در این سفر معنوی با خدا و اهلبیت بسته ایم به خوبی عمل نماییم.
۷.دوستی و محبت خود را نسبت به اهلبیت(ع) در موقعیت های مختلف زندگی از جمله در زیارات و دعاها و توسل و شرکت در مجالس مذهبی و برپایی روضه ها ونماز اول وقت و مطالعه سرگذشت آنان و انفاق و ایثار و خدمت به محرومین و حفظ عفاف و حجاب و انس با قرآن و رعایت حقوق والدین و همسر و فرزندان و ... اعلام نماییم.
۸.با کمک به مظلومان و دوری از ظالمان، حق و باطل را برای نسل های آینده به خوبی روشن و شفاف سازیم و آنها را تشویق به تبری و تولی کنیم.
۹.از هر امکاناتی که در اختیار داریم برای نشر و ترویج مکتب اهلبیت علیهم اسلام استفاده کنیم، از قدرت و توان فردی و اداری و سازمانی و مالی و اجتماعی و....
۱۰.آموزه های دینی و اسلامی را به صورت عملی در زندگی خود به کاربگیریم و پیاده کنیم و الگوی مناسبی برای دیگران و بویژه نسل های بعدی باشیم.
۱۱. در دفاع از ولایت و دستاوردهای انقلاب اسلامی پیشقدم باشیم و از تهدید دشمن و سرزنش دیگران ترس و باکی نداشته باشیم.
۱۲.فرزندان خود را حسینی تربیت کنیم وبرای تربیت نسل حسینی و فاطمی در جامعه اسلامی هم تلاش کنیم و هم برنامه ریزی مناسب وکاملی داشته باشیم.
۱۳. مراقب باشیم خدای ناکرده با برخی گناهان و رفتارهای نادرست و حتی اختلاف با اطرافیان و منت گذاری ها، ثواب سفر اربعین خود را کم نکنیم.
۱۴. با بیان خاطرات خوش سفر اربعین، فرزندان و اطرافیان خود را برای سفر معنوی اربعین سالهای بعد، تشویق و ترغیب کنیم و صرفا سختی ها و نقاط منفی سفر را که امری عادی است، مطرح نسازیم تا موجبات ناامیدی و دلسردی آنان را فراهم نکنیم.
در خصوص مضامین زیارت اربعین و فضیلت زیارت با پای پیاده با حجت الاسلام مرتضی عباسیان، کارشناس تاریخ اسلام به گفتگو نشستیم که در ادامه آن را می‌خوانید:
مظلومیت سیدالشهدا (ع)
وی با بیان اینکه در زیارت اربعین سیدالشهدا (ع)، آنجاکه اشاره شده، السلام علی الحسین المظلوم، به مظلومیت امام (ع) تأکید شده است. وقتی در فراز قبلی و اوصافی که حضرت رو معرفی می‌کند دقت میکنیم اولین تصویری که در ذهن خواننده دعا شکل می‌گیرد، این است که حسین علیه السلام با خدای عالم ارتباط قوی دارد و کسی مقرب تر و عزیز تر از ایشان در کره خاکی وجود ندارد اما در ادامه با فرازی رو به رو می‌شویم که اگر شناخت دقیق نداشته باشیم یک علامت سوال بزرگ در ذهن ما شکل می‌گیرد و آن سوال این است که اگر حسین ولی و حبیب و خلیل خداست پس چرا اسیر کربات و قتیل عبرات می‌شود؟ که البته واضح و روشن است که سنت و حکمت خدا در این دنیا بر این است که انسان دارای اختیار است و در بندگی و کفر مخیر است.
عباسیان افزود: از این مطلب نباید غفلت کرد که حقیقت عالم این دنیا نیست، حقیقت عالم در آخرت است و در آن عالم حضرت چنان جایگاهی دارد که همه به احوالش غبطه می‌خورند و «حضرت باید قربانی شود تا متقرب شود، باید سر دهد تا از همه عالم سر شود» «اَلسَّلاَمُ عَلَی أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ. سلام بر آن دچار گرفتاری‌ها و کشته اشک ها».
