به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ طرح ملی هوش مصنوعی که این روزها در کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم و راهبردی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور مطرح شده است. این طرح با هدف بهره‌برداری بهینه از توانمندی‌های هوش مصنوعی در راستای توسعه اقتصادی، اجتماعی و علمی کشور طراحی شده است و قرار است پس از بررسی‌های کارشناسی در کمیسیون‌های مختلف، به صحن علنی مجلس شورای اسلامی ارسال شود تا نمایندگان مجلس بتوانند در مورد تصویب یا اصلاح آن تصمیم‌گیری کنند.
متن طرح به‌شرح زیر است:
تعریف هوش مصنوعی و لایه‌های آن
ماده 1 ـ اصلاحات و کلمات زیر هر جا که در این قانون به‌کار برده می‌شوند، شامل تعاریف مفاهیم مشروح در این ماده هستند:
هوش مصنوعی: به توانایی ماشین برای انجام عملکردهای خودکار و نظام‌مند از جمله یادگیری، درک، استنتاج، حل مسئله، پیش‌بینی، تصمیم‌گیری و اقدام از طریق به‌کارگیری دانش و اطلاعات و پردازش داده گفته می‌شود که منشأ اثرگذاری‌های گسترده بر انسان و روابط انسانی در محیط فیزیکی یا مجازی و همچنین بازتاب‌های زیست‌محیطی است.
لایه بنیادین: زیرساخت‌ها، الگوریتم‌ها و مدل‌های پایه‌ای هوش مصنوعی که اساس توسعه کاربردهای مختلف را تشکیل می‌دهند. این لایه شامل پیشرفت‌های اساسی در معماری‌های یادگیری عمیق، الگوریتم‌های بهینه‌سازی، مدل‌های زبانی بزرگ و زیرساخت‌های محاسباتی است.
لایه کاربست: محصولات و خدمات نهایی مبتنی بر هوش مصنوعی که برای حل مسائل خاص یا ارائه خدمات مشخص به کاربران طراحی شده‌اند.
عاملیت تکنولوژی: ظهور و تقویت توانایی سیستم‌های تکنولوژیک، به‌ویژه هوش مصنوعی، در اثرگذاری مستقل بر جهان، فراتر از کنترل و نیات اولیه انسانی.
استعمار شناختی ـ تکنیکی: فرآیند نفوذ قدرت‌های مسلط از طریق سازواره‌های تکنیکی که منجر به وابستگی کشورهای غیرغربی به فناوری‌های ارتباطی غربی می‌شود.
توسعه‌دهنده: شخص حقیقی یا حقوقی که سامانه هوش مصنوعی را برای عرضه در بازار یا به‌کارگیری تحت نام یا علامت تجاری خود با انتفاع مالی یا رایگان ارائه می‌کند.
سیاست‌گذاری کلان در هوش مصنوعی
ماده 2 ـ سیاست‌گذاری کلان فعالیت‌های هوش مصنوعی در کشور بر عهده شورای ملی راهبری هوش مصنوعی است که اعضای آن شامل مقامات عالی‌رتبه دولتی هستند. تصویب مقررات این شورا با رأی اکثریت وزیران و تأیید رئیس‌جمهور انجام می‌شود.
تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی
ماده 3 ـ به‌منظور اجرای مصوبات شورای ملی راهبری، «سازمان ملی هوش مصنوعی» تأسیس می‌شود و زیرنظر رئیس‌جمهور فعالیت می‌کند. دولت موظف است ظرف مدت 3 ماه از لازم‌الاجرا شدن قانون نسبت به تدوین اساسنامه این سازمان اقدام کند.
اهداف و ساختار سازمان ملی هوش مصنوعی
ماده 4 ـ سازمان ملی هوش مصنوعی با هدف ایجاد هماهنگی ملی و پیگیری مسیرهای مؤثر در مواجهه با هوش مصنوعی تأسیس می‌شود و ساختار آن باید متناسب با سه هدف کلی درک و راهبری، پیاده‌سازی و تسهیل‌گری در زمینه هوش مصنوعی باشد.
مرکز ملی راهبری به‌عنوان یک نهاد تخصصی در این حوزه، وظیفه مدیریت و تصمیم‌سازی برای شورای ملی هوش مصنوعی را بر عهده دارد.
