به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دانشجویان دانشگاه های سراسری و آزاد که در هر ترم تحصیلی تعداد واحدهای درسی را طبق چارت تحصیلی هر دانشگاه اخذ می نمایند، می بایست در آخر هر ترم تحصیلی در جلسه امتحان هر واحد درسی شرکت نماید. پس از برگزاری تمامی امتحانات و اعلام نمرات دانشجویان از سوی اساتید به مسئولان آموزش هر گروه آموزشی؛ میانگین نمرات و یا معدل هر ترم حساب می شود.
در سال های گذشته ممکن بود دانشجویی در برخی از امتحانات خود حدنصاب نمره لازم را نیاورد و نمره پایین تر از نمره 10 را کسب نماید. در این صورت نمره امتحانی دانشجو علاوه بر اینکه در کارنامه وی ثبت می شد، در معدل دانشجو نیز تاثیر گذاشته و حساب می شد.
همچنین، ممکن بود دانشجویی به دلایل مختلفی قادر به شرکت در جلسه امتحانی نباشد، در این صورت غیبت وی در جلسه امتحانی در صورتی که طبق تصمیم شورای آموزش دانشگاه غیر موجه تلقی شود؛ به منزله نمره صفر درنظر گرفته می شد. هر چند در ترم های دیگر، اگر دانشجو آن درس مردودی را اخذ نماید و با نمره خوبی قبول شود؛ نیز نمره درس مردودی از معدل دانشجو حذف نخواهد شد.
اما طبق آیین نامه شورای عالی آموزش، نمرات مردودی هر دانشجو در سال جاری در کارنامه ثبت خواهد شد و در صورت قبولی در درس موردنظر و کسب نمره بالاتر؛ نمره قبولی بالاتر در معدل دانشجو تاثیر گذاشته و حساب می شود. بنابراین، برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با حذف نمره مردودی از معدل کل، در این مقاله به تاثیر نمره صفر در معدل و نحوه حذف نمرات زیر 10 از معدل پرداخته شده است.
تاثیر نمره صفر در معدل
آیین نامه حذف نمرات زیر 10 توسط شورای عالی آموزش برای تمامی دانشجویان دانشگاه های سراسری و آزاد در سال جاری در کلیه مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی، ارشد اعلام شده است و طبق این اطلاعیه دانشجویان در صورت عدم قبولی در هر واحد درسی و کسب نمره پایین می توانند در نیمسال های بعد درس مورد نظر را اخذ نموده و نمره بالایی را کسب نمایند.
همچنین، نمره مردودی اولیه دانشجو در کارنامه ثبت شده؛ اما در میانگین معدل کل درنظر گرفته نمی شود و تنها آخرین نمره قبولی وی در معدل کل دانشجو حساب می شود. ممکن است دانشجو در روز امتحان در سر جلسه امتحانی شرکت ننماید؛ بنابراین، نمره امتحانی وی صفر تلقی می شود که در صورت ارائه گواهی پزشکی در جلسه شورای آموزش هر دانشگاه و تایید گواهی دانشجو توسط کارشناسان این جلسه نمره صفر برای این دانشجو درنظر گرفته نمی شود و در معدل وی حساب نخواهد شد.
اما در صورتی که دانشجو قادر به ارائه گواهی پزشکی نباشد و یا به دلایل مختلفی در سر جلسه امتحان شرکت نکرده باشد؛ نمره این واحد درسی، صفر و در معدل کل او تاثیر گذاشته می شود. در صورتی که فرد بتواند در ترم های تحصیلی بعد در درسی که نمره صفر گرفته بود، نمره قبولی کسب نماید طبق آیین نامه جدید نمره قبولی بدست آمده در میانگین کل فرد حساب خواهد شد.
قانون جدید حذف نمرات زیر 10
دانشجویان تمامی مقاطع تحصیلی در زمان انتخاب واحد دانشگاه سراسری و آزاد می توانند طبق سقف انتخاب واحد دانشگاه ها، واحد های درسی خود را انتخاب نمایند. این افراد می بایست در طول سال تحصیلی در کلاسات درس حاضر شده و بر تمامی مباحث درسی مسلط باشند تا بدون هیچ مشکلی در امتحانات دانشگاهی حاضر شوند.
به محض اتمام ترم تحصیلی دانشجویان می توانند طبق برنامه امتحانی، برنامه ریزی صحیحی برای مطالعه منابع درسی خود انجام دهند تا بتوانند در تمامی واحدهای درسی خود مردود نشوند و نمره حدنصاب لازم را کسب نمایند؛ اما ممکن است به دلیل حجم بسیار مطالب درسی و زمان مطالعه محدود دانشجویان نتوانند در برخی از دروس خود نمره قبولی لازم را کسب کنند.