اشاره به مفهوم شهادت
مدیر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) اقرار و شهادت را از جمله دیگر مفاهیم مورد اشاره در زیارت اربعین دانست و گفت: در زیارت اربعین ۸ بار کلمه اشهد بکار رفته است. امیرالمومنین (ع) در حکمت ۲۱۸ می‌فرماید: «یکی از نشانه‌ها و مراحل ایمان اقرار به زبان است». زائر حسین و کسی که با اباعبدالله علیه السلام می‌خواهد پیمان ببندد و همراهی کند می‌بایست اقرار به ولایت و جایگاه امام داشته باشد. در فرازی از زیارت اربعین، آنجا که ذکر شده «اَللَّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِیُّکَ وَ ابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَ ابْنُ صَفِیِّکَ الْفَائِزُ بِکَرَامَتِکَ» «خدایا من گواهی می‌دهم که حسین ولیّ تو و فرزند ولیّ تو، و برگزیده ی تو، و فرزند برگزیده توست حسینی که به کرامتت رسیده». به این مفهوم اشاره دارد.
برشمردن ویژگی‌های سیدالشهدا (ع)
وی خاطرنشان کرد: بیان ویژگی‌های امام حسین (ع) و جایگاه سیدالشهدا (ع) از دیگر مفاهیم زیارت اربعین است: زمانی که سیدالشهدا (ع) از مکه خارج می‌شد در پاسخ به اینکه چرا از مدینه خارج می‌شوی، به دیدار وجود مبارک پیامبر (ص) در خواب اشاره و فرمودند: جد بزرگوارم فرمودند، «إِنَ لَک فِی الْجَنَّةِ دَرَجَاتٍ لَا تَنَالُهَا إِلَّا بِالشَّهَادة» «تو در بهشت درجه و جایگاهی داری که به آن نمی‌رسی مگر با شهادت». فلذا در زیارت اربعین چنین میگوییم: أَکْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَهِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَهِ وَ اجْتَبَیْتَهُ بِطِیبِ الْوِلاَدَ». «او را به شهادت گرامی داشتی». «و به خوشبختی اختصاصش دادی، و به پاکی ولادت برگزیدی» «و جَعَلْتَهُ سَیِّداً مِنَ السَّادَهِ وَ قَائِداً مِنَ الْقَادَهِ وَ ذَائِداً مِنَ الذَّادَهِ وَ أَعْطَیْتَهُ مَوَارِیثَ الأْنْبِیَاءِ». و او را آقایی از آقایان، و پیشروی از پیشرویان، و مدافعی از مدافعان حق قرار دادی، و میراث‌های پیامبران را به او عطا فرمودی».
هدف از قیام عاشورا
عباسیان در ادامه بیان کرد: هدف اصلی حماسه عاشورا و نهضت کربلا «هدایت و نجات و بیداری امّت» است. آن حضرت در دعوت مردم به راه خدا و سنّت پیامبر و احکام قرآن چنان عمل کرد که عذر و بهانه‌ای را برای کسی باقی نگذاشت و اتمام حجّت نمود در زیارت اربعین می‌خوانیم؛ «فَاَعْذَرَ فی الدُّعآءِ، وَمَنَحَ النُّصْحَ». این عبارت یعنی گاهی بیدرای جامعه و شکستن جوّ خفقان و مبارزه با بدعت‌ها و انحراف‌ها، «خون» می‌خواهد. امام، چنین فرمود خون قلبش را در راه خدا نثار کرد: «وَبَذَلَ مُهْجَتَهُ فیک»، تا اینکه «لِیسْتَنْقِذَ عِبادَک مِنَ الْجَهالَةِ وَحَیرَةِ الضَّلالَةِ». «سبب بیداری امت رسول خدا شود و آنها را از سردرگمی و جهالت نجات دهد».
وی افزود: وضعیت جامعه در عصر سیدالشهدا به گونه‌ای بود که بعد پنجاه سال با بدعت‌ها و تحریفات بنی امیه فرسنگ‌ها از جامعه نبوی فاصله گرفته بود تنها خون شهادت حسین علیه السلام می‌توانست در ارکانِ حکومت اموی که بر پایه جهل مردم استوار بود، زلزله بیافکند.
