به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ هرچند این کلیسا در طول سال از جمله تولد مسیح (امروز، ۵ دی) میزبان مسیحی‌هاست، اما بیش از همه با مراسم سالیانه مذهبی ارامنه در قره کلیسا در سالروز شهادت طاطائوس مقدس یکی از حواریون حضرت مسیح (ع) شناخته می‌شود. این بنای قدیمی به ثبت جهانی هم رسیده است.
در زبان آذری قره به معنای سیاه است و از آنجایی که بخش هایی از نمای این کلیسا از سنگ سیاه ساخته شده به این نام شهرت دارد. در عین حال، این بنا به کلیسای تادئوس مقدس هم شهرت دارد، زیرا نام کلیسای تادئوس پاک نیز برگرفته از سوب تادئوسی وانک است.
«تادئوس» و «بارتولومئوس» دو تن از یاران مسیح بودند که در روزگار شاهنشاهی اشکانیان به پادشاهی ارمنستان آمدند. تادئوس و یارانش در سال ۶۶ میلادی، پس از رواج دادن دین مسیح، همراه دختر پادشاه «سانتروک» یا «ساندوک» که «سان دخت» نام داشت، دستگیر و کشته شدند.
سازه این کلیسا به دست معماری به نام «گریگور روشنگر» انجام یافته و ارزش تاریخی آن همانا «نخستین کلیسای جامع جهان» است که به باور مسیحیان نخستین بار یاران مسیح در جهان ساخته اند.
ساختار سازه چهارگوشی به درازای ۲۰۰ متر و پهنای ۱۵۰ متر است و از دو بخش سیاه و سفید، کهن ساخت و تازه ساخت، تشکیل شده. بخش‌های دیگری مانند درگاه، ۲ گنبد نوک تیز با ۱۲ ترک، برج ناقوس، ۵ برج دیدبانی، ۴۷ اتاق، کتابخانه، زیرزمین، انبار، ۲ میان‌سرای شرقی و غربی، آرامگاه و آب سنگ دارد. گنبد کلیسا نیز از سنگ مرمر سیاه و سپید است و دیوارهای آن برجسته کاری هایی از چهره یاران مسیح، گل بوته، جانداران، داستان‌های شاهنامه و دیگر بن مایه ها دارد.
شیوه معماری قره کلیسا «بازلیک» است. کلیسای تادئوس در طول تاریخ از یورش ها و زمین لرزه ها آسیب های فراوانی دیده است، تا آن‌جا که هنوز هم می توان آثار گلوله های نبردهای تاریخ را بر چهره سنگ های سخت آن را مشاهده کرد. این کلیسا یک بار به دست کشیشی به نام «زاکاریا»، یک بار به یاری خواجه نصیر الدین توسی و یک بار نیز به دستور پادشاه صفوی، شاه عباس بازسازی شد تا این‌که در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت.