در این صورت باید در خطاب به این دسته از دانشجویان توضیح داد که طبق قانون جدید حذف نمرات زیر 10؛ متقاضیانی که نتوانستد امتحانات خود را پاس نمایند و نمره قبولی بالای 10 را کسب کنند می توانند در ترم های بعد، این درس را در فرم انتخاب واحد خود انتخاب نمایند و با کسب نمره خوب در این درس مردودی قبول شوند.
لازم به ذکر است که بر اساس قانون حذف نمرات زیر 10 توسط معاون آموزش عالی؛ در صورتی که دانشجو بتواند نمره مردودی خود را جبران نماید و نمره قبولی بالایی را کسب کند؛ نمرات زیر 10 و یا مردودی او تنها در کارنامه وی ثبت خواهد شد و تاثیری در میانگین معدل کل نخواهد داشت.
نحوه حذف نمره مردودی از معدل کل
دانشجویان متناسب با تعداد واحد هر ترم دانشگاه سراسری و آزاد، می بایست در سر جلسات کلاسی این واحدهای درسی در زمان مشخصی شرکت نموده و پس از اتمام کلاس ها برای قبولی در امتحانات هر ترم تلاش نمایند. دروس ارائه شده در هرترم تحصیلی متفاوت بوده و بسته به نوع دروس تخصصی و اصلی، میزان قبولی در هر درس برای دانشجویان مشکل می باشد.
در این صورت دانشجو امکان دارد با توجه به تلاش فراوان موفق به قبولی و کسب نمره لازم نشود. بنابراین، طبق آیین نامه جدید در سال جاری حداقل نمره قبولی هر درس نمره 10 درنظر گرفته شده و اگر دانشجویی در یک یا چند درس نمره قبولی کسب نکند؛ نمره مردودی وی در ریز نمرات و معدل وی حساب خواهد شد.
اما چنانچه در نیمسال های بعدی درس مردودی خود را اخذ نمایند و نمره بالاتری از نمره قبلی کسب کنند؛ نمره قبلی در ریزنمرات و یا کارنامه تحصیلی دانشجو ثبت و باقی خواهد ماند، اما نمره مردودی در محاسبه میانگین معدل کل حذف و بی اثر خواهد شد و صرفاً آخرین نمره قبولی در معدل کل ملاک قرار می گیرد.
حذف درس بهتر است یا افتادن
با توجه به اعلام آیین نامه جدید در خصوص حذف نمره مردودی از معدل کل دانشجویان ممکن است این سوال به ذهنشان برسد که حذف درس بهتر است و یا مردودی در درس؟ در پاسخ به این سوال باید توضیح داد که شرایط تحصیلی هر دانشجو متفاوت بوده و هر دانشجو باید با توجه به ویژگی های خود و شرایطی که در آن قرار دارد تصمیم خود را مبنی بر حذف درس قبل از شروع امتحانات و یا شرکت در جلسه امتحانی بگیرند.
در واقع ممکن است فرد در شرایطی از قبیل بیماری، عدم یادگیری دروس به دلیل سختی مباحث، فشار و مشکلات درسی و یا حتی اقتصادی قرار بگیرد. در این صورت دانشجویان هر مقطع تحصیلی می توانند بسته هر کدام از مشکلات ذکر شده توانایی شرکت در جلسه امتحان را نداشته باشند؛ بنابراین، حدود دو هفته قبل از برگزاری امتحانات می توانند در حذف اضطراری دانشگاه های سراسری و آزاد شرکت نمایند و درس موردنظر خود را حذف کنند.
لازم به ذکر است که این دانشجویان متقاضی حذف و اضافه می بایست تنها یک واحد درسی را حذف کنند. سپس درس حذف شده از لیست تعداد واحدهای اخذ شده حذف خواهد شد و در معدل و یا ریزنمرات فرد تاثیر نخواهد گذاشت؛ اما اگر دانشجو تصمیم به حذف درس نگیرد و در امتحان درس موردنظر شرکت نماید ممکن است فرد حدنصاب نمره قبولی یعنی بالای 10 را بنا به دلایلی مانند طرح سوالات امتحانی در سطح متوسط و یا آسان کسب نماید.
و یا به دلیل سختی سوالات و یا عدم آمادگی نمره مردودی را کسب کند و به اصطلاح در درس موردنظر بیافتد. این نمره مردودی در کارنامه و ریز نمرات او ثبت خواهد شد و در صورت قبولی با نمره بالاتر در نیمسال های بعدی؛ نمره مردودی قبلی وی از معدل کل حذف خواهد شد و نمره قبولی بالاتر درنظر گرفته می شود.
