به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ صندوق رفاه دانشجویان، یک موسسه مالی است که زیر مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می کند. این صندوق وظیفه دارد تا در ایام تحصیلی دانشجویان اقدام به ارائه تسهیلات مالی به ایشان کند.
صندوق رفاه دانشجویی در سه مقاطع مختلف تحصیلی و دانشگاه های مختلف اقدام به پرداخت کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان دوره های مختلف می کند.
بازپرداخت این وام ها بدون سود و 5 ساله است.
همچنین دانشجویان ملزم هستند برای دریافت این تسهیلات اقدام به ارائه یک تا دو سند ضمانت که در دفترخانه های ثبت اسناد رسمی ثبت می شود، کنند.
شرایط دریافت وام صندوق رفاه دانشجویان
شرایط عمومی دریافت وام صندوق رفاه، اعتقاد به اصول دین اسلام یا یکی از ادیان رسمی، تابعیت جمهوری اسلامی، رعایت اخلاق و شئون دانشجویی به تشخیص معاونت دانشجویی، دانشجو بودن و اولویت نیاز مالی، عدم دریافت بورس یا کمک هزینه تحصیلی از سازمان‌های دیگر، نداشتن بدهی معوق در صندوق، عدم اشتغال و داشتن سند تعهدنامه محضری با ضامن معتبر است.
همچنین در آیین‌نامه برای تعیین اولویت نیاز مالی، به دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی یا نهادهای حمایتی دیگر اشاره شده است. نیاز و اولویت دانشجوی مستعد کم‌بضاعت برای دریافت وام را معاونت دانشجویی دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی تشخیص می‌دهد.
• وام‌های تحصیلی و مسکن به دانشجویان روزانه تمام‌وقت دانشگاه‌های دولتی و مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای تعلق می‌گیرد.
• وام ویژه دکتری برای دانشجویان روزانه تمام وقت مقطع دکتری ناپیوسته و پیوسته واجد شرایط دانشگاه‌های دولتی و مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی در نظر گرفته شده است.
• وام شهریه به دانشجویان نوبت دوم دانشگاه‌های دولتی، مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی، آموزشکده‌های فنی حرفه‌ای و دانشجویان شهریه‌پرداز پیام نور، جامع علمی کاربردی و آزاد تعلق می‌گیرد.
دانشجویان متقاضی وام نباید در دو نیم سال قبل از درخواست وام در دوره‌های روزانه، مشروط شده باشند. البته دانشجویان ورودی جدید در نیمسال اول و دوم بدون حساب معدل می‌توانند وام بگیرند. اگر دانشجو در یک نیمسال مشروط شده باشد می‌تواند نصف وام را دریافت کند.
مبالغ و شرایط وام‌های صندوق رفاه دانشجویان
صندوق رفاه دانشجویان وام‌های تحصیلی، شهریه، ازدواج، مسکن، ضروری و... را ارائه می‌دهد.
وام تحصیلی برای مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته به مدت حداکثر ۴ نیمسال تحصیلی است. کارشناسی پیوسته و دکترای تخصصی ناپیوسته غیربورسیه حداکثر ۸ نیمسال تحصیلی، کارشناسی ارشد پیوسته و دکترای حرفه‌ای حداکثر ۱۲ نیمسال تحصیلی و دکتری پیوسته حداکثر ۱۶ نیمسال تحصیلی می‌توانند از این وام استفاده کنند.
این وام برای دانشجویان متأهل که سند تأهل خود را ارائه کنند تا حداکثر مبلغ تعلق می‌گیرد. مبلغ وام برای دانشجویان متأهل زن دارای فرزند که سرپرستی فرزندان را به عهده دارند، دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، دانشجویان برتر، ممتاز، نمونه و مبتکر، همچنین دانشجویان توان‌خواه و دانشجویان مرد مجرد ساکن در خوابگاه‌های غیردولتی، در صورت وجود اعتبار حداکثر تا ۵۰ درصد قابل افزایش است.