ساختار و وظایف سازمان ملی هوش مصنوعی
ج ـ مرکز ملی هوش مصنوعی متشکل از سه واحد اصلی به‌شرح زیر خواهد بود:
واحد پژوهش‌های سطح بالا: این واحد به پژوهش‌های بنیادین و میان‌رشته‌ای حول هوش مصنوعی، شامل ابعاد نظری، ریاضیاتی، شناختی، سیاسی، اقتصادی، فلسفی و اجتماعی آن اختصاص دارد. هدف این واحد، ایده‌پردازی و طراحی مسیرهای نامتقارن علمی ت فنی جایگزین در توسعه هوش مصنوعی و بررسی تحولات مرتبط با عاملیت تکنولوژی است.
واحد برنامه‌ریزی راهبردی: مسئول برنامه‌ریزی فنی ـ راهبردی داخلی مرکز و رابط بین دو واحد دیگر است. این واحد وظیفه تعیین چشم‌انداز، طراحی اولویت‌ها و پروژه‌ها، مشاوره به دانشگاه‌ها و نهادهای قانون‌گذاری و ترسیم راهبردهای یکپارچه برای توسعه هوش مصنوعی در کشور را بر عهده دارد.
واحد تحقیق و توسعه فناوری هوش مصنوعی: متمرکز بر توسعه فناوری‌های بنیادین و پایه‌ای هوش مصنوعی است. این واحد با اولویت‌دهی به حوزه‌هایی که با منافع ملی همسو هستند، پژوهش‌های مرتبط با پروژه‌های فنی را انجام می‌دهد و ابتکارات ملی در این حوزه را رهبری می‌کند.
د ـ بخش‌های ستادی سازمان به‌عنوان بازوهای اجرایی، کاروری، هماهنگ‌کننده و زیرساختی در نظر گرفته می‌شوند. این بخش‌ها برای حمایت از تلاش‌های فنی ـ توسعه‌ای در حوزه هوش مصنوعی، بر اساس راهبردهای مرکز عمل خواهند کرد.
تبصره: بخش‌های ستادی سازمان باید از کار صف مانند پیاده‌سازی‌های فنی و پروژه‌های پیمانکاری خودداری و این موارد را در همکاری با سایر دستگاه‌ها پیگیری کنند.
ماده 5 ـ وظایف سازمان ملی هوش مصنوعی
الف ـ وظایف ستادی: سازمان در راستای تسهیل و حمایت از توسعه هوش مصنوعی موظف است:
با استفاده از موقعیت قانونی، تلاش‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای در حوزه هوش مصنوعی را جهت‌دهی کند.
بنیه زیرساخت‌های پردازشی ـ محاسباتی کشور را تقویت نماید.
نسبت به ایجاد محیط‌های آزمون برای فناوری هوش مصنوعی با هدف تسهیل در دریافت تأییدیه‌های فنی و امنیتی اقدام کند.
به همکاری با رسانه‌ها برای آگاه‌سازی عموم مردم نسبت به هوش مصنوعی بپردازد.
با وزارت علوم و نهادهای مرتبط در جهت بازنگری برنامه‌های آموزشی و جذب نخبگان در حوزه هوش مصنوعی همکاری کند.
سایر وظایف
تدوین دستورالعمل‌های آموزش فنی و حرفه‌ای در صنایع وابسته به هوش مصنوعی.
همکاری با نیروهای مسلح و مجلس شورای اسلامی برای ارائه مشوق‌های مالی به پژوهشگران.
تدوین آیین‌نامه جذب متخصصین هوش مصنوعی ایرانی و استفاده از ظرفیت‌های جهانی در این راستا.
ارزیابی و نظارت بر اجرای مفاد این قانون و ارائه گزارش‌های دوره‌ای به شوراهای ملی و کمیسیون‌های مجلس.
این ساختار و وظایف نمایانگر برنامه‌ریزی جدی برای اولویت‌گذاری توسعه هوش مصنوعی در کشور و ایجاد هماهنگی بین نهادهای مختلف برای رسیدن به اهداف ملی در این حوزه است.
تبصره ـ در صورت استنکاف نهادها و دستگاه‌های فوق‌الذکر از همکاری با سازمان، اقدامات لازم به‌منظور پیگیری و تأمین همکاری آن‌ها اتخاذ خواهد شد.