روشنگری و برشمردن ویژگی‌های دشمنان اهل بیت (ع)
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در ادامه فرازهای زیارت اربعین به معرفی دشمنان و قاتلین اباعبدالله می‌پردازد و آنها را معرفی می‌کند. این فراز مانند نورافکنی است که در جاده مه آلود راه را برای ادامه مسیر روشن می‌کند می‌باشد به ما می‌گوید؛ ویژگی‌هایی که باعث شکل گیری چنین بد بختی شود چیست. ما باید تلاش کنیم گرفتار چنین انحرافات و گناهانی نشویم. اشاره به ویژگی‌های «فریب خوردگان دنیا: «غَرَّتْهُ الدُّنْیا»، فروختن آخرت به بهای ناچیز دنیا: «وَشَری آخِرَتَهُ»، هواپرستی: «وَتَرَدّی فی هَواهُ»، به خشم آوردن خدا و پیامبر و امام، پیروی از منافقان و تفرقه افکنان و گنه کاران.
اشاره به زیارت اربعین در آیات قرآن کریم
وی در خصوص مستندات قرآنی زیارت و پیاده روی اربعین بیان کرد: در قرآن کریم دو دسته آیه درباره سفر وجود دارد، یک دسته به طور عام دعوت به سفر می‌کند و دسته دوم به طور خاص دعوت به زیارت آن‌هم با پای پیاده می‌نماید. خداوند متعال در آیه شریفه ۱۰۹ سوره مبارکه یوسف، می‌فرماید: «أَفَلَمْ یَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَیْرٌ لِلَّذینَ اتَّقَوْا أَ فَلا تَعْقِلُونَ، سوره یوسف آیه :۱۰۹ که باتوجه به زمان نزول آیه رایج‌ترین شیوه سفر، سفر با پیاده است. «بهترین و اوّلین مصداق برای سیر و سفر، سفر با پای پیاده است».. همچنین خداوند در آیه ۱۰ سوره مبارکه جمعه، مقدمه‌ای برای برخورداری از فضائل و برکات الهی برمی شمارد و می‌فرماید: «فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ اذْکُرُوا اللَّهَ کَثیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»
سفارش به زیارت با پای پیاده
عباسیان افزود: دسته دوم: آیاتی که به نحو خاص بر سفر با پای پیاده دلالت دارد. خداوند در آیه ۲۷ سوره حج، دستور به زیارت با پای پیاده را هم داده است و آن را بهترین روش زیارت بر می‌شمارد و سُنّت می‌نماید. اولین محل زیارت در عالم خانه خدا بود. اولین نقطه‌ای که از زیر دریاها سربرآورد و خشک شد و از زمین از همانجا شروع به گسترش نمود محل کعبه بود که همین نقطه اولین زیارتگاه هم محسوب می‌شود که اولین زائر آن حضرت آدم علیه السلام بود و تمام انبیای الهی این محل را زیارت کردند. «وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا وَ عَلَی کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ» «و در میان آدمیان بانگ حج در ده تا پیاده و بر هر شتر لاغری که از هر راه دوری آمده باشد، سوی تو آیند». نکته مهم در این آیه این است که خدای متعال حج با پای پیاده را مقدم بر سواره ذکر فرمود که به خاطر این است که مقام کسانی که با پای پیاده به حج می‌روند در پیشگاه خدا افضل است چرا که رنج این سفر را بیشتر تحمل میکنند، و به همین دلیل در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله می‌خوانیم: کسی که پیاده حج می‌کند در هر گام هفتصد حسنه دارد در حالی که سواره‌ها در هر گام هفتاد حسنه دارند».
زیارت اربعین در روایات
مدیر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) در ادامه بااشاره به اهمیت زیارت ائمه (ع) و سپس به اهمیت زیارت امام حسین در روایات، بیان کرد: امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «إن لکل امام حق فی عنق اولیائه و شیعته و انّ من تمام الوفاء بالعهد و حسن الاداء زیارة قبورهم فمن زارهم رغبة فی قبورهم و تصدیقاً بما رغبوا فیه کان ائمتهم شفعائهم یوم القیامة». (هر امامی پیمانی بر گردن شیعیان و دوستانش دارد یکی از شرایط وفای به عهد و نیکو ادا کردن آن، زیارت مزار آنان است. پس هرکس با رغبت به زیارت آنان برود و زیارتشان کند و آنچه را که امامان بدان رغبت داشته‌اند تصدیق کند، در روز قیامت امامان شفاعت کنندگانشان خواهند بود).