وام ضروری وامی است که به دلیل حوادث و بلایای طبیعی، شرایط خاص، ازدواج، تولد فرزند و همچنین برای حمایت از دانشجویان برتر، نمونه کشوری، مبتکر، قهرمان ورزشی و توان‌خواه در نظر گرفته شده است. دانشجویان روزانه تمام وقت دانشگاه‌های دولتی، مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و مراکز فنی و حرفه‌ای می‌توانند برای دریافت این وام در شرایط ضروری درخواست بدهند. وام ازدواج در این بخش، با وام ازدواج به طور کلی متفاوت است و فقط به دانشجویان تعلق می‌گیرد.
دانشجویان کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد ناپیوسته حداکثر دو بار، دانشجویان کارشناسی پیوسته و دکترای تخصصی ناپیوسته غیربورسیه حداکثر چهار بار و دانشجویان کارشناسی ارشد پیوسته و دکترای پیوسته حرفه‌ای حداکثر پنج بار می‌توانند از این وام استفاده کنند.
همچنین دانشجویان در هر نیمسال منحصراً برای یک رویداد می‌توانند از این وام استفاده کنند. آن‌ها باید حداکثر ۹ ماه پس از رویداد، مستندات لازم را برای دریافت وام ارائه دهند تا بتوانند این وام را دریافت کنند.
وام ویژه دکتری مخصوص دانشجویان دکتری تخصصی ناپیوسته و دانشجویان مقطع دکتری پیوسته است که امتحان جامع را با موفقیت گذرانده باشند. همچنین این دانشجویان باید در دوره روزانه تمام‌وقت دانشگاه‌های دولتی و مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی تحصیل کنند. این وام می‌تواند به خصوص در دوره نوشتن پایان‌نامه به دانشجویان کمک کند.
وام مسکن دانشجویان درواقع وام ودیعه مسکن دانشجویان است که برای تامین بخشی از هزینه اجاره خانه دانشجویان متاهل و مجرد روزانه تمام وقت در دانشگاه‌های دولتی، مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای در نظر گرفته شده است.
دریافت این وام به ارائه‌ی اجاره‌نامه رسمی دارای کد رهگیری نیاز دارد. اجاره‌نامه از لحاظ مکانی باید در شهر محل تحصیل یا سکونت دانشجو و به نام دانشجو یا همسر او یا هر دو باشد. مبلغ این وام بر اساس محل زندگی و وضعیت تأهل متفاوت است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی عملکرد قانون بودجه سال ۱۴۰۳ را در حوزه آموزش عالی و تحقیقات ارزیابی کرده است. بخشی از این گزارش وضعیت صندوق‌های رفاهی دانشجویی و عملکرد قانونی آن را مورد بررسی قرار داده است؛ چراکه بند «ب» تبصره «۱۲« قانون بودجه سال ۱۴۰۳ به موضوع واریز ۱۰۰ درصد از وجوه بازپرداخت وام‌های شهریه دانشجویی به خزانه‌داری کل کشور مربوط است.
بر اساس این قانون؛ «صد در صد (%۱۰۰) وجوه اداره شده پرداختی از محل بازپرداخت وام‌های شهریه دانشجویی از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۴۰۲ به خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود. وجوه مذکور تا سقف سه هزار میلیارد (۳،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰) ریال به صندوق‌های رفاه دانشجویی به‌عنوان کمک، جهت افزایش منابع مالی صندوق‌های مزبور اختصاص می‌یابد تا مطابق اساسنامه مصوب، برای پرداخت وام شهریه به دانشجویان دانشگاه‌های دولتی و دانشگاه آزاد اسلامی براساس سرانه دانشجویی و سایر پرداخت‌های رفاهی دانشجویی و مازاد هزینه تحصیلی دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور و ایثارگران و فرزندان آن‌ها و افرادی که تحت پوشش هیچ نهادی نیستند به تشخیص کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور به مصرف برسد».