ب ـ وظایف تخصصی و راهبری
سازمان در راستای دستیابی به لایه‌های عمیق توسعه هوش مصنوعی در کشور و رفع خلأهای موجود حول مواجهه با این پدیده، موظف است وظایف زیر را از طریق مرکز به‌عنوان زیرمجموعه پژوهشی و تخصصی خود انجام دهد:
راهبری و برنامه‌ریزی فعالیت‌های ستادی سازمان و تصمیم‌سازی برای شورای ملی راهبری هوش مصنوعی.
طراحی، پیگیری و پیاده‌سازی فعالانه مسیرهای بهینه و خلاقانه در توسعه علمی ـ فنی هوش مصنوعی.
تعیین و به‌روزرسانی اولویت‌های پژوهشی و توسعه‌ای کشور، به‌خصوص در لایه پایه و بنیادین هوش مصنوعی.
طراحی کلیات راهبردهای فنی و معماری زیرساخت‌های پردازشی، داده‌ای و ارتباطاتی برای توسعه هوش مصنوعی در چارچوب موازین قانونی.
تدوین چارچوب‌ها و سیاست‌های آماده‌سازی برای تحولات غیرخطی و مدیریت پیامدهای احتمالی جهش‌های ناگهانی در توانمندی‌های هوش مصنوعی.
تبصره: به‌منظور رشد و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های تخصصی مرتبط با هوش مصنوعی، سازمان و مرکز در وظایف تصمیم‌سازی خود فاقد حقوق انحصاری خواهند بود و سایر نهادهای تخصصی می‌توانند به نقد و بهبود پیشنهادات بپردازند.
ماده 6 ـ تأسیس صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی
به‌منظور تقویت نظام تأمین مالی حوزه هوش مصنوعی، «صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی» وابسته به سازمان تأسیس می‌شود. سرمایه اولیه این صندوق به‌میزان 100 هزار میلیارد ریال به‌تدریج ظرف دو سال از محل صندوق توسعه ملی تأمین خواهد شد. اساسنامه صندوق باید ظرف 6 ماه به تصویب هیئت وزیران برسد.
ماده 7 ـ توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز
الف ـ سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی مشمول بند «ب» ماده 11 قانون جهش تولید دانش‌بنیان خواهد بود و معاونت علمی و فناوری موظف است ظرف 3 ماه دستورالعمل اختصاصی برای تخصیص اعتبار مالیاتی مربوطه را تهیه کند.
ب ـ کمک به افزایش سرمایه صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی توسط بخش خصوصی مشمول دریافت اعتبار مالیاتی تا سقف 70 درصد سرمایه‌گذاری انجام شده خواهد بود.
تبصره: آیین‌نامه اجرایی این بند شامل موضوعات مختلفی از جمله مصادیق سرمایه‌گذاری و شرایط دریافت حمایت مالیاتی خواهد بود.
مواد مربوط به تجهیزات هوش مصنوعی
تجهیزات، پردازنده‌ها و سخت‌افزارهای اختصاصی هوش مصنوعی که امکان تولید آن در کشور وجود ندارد، با تأیید رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی مجاز به واردات خواهند بود، همچنین، ورود موقت این تجهیزات به‌مدت 5 سال به‌عنوان کالای مجاز شناخته می‌شود.
ماده 8 ـ دسترسی و تبادل داده‌ها
دسترسی و استفاده از داده‌ها برای توسعه سامانه‌های هوش مصنوعی باید طبق قانون «مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی» صورت گیرد. کارگروه ویژه‌ای برای تبادل داده‌های لازم برای توسعه سامانه‌های هوش مصنوعی زیر نظر کارگروه تعامل‌پذیری دولت الکترونیکی تشکیل می‌شود.
ماده 9 ـ حمایت از کارکنان شرکت‌های توسعه‌دهنده هوش مصنوعی
کارکنان شاغل در شرکت‌های توسعه‌دهنده هوش مصنوعی مورد تأیید سازمان، مشمول قانون مالیات‌های مستقیم خواهند بود. آیین‌نامه اجرایی این ماده ظرف 3 ماه تهیه خواهد شد و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده 10 ـ کاربست هوش مصنوعی در دستگاه‌های اجرایی
سازمان ملی هوش مصنوعی و دیگر نهادها موظفند به‌منظور جلوگیری از اتلاف منابع، کلیه دستگاه‌های اجرایی را ملزم به دریافت تأییدیه کارشناسی سازمان برای هرگونه صرف منابع در حوزه هوش مصنوعی نمایند.