با پای پیاده به زیارت رفتن در روایات
وی خاطرنشان کرد: در خصوص زیارت خانه خدا پیشتر اشاره شد که امام روح کعبه است. درباره ائمه (ع) از جمله امیرالمومنین (ع) نیزبه نقل از امام صادق (ع) آمده است: «هر که پیاده به زیارت امیر مؤمنان علیه السلام رود، خداوند متعال به هر گامی ثواب یک حجّ و یک عمره برای او نوشته می‌شود، و اگر پیاده برگردد، به هر گامی، برای او ثواب دو حجّ و دو عمره می‌نویسند». همچنین جناب عبدالعظیم حسنی از حضرت جواد علیه السلام در مورد زیارت امام رضا علیه السلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند: «ما زار أبی أحد فأصابه أذی من مطر أو برد أو حر الا حرّم الله جسده علی النار» «هیچ کس پدرم را زیارت نمی‌کند که متحمل سختی شود مثل باران یا سرما یا گرما، مگر آنکه خداوند بدن او را بر آتش حرام خواهد نمود».
عباسیان در پایان گفت: امام صادق (ع) درباره ثواب زیارت امام حسین علیه السلام با پای پیاده می‌فرماید: «کسی که با پای پیاده به زیارت امام حسین برود، خداوند به هر قدمی که برمی‌دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو می‌فرماید و یک درجه مرتبه‌اش را بالا می‌برد، وقتی به زیارت رفت، حق تعالی دو فرشته را موکل او می‌فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شر و بد است را ننویسند و وقتی برگشت با او وداع کرده و به وی میگویند: ای ولیّ خدا! گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهلبیت رسولش هستی، به خدا قسم! هرگز تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد کرد». بنابر این پیاده به زیارت رفتن هم مورد سفارش قرآن است و هم در روایات معصومین تأیید شده و نه تنها از نظر عقل و هم از نظر نقل امری مورد تأیید بوده، بلکه تکریم مقام سید الشهدا (ع) است.
توصیه اخلاقی برای پیاده روی اربعین
حضور در مراسم معنوی و زیبای پیاده روی اربعین که تجلی ارزشهای الهی و عظمت سیاسی و اجتماعی شیعه است، توفیقی است که در طول سال فقط یک بار نصیب انسان می شود.
با توجه به دسته جمعی بودن سفر و همراهی با میلیون‌ها زائر، شایسته است نکاتی را از جهت اخلاقی رعایت کنیم تا علاوه بر بهره معنوی بیشتر، سفر را نیز به کام خویش و دیگران شیرین سازیم.
زائر در سفر پیاده روی اربعین که با میلیون ها زائر همراه است نکاتی مانند نوشتن وصیت، حلالیت طلبیدن، صدقه دان، سعه صدر داشتن، پرهیز از مزاحمت نسبت به دیگران، اسراف نکردن، در حال خود بودن و زیاده گویی نکردن، رعایت نظافت، ایثار داشتن و تشکر از خادمین زوار الحسین (صلوات الله علیه) را رعایت کند.
توصیه اخلاقی برای پیاده روی اربعین
نوشتن وصیت
وصیت کردن از ویژگی های یک مؤمن است؛ مخصوصا وقتی انسان به سفر عزیمت می کند، اهمیت آن چند برابر می شود چنانچه در روایت داریم وصیت کردن، وظیفه هر مسلمانی است.
و در روایتی رسول خدا صلی الله و علیه و آله می فرمایند: کسی که بدون وصیت کردن بمیرد، به مرگ جاهلیت مرده است.
خداحافظی کردن و حلالیت طلبیدن
رسول گرامی اسلام صلی الله و علیه و آله فرمود: بر مسلمان است هنگامی که به سفر می رود، برادرانش را با خبر کند و بر برادران اوست زمانی که او از سفر بازمی گردد، به پیشوازش بروند.