کل اعتبار وجوه اداره‌شده صندوق‌های رفاه دانشجویان تا ۱۳۹۵ به‌عنوان آخرین سال حدود ۸۰۰ میلیارد تومان بوده است. بازپرداخت این منابع ازسوی دانشجویان از سال ۱۳۹۸ تا پایان سال ۱۴۰۲ به‌طور کامل محقق شده‌است. یعنی از سال ۱۳۹۵ هر ساله به‌طور میانگین ۲۰ درصد از این اعتبار وصول شده‌است. میزان اعتبارات باقیمانده از کل وجوه اداره شده مربوط به سال ۱۳۹۵ نیز کمتر از ۵ میلیارد تومان است که احتمالاً تا پایان سال ۱۴۰۳ محقق خواهد شد.
در این گزارش عنوان شده است که در نظر گرفتن سقف ۳۰۰ میلیارد تومان برای بازپرداخت وجوه اداره شده به صندوق‌های رفاه، غیر واقعی است و شفافیت بودجه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
همچنین حمایت از دانشجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امام خمینی (ره) مشروط به اعتبارات این بند، امری غیر ممکن است؛ زیرا اعتبار باقیمانده رقم بسیار ناچیزی است که امکانی برای حمایت این دانشجویان را فراهم نمی‌کند.
درحال حاضر منابع صندوق رفاه دانشجویی وزارت علوم کفاف پرداخت وام شهریه فقط به حدود ۱۰۰ هزار نفر دانشجو از کل جمعیت حدود سه میلیون نفری دانشجویان را دارد.
میزان وام‌های پرداختی صندوق‌های رفاه دانشجویان وزارتین علوم و بهداشت در سال ۱۴۰۲
صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم از محل منابع در اختیار خود در سال ۱۴۰۲ به دانشجویان دانشگاه‌های آزاد اسلامی (۶۱ میلیارد تومان)، دانشگاه دولتی (۲۷ میلیارد تومان)، دانشگاه پیام‌نور (۴۶ میلیارد تومان)، غیرانتفاعی (۳۷ میلیارد تومان) و دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات وابسته به دستگاه‌های اجرایی و تحت پوشش کمیته امداد (۳ میلیارد تومان) و در مجموع حدود ۱۷۴ میلیارد تومان پرداخت کرده است.
صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت نیز از محل منابع در اختیار خود در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۴۳ میلیارد تومان تسهیلات به ۷۰ هزار دانشجو در قالب‌های مختلف وام دستیاری، وام شهریه، ودیعه مسکن، تولد فرزند، کمک بلاعوض و … پرداخت کرده است. همچنین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در این میان ۳۱ میلیارد تومان وام شهریه از صندوق رفاه وزارت بهداشت دریافت کرده‌اند.
بنا به گزارش صندوق‌های رفاه دانشجویان وزارتین، درحال حاضر منابع اعتباری صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت کفاف وام‌دهی به ۳۶ درصد از دانشجویان را دارد و در بخش وزارت علوم، منابع موجود تنها برای ۷ درصد از کل حدود ۳ میلیون دانشجوی ذیل این وزارتخانه امکان استفاده از تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان را فراهم می‌کند.
همچنین با توجه به عدم کفایت اعتبارات صندوق‌ها برای پرداخت وام شهریه به دانشجویان شهریه‌پرداز، صندوق‌های رفاه دانشجویان نیز در سال جاری قادر به ارائه وام برای این دسته از دانشجویان نبوده‌اند. این درحالی است که صندوق‌های رفاه دانشجویان براساس ماده ۳۴ «قانون الحاق موادی به قانون تنظیم‌بخشی مقررات مالی دولت» موظف به پرداخت یارانه رفاهی به دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی و آزاد اسلامی نیز هستند.
گزارش از عرفان عباسی
