به گزارش گروه سیاسی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ منطقه مکران، واقع در جنوب شرقی ایران و در استان سیستان و بلوچستان، یکی از مناطق استراتژیک کشور محسوب می‌شود. این منطقه با برخورداری از سواحل طولانی در دریای عمان، دسترسی به آب‌های آزاد جهانی و ظرفیت‌های بی‌پایان اقتصادی، به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای انتقال پایتخت در نظر گرفته شده است. اما چرا این ایده مطرح شده است؟
۱. کاهش تمرکز جمعیتی در تهران
تهران، با جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر، با مشکلات عدیده‌ای از جمله ترافیک سنگین، آلودگی هوا، کمبود زیرساخت‌های کافی و خطرات زلزله مواجه است. تمرکز بیش از حد امکانات و ادارات دولتی در این شهر، تهران را به نقطه‌ای بیش از حد متراکم تبدیل کرده است. انتقال پایتخت می‌تواند به کاهش این معضلات و توزیع بهتر جمعیت کمک کند.
۲. توسعه مناطق محروم
مکران، با وجود موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، هنوز از بسیاری از امکانات زیرساختی بی‌بهره است. انتخاب این منطقه به عنوان پایتخت جدید می‌تواند به توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه کمک کرده و نابرابری‌های منطقه‌ای را کاهش دهد.
۳. بهره‌برداری از ظرفیت‌های دریایی
سواحل مکران با دسترسی به دریای عمان و آب‌های آزاد، امکان تبدیل شدن به یک قطب تجاری و اقتصادی مهم را دارد. انتقال پایتخت به این منطقه می‌تواند از این ظرفیت‌ها برای رشد اقتصادی کشور بهره‌برداری کند.
چالش‌های انتقال پایتخت به مکران
هرچند انتقال پایتخت به مکران ایده‌ای جذاب به نظر می‌رسد، اما این پروژه با چالش‌های متعددی نیز همراه است:
۱. هزینه‌های سنگین زیرساختی
ایجاد شهری جدید با امکانات مدرن و زیرساخت‌های اداری، آموزشی، درمانی و حمل‌ونقل، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیمی است. این موضوع نیازمند تأمین منابع مالی و مدیریت بهینه هزینه‌هاست.
۲. تأمین امنیت منطقه
منطقه مکران به دلیل نزدیکی به مرزها و مسیرهای آبی بین‌المللی، با مسائل امنیتی خاصی روبه‌روست. تضمین امنیت پایتخت جدید، یکی از پیش‌نیازهای اساسی این انتقال است.
۳. حفظ محیط‌زیست و فرهنگ بومی
ساخت‌وساز گسترده و انتقال جمعیت به این منطقه ممکن است باعث تخریب محیط‌زیست و تغییرات فرهنگی در جامعه بومی مکران شود. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت حساس است.
گام‌های اجرایی انتقال پایتخت
برای اجرای موفق انتقال پایتخت، اقدامات زیر ضروری به نظر می‌رسد:
مطالعات امکان‌سنجی: بررسی دقیق جغرافیایی، اقلیمی و اقتصادی منطقه مکران برای تعیین قابلیت‌های آن.
ایجاد زیرساخت‌های کلیدی: ساخت فرودگاه، راه‌آهن، جاده‌های اصلی و مراکز خدماتی در منطقه.
تدوین برنامه جامع توسعه: تعیین نقش مکران به عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی کشور و برنامه‌ریزی بلندمدت برای رشد پایدار آن.
جلب مشارکت بخش خصوصی: تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد اشتغال در منطقه.
وضعیت کنونی طرح
در دی‌ماه ۱۴۰۳، سخنگوی دولت اعلام کرد که انتقال پایتخت به منطقه مکران یکی از گزینه‌های جدی در برنامه‌های کلان کشور است. این طرح در مرحله بررسی و امکان‌سنجی قرار دارد و تصمیم‌گیری نهایی به نتایج مطالعات کارشناسی و نظرات نخبگان بستگی دارد.
انتقال پایتخت، فرصتی برای توسعه‌ای متوازن
بحث انتقال پایتخت ایران از تهران به منطقه مکران در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات داغ برنامه‌ریزی‌های کلان کشور تبدیل شده است. این ایده، با هدف کاهش تمرکز جمعیتی و معضلات پایتخت فعلی، و نیز توسعه متوازن مناطق کمتر بهره‌مند کشور، از سوی کارشناسان و سیاست‌گذاران مورد توجه قرار گرفته است.
انتقال پایتخت ایران از تهران به مکران، هرچند یک پروژه پیچیده و بلندمدت است، اما می‌تواند به کاهش مشکلات کلان‌شهر تهران و توسعه متوازن کشور کمک کند. این تصمیم، در صورت اجرای صحیح و مدیریت چالش‌ها، نه‌تنها به بهبود زندگی مردم مکران بلکه به رشد اقتصادی و اجتماعی ایران نیز یاری خواهد رساند.
انتقادات به این طرح
محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور همچون بسیاری از مقامات دولت فعلی و سابق و اسبق از ضرورت توسعه مکران گفته است، در حالی که در همه این سال‌ها یک آجر هم در این طرح پیشرفت نداشته‌ایم و همه چیز در سخنرانی و روی کاغذ خلاصه شده است.
حالا عارف انتقال پایتخت را هم به توسعه مکران گره زده و گفته که یکی از نقاط مطرح برای انتقال مرکزیت سیاسی، مکران است که جای مناسبی است و محدودیتی هم ندارد.
او به این سخنان درباره طرح توسعه مکران اکتفا نکرده و با اشاره به موضوع تغییر پایتخت و انتقال مرکزیت سیاسی ایران گفته که «قطعاً در انتقال پایتخت تردید نمی‌کنیم و یکی از مناطقی که می‌تواند به صورت جدی مطرح باشد منطقه مکران است. این منطقه جای مناسبی است و محدودیتی هم ندارد. مراکز دیگری هم برای انتقال پایتخت در گذشته مطرح بود، اما هر کدام محدودیت‌های خاص خود را داشتند مثلاً مشکل تأمین آب داشتند یا گرفتار سایر مسائل حاشیه‌ای بودند.»
دو طرح «توسعه مکران» و «انتقال پایتخت» هر دو از طرح‌های بزرگی هستند که سال‌ها در خصوص ضرورت انجام آنها فقط حرف زده می‌شود و اقدامی عملی از هیچ یک از دولت‌ها درباره آنها شاهد نبودیم. حال دولت پزشکیان گویا قصد گره زدن آنها به یکدیگر را دارد و طبیعی است از چنین سنگ بزرگی علامت نزدن هویدا باشد. یعنی که قرار نیست کاری انجام بگیرد و صرفاً برای خوشامد مخاطب حرفی زده می‌شود.
یکی از اقدامات خوب در این موارد تعیین ضرب‌الاجل یا مهلت برای انجام یک کار است. اگر دولت واقعاً قصد کار دارد و دنبال سخنرانی‌های پوپولیستی نیست، بهتر است برای مراحل مختلف کار از روش تعیین ضرب‌الاجل استفاده کند و گزارش‌های شفاف به مردم بدهد.
مکران در نقطه آبی و مرزی جنوب شرق و با فاصله حدود ۲ هزار کیلومتری از تهران هم بعید است جای مناسبی برای پایتخت جدید کشور باشد.
گزارش از عرفان عباسی