نیت کردن
توجه داشته باشیم که با نیت می توانیم اثر عمل را هزاران برابر کنیم؛ هر عملی نیاز به نیت دارد. برای سفر زیارتی نیت رضای خدای متعال، رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله)، امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا و ائمه هدی (علیهم السلام) را در نظر بگیر.
در روایت آمده هیچ گاه برای ریا و خودنمایی قصد رفتن به زیارت نداشته باش.
امام صادق (علیه السلام) به برخی اصحابشان فرمودند: آیا به زیارت قبر اباعبدالله (علیه السلام) می روید؟ گفتم: بله. حضرت فرمود برای این سفر سفره بر می دارید؟
کردم، بله. حضرت فرمودند: یقیناً اگر به زیارت قبول پدران و مادرانتان می رفتید، چنین نمی کردید. عرض کردم: پس چه چیزی بخوریم؟ فرمودند: شیر و نان.
روزه گرفتن قبل از سفر
امام صادق (علیه السلام) توصیه فرموده است که قبل از اینکه بخواهی از خانه خودت به قصد کربلا عزیمت کنی، روز چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه را روزه بگیر (3 روز روزه بگیر) و روز سوم غسل کند:
إِذَا أَرَدْتَ الْمَسِیرَ إِلَى قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَصُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْخَمِیسِ وَ الْجُمُعَةِ.
دعای سفر
دعا کردن پیش از سفر، سبب آرامش خاطر انسان می شود و بر لذت سفرش می افزاید و از نگرانی و اضطراب او می کاهد.
پیامبر از جبرئیل علیه السلام نقل می کند: هر کس هنگام تصمیم گرفتن به مسافرت، در آستانه خانه خود یازده مرتبه سوره توحید را بخواند، خداوند نگهبان او در سفر خواهد بود تا زمانی که بازگردد.
صدقه فراموش نشود
قبل از سفر صدقه بدهد که در روایتى از امام باقر (علیه السلام) آمده: «هر زمان امام سجّاد (علیه السلام) پاى در رکاب مى گذاشت با صدقه دادن در حدّ توان خود، سلامتى را از خداوند عزّوجل طلب مى کرد .
هنگام بازگشت از سفر نیز به شکرانه سلامتى سفر به اندازه توان خویش صدقه مى داد و حمد و شکر خدا بجاى مى آورد».(8)نیز آمده است: صدقه بده و هر روز که خواستى از منزل خارج شو
و اگر چیز ناگوارى به دلت راه پیدا کرد، به اوّلین مسکینى که برخورد مى کنى صدقه بده سپس حرکت کن که خداوند، خطر را از شما دور مى کند.
نشان دادن اوج محبت و برادری دینی
در رأس آداب پیاده روی اربعین «نشان دادن محبت و احساس برادری دینی» قرار دارد. باید این محبت و برادری در دل عزاداران امام حسین (علیه السلام) باشد و در رفتارهایشان دیده شود که چگونگی بیان این محبت و ابراز آن به دیگران به هنر هر کدام از زائران عزیز بستگی دارد.
با یک لبخند یا سلام و علیک گرم، با یادگیری چند کلمه عربی محبت آمیز و ابراز آن به عزیزان عرب در راه و یادگرفتن کلمات معروف عربها.خنده و تبسم به مردم عراق.
صبور باشیم و از جدال و نزاع پرهیز کنیم
در مسیر اربعین امام حسین (علیه السلام) ممکن است افرادی را ببینید که با عقاید و افکار شما مخالف باشند و حتی به شما توهین هم بکنند. مواظب باشید! زمان اربعین، زمان اوج صبوری و انعطاف پذیری است.
در این سفر زیاد هوس «برخی نهی از منکرها» به سرتان نزند ... یادمان باشد «دعوا درست نشدن» اولویت دارد بر اینکه رفتار غلط اصلاح شود. پس مراقب باشید که یک دفعه ای تصمیم نگیرید که در آنجا همه چیز را درست کنید! (به نقل از بیانات حجت الاسلام پناهیان)
در این رابطه شما را به نسخه ای از امام صادق علیه السلام ارجاع می دهیم:
امام صادق (علیه السلام) یکی از دوستانشان را دیدند و فرمودند: این طوری که من به تو نگاه می کنم، احساس می کنم اگر کسی دشنام به علی (علیه السلام) بدهد، تو حاضری او را به قتل برسانی؟
او گفت: بله، من نمی توانم تحمل کنم. حضرت فرمود: ولی می دانید ما چگونه هستیم؟ کسی که جدّ من یعنی علی (علیه السلام) را صبّ کند و به ایشان نفرین کند، من از او فاصله می گیرم تا عصبانیت او فروکش کند و بعد می روم با او مصافحه می کنم. (محاسن/1/260)
در بیانی دیگر داریم که پیامبر گرامی اسلام می فرماید: می خواهید شما را از کسی که آتش جهنم بر او حرام است خبر کنم؟
هر کسی که صمیمی، سهل الوصول، نرم و انعطاف پذیر است. خدا این آدم ها را جهنم نمی برد: لاُخْبِرَنَّکُمْ عَلى مَنْ تَحْرِمُ النّارُ عَلَیْهِ غَداً، عَلى کُلِّ هَیِّنٌ لَیِّنٌ قَریبٍ سَهْلٍ. (ارشاد القوب/ 1/195)
اگر توانستید که به حرم رفته و زیارت کنید، اگر بین الحرمین ازدحام بود، همان جا را حرم قرار دهید... فراموش نکنیم که زیارت مستحب است و رعایت حق الناس واجب.
استفاده از بهترین لحظاتی که در اختیار داریم:
در فرصتی که در این چند روزه به دور از دغدغه های روزمره و گرفتاری های دنیوی برایتان به وجود آمده، بهترین استفاده معنوی را داشته باشید.
این زمان ها بهترین وقت است برای تفکر کردن، توجه بیشتر به نماز ها؛ اول وقت خواندن و به جماعت خواندن آن ها، تعقیبات نماز را طولانی تر از همیشه و مداومت به ذکر داشته باشید.
در این مدت توفیق ختم کل یا قسمتی از قرآن را از دست ندهید و آن را هدیه به امام زمان علیه السلام، 14 معصوم علیهم السلام و رفتگان و شهدا کنید.
خدمت کردن به زوّار
در رابطه به خدمت کردن به مردم روایاتی را به عنوان نمونه از امام صادق علیه السلام خدمتتان تقدیم می کنیم:امام صادق (علیه السلام) فرمود: محبوبترین آنان نزد من کسانی هستند که با مردم مهربان تر و در راه برآوردن نیازهای آنان کوشاتر باشند. (الکافی، ج2، ص199)
کسی که در فکر برآوردن نیاز برادر مؤمن مسلمان خود باشد تا زمانی که در فکر نیاز او هست، خداوند نیز در (فکر) نیاز وی باشد (نیازش را برطرف می کند).(امالی شیخ طوسی، ص79، ج741)
حال اگر این برادران مؤمن که به آنها خدمت می شود، زائر یکی از عزیزترین و بهترین مخلوقات حضرت حق باشند، خودتان پاداش و ثواب آن را حساب و کتاب کنید...
زیارت با آرامش و بدون آزار و اذیت
آرامش و وقار ظاهری، نشانی طمأنینه درونی است. رفتار شتاب زده هم گویی باطن آشفته و نابسامان است. در توصیه ی مربوط به زیارت آمده است که:
با وقار و آرامش راه بروید، قدم ها را کوچک بردارید، حالت طمأنینه داشته باشید، با حالت ذکر و تسبیح و تکبیر، وارد حرم و مزار شوید.
از ائمه معصومین علیهم السلام است که به محض ورود به کربلا با همان سر و روی خاکی به زیارت بروید.
اگر توانستید که به حرم رفته و زیارت کنید، اگر بین الحرمین ازدحام بود، همان جا را حرم قرار دهید... فراموش نکنیم که زیارت مستحب است و رعایت حق الناس واجب...
در روایت داریم که پیامبر مکرم اسلام (صلی الله و علیه و آله) فرمودند : "انسان مسلمان و مومن آن کسی است که دیگران نسبت به اموال و جانشان از جانب او در امان باشند" (نهج البلاغه، نامه 45 و خطبه 167)
شیرینی و لذت این سفر معنوی گوارای وجودتان ... در هنگام دعا، فرج مولایمان و منتقم خون حسین بن علی علیهما السلام، پدر و مادر، حق و حق داران، مظلومین، جاماندگان، ملتمسین دعا را فراموش نکنید
سعه صدر داشتن
طبیعی است حضور در این سفر با مشارکت و همراهی میلیون‌ها زائر، قطعا انسان را با سختی‌هایی روبرو خواهد کرد، لذا باید از جهت روحی و روانی آمادگی مواجه شدن با مشکلات پیش رو را داشته باشیم، سعه صدر و بردباری را چاشنی سفر خود کنیم.
و از بی حوصلگی، کم ظرفیتی، بی تابی و گلایه نمودن از دیگران خود داری کنیم. برای بالا بردن آستانه صبر و تحمل باید تمرین صبوری نمود که امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند:
«إِنْ لَمْ تَکُنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَکَ أَنْ یَکُونَ مِنْهُم (11)اگر بردبار نیستی خود را وادار به بردباری کن، زیرا کسی که خود را به گروهی شبیه کند، به زودی از آنان می شود».
پرهیز از مزاحمت نسبت به دیگران
در پیاده روی اربعین، زائر با ازدحام جمعیت، محدودیت های مکانی برای استراحت، عدم وجود وقت مشخص برای خواب و بیداری مواجه خواهد بود لذا باید مراقب باشد .
وقتی به مکان هایی که برای استراحت تعبیه شده وارد می شود با سر و صدا کردن، بلند حرف زدن و... موجبات آزار و اذیت و مزاحمت برای زائرینی که بر اثر خستگی راه به استراحت پرداخته اند را فراهم نکند.
و این سفر معنوی را با گناه همراه نکند که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم) در بیانی فرمودند: «مَنْ آذَى مُؤْمِناً فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَل...
هر که مؤمنى را بیازارد مرا آزار داده است، و هر که مرا بیازارد خدای عزوجل را آزار داده است».
پرهیز از اسراف و زیاده روی در خوردن و آشامیدن
گر چه در این سفر معنوی، مردم سخاوتمند عراق با جان و دل، از عمق وجود، بدون هیچ منتی و با افتخار در خدمت زائرین هستند و انواع و اقسام غذاها را حتی با اصرار و التماس بذل و بخشش می کنند.
ولیکن باید مراقب بود که غذا به اندازه نیاز برداشته شود تا هم از اسراف، حیف و میل ها جلوگیری شود و هم پرخوری صورت نگرفته باشد.
خصوصا آنکه زائر در یک سفر معنوی گام برداشته است و پرخوری قلب را می میراند. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
«لَا تُمِیتُوا الْقُلُوبَ بِکَثْرَةِ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ فَإِنَّ الْقُلُوبَ تَمُوتُ کَالزُّرُوعِ إِذَا کَثُرَ عَلَیْهَا الْمَاء (13) دل را به زیادی در خوردن و نوشیدن نمی رانید چون دل می میرد همان طور که زراعت اگر آب زیاد در آن رود از بین می رود».
پرهیز از زیاده گویی
خودداری کردن از پرحرفی، گزافه گویی، بیهوده گویی از اموری است که همه جا، خصوصا در این سفر معنوی باید رعایت شود تا مبادا به دل شکستن، بحث و جدل، غیبت، سوء تفاهم، عیب جویی، منجر نشود که امیر المومنین (علیه السلام) فرمودند:
«مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ کَثُرَ خَطَؤُهُ وَ مَنْ کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّار
هر کسى که سخنش افزایش یافت، اشتباهات او نیز فزونی خواهد یافت، و هر کس خطایش افزایش یافت، حیایش کم می شود، و هرکس حیایش کم شد، تقوایش کم می شود، و کسی که تقوایش کم شود، دلش می میرد.
و هر کس قلبش بمیرد، به دوزخ وارد خواهد شد». در حال خویش بودن، به ذکر و صلوات مشغول شدن، تأمل و تفکر در حوادث عاشورا، جایگزین های مناسبی در این سفر برای پرحرفی خواهد بود.
رعایت ایثار
حادثه عاشورا با ایثار، از خود گذشتگی و فداکاری عجین شده و شهدای کربلا از بالاترین سرمایه وجودی خویش یعنی جانشان در راه خدا و بقای مکتب اسلام گذشتند و مصداق بارز این آیه شریفه قرار گرفتند:
«وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ... [حشر/9] و آنان را بر خود ترجیح مى دهند، گرچه خودشان را نیاز شدیدى باشد».
لذا زیبنده است که زائر حسینی در این سفر با تأسَّی از سیّد الشهداء (علیه السلام)، این فضیلت اخلاقی را ظهور و بروز ببخشد و در مقدم داشتن دیگران خصوصا سالخوردگان، بزرگ ترها، بانوان، بچه ها بر خود در صف های توزیع غذا، سوار شدن بر وسایل نقلیه، مکان‌های عبادت، زیارت و صف های جماعت و مانند این ها پیش گام باشد.
رعایت نظافت
کثرت جمعیت زائرین، جنگ زدگی کشور عراق، وضعیت نامساعد محیط زیستی این کشور بطور طبیعی زمینه بروز برخی مشکلات و نارسایی های بهداشتی را فراهم می کند.
لذا هر زائری ضمن اهتمام به حفظ بهداشت فردی باید از هر گونه اقدامی که موجب آلودگی محیط پیرامون می شود، مانند زباله و آشغال ریختن در مسیر سفر، و جاده پرهیز کند که امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: «مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ التَّنَظُّفُ[(15) پاکیزگی از اخلاق انبیاست».
تشکر از میزبان
وظیفه اخلاقی ایجاب می کند که زائرین علی رغم مشکلات، کمبودها و نقص هایی که ممکن است با آن مواجه شوند از خادمین، مسئولین و دست اندرکاران تشکر و سپاس گذاری کنند که فضا و بستر را مهیا کرده اند تا عاشقان سید الشهداء (صلوات الله علیه) بتوانند در مراسم معنوی و همایش عظیم جهانی پیاده روی اربعین، حضور داشته باشند.
امام سجاد (علیه السلام) در این رابطه می فرمایند: «یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِعَبْدٍ مِنْ عَبِیدِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَ شَکَرْتَ فُلَاناً فَیَقُولُ بَلْ شَکَرْتُکَ یَا رَبِ فَیَقُولُ لَمْ تَشْکُرْنِی إِذْ لَمْ تَشْکُرْهُ ثُمَّ قَالَ أَشْکَرُکُمْ لِلَّهِ أَشْکَرُکُمْ لِلنَّاس
خداوند در روز قیامت به بنده اش می فرماید: آیا از فلانی تشکر کردی؟ او می گوید: پروردگارا، از تو تشکر کردم؛ خداوند می فرماید: چون از او سپاس گزاری نکردی، شکر و سپاس مرا هم نکرده ای، آن گاه حضرت فرمودند:
شکرگزارترین شما در برابر خداوند شکرگزارترین شما در برابر مردم است». امید است که با رعایت این نکات اخلاقی سفری ماندگار و شیرین برای خویش رقم بزنیم
نتیجه:
جریان اربعین، و رعایت توصیه های اخلاقی اربعین، تمرینی جهت همسویی با منویات امام عالم و تمرینی در مسیر قرارگیری در نور ولایت اهلبیت عصمت و طهارت(ع) است.
افرادی که تجربه حضور در سفر زیارت اربعین را دارند، معترفند که در این سفر، سبک جدیدی از زندگی را تجربه میکنند.
زیرا هم اخلاق واقعی را یاد می گیرند و هم خود به معلم اخلاق تبدیل می شوند. لذا رعایت کردن توصیه های اخلاقی یکی از عالی‌ترین ارزشهای انسانی در پیاده روی اربعین است.
پاک‌طینتان عالم با رعایت توصیه های اخلاقی در این همایش جهانی کنار یکدیگر جامعه‌ای را تشکیل می‌دهند که محبت و مودت پایه آن، و ایثار و از خودگذشتگی و برادری و برابری از جلوه‌های بی‌بدیل آن است به عبارتی اوج اخلاق مداری در این مسیر نمایان است.