رای اخیر دیوان عدالت اداری
هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، طی رأی شماره ۲۱۵۶۰۳۱ مورخ ۱۴۰۳/۰۹/۰۶، بخشی از ماده ۱۱ آیین‌نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی مصوب جلسه شماره ۹۶۲ مورخ ۱۴۰۲/۰۴/۲۵ شورای‌عالی برنامه‌ریزی آموزشی که متضمن احتساب نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل دوره است را از تاریخ تصویب ابطال کرد.
ابطال این بخش از ماده ۱۱ آیین نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی به دلیل شکایت یکی از دانشجویان رخ داده است که در جهت تبیین و تشریح خواسته خود اعلام کرده است:
به استحضار می‌رساند شورای عالی برنامه ریزی آموزشی در جلسه ۹۶۲ مورخ ۲۵/۰۴/۱۴۰۲ آیین نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی را تصویب کرده است. در ماده ۱۱ آیین نامه آمده است: «دانشجویی که در هر نیم سال در یک یا چند درس نمره قبولی کسب نکند، چنانچه در نیم سال‌های بعدی، درس یا دروس مذکور را با نمره قبولی بگذراند، نمره یا نمره‌های مردودی قبلی در ریز نمرات تحصیلی دانشجو ثبت شده و این نمره‌ها در میانگین نیم سال و کل دوره محاسبه می‌شود.»
در تبصره ۱ این ماده به دانشگاه اجازه داده می‌شود با درخواست دانشجو، نمره حداکثر یک درس مردودی را از میانگین کل دوره حذف نماید اما در ادامه به شورای هدایت استعدادهای درخشان اجازه می‌دهد مجازات دیگری برای این دانشجو اعمال کند به گونه‌ای که اگر دانشجویی با استفاده از این تبصره حائز شرایط استعداد درخشان شود را از شمول تسهیلات خود خارج نماید.
لازم به توضیح است بر مبنای ماده ۱۶ آیین نامه اخیرالذکر، ضمانت اجرای عدم کسب نمره ۱۰ به عنوان نمره قبولی هر درس در مقطع کاردانی و کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته)، مشروطی احتمالی در همان نیم سال تحصیلی الزام به گذراندن مجدد درس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و مآلاً عدم فارغ التحصیلی دانشجو شود.
این در حالی است که براساس دادنامه شماره ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۷۴۱۹۲۷ مورخ ۲۹/۰۳/۱۴۰۳ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، درس مردودی در میانگین کل نمرات، تحمیل محرومیت و نوعی مجازات بوده و مغایر با اصول سی ام و سی و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده (۱) قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال ۱۳۵۳ در خصوص حق تحصیل اشخاص است. بنابر مراتب فوق، رسیدگی و ابطال آن قسمت از ماده ۱۱ آیین نامه مذکور که متضمن محاسبه نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل نمرات است، از تاریخ تصویب مورد استدعاست. "
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
"آیین نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی
ماده ۱۱ دانشجویی که در هر نیم سال در یک یا چند درس نمره قبولی کسب نکند، چنانچه در نیم سال‌های بعدی، درس یا دروس مذکور را با نمره قبولی بگذراند، نمره یا نمره‌های مردودی قبلی در ریز نمرات تحصیلی دانشجو ثبت شده و این نمره‌ها در میانگین نیم سال و کل دوره محاسبه می‌شود. "
علی رغم ابلاغ دادخواست و ضمائم آن به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تا زمان رسیدگی به پرونده در جلسه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری پاسخی از آن مرجع واصل نشده است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۰۶/۰۹/۱۴۰۳ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و هیأت‌های تخصصی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
اولاً درخصوص مقاطع کاردانی و کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته)، برمبنای ماده ۲۴ ناظر بر ماده ۱۶ آیین نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی مصوب جلسه شماره ۹۶۲ مورخ ۲۵/۰۴/۱۴۰۲ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی، ضمانت اجرای عدم کسب نمره ۱۰ به عنوان نمره قبولی هر درس در مقاطع مذکور، مشروطی احتمالی در همان نیمسال تحصیلی و الزام به گذراندن مجدد دروس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و مآلاً عدم فارغ التحصیلی دانشجو شود.
ثانیاً در ارتباط با مقطع کارشناسی ارشد، به موجب ماده ۳۷ ناظر بر ماده ۲۹ آیین نامه مزبور، ضمانت اجرای عدم کسب نمره ۱۲ به عنوان نمره قبولیِ هر درس در این مقطع، مشروطی احتمالی در همان نیم سال تحصیلی و الزام به گذراندن مجدد درس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و به تبع آن محرومیت از حق دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد شود.
ثالثاً پیرامون مقطع دکتری تخصصی، مطابق تبصره ۳ ماده ۴۸ ناظر بر ماده ۴۰ آیین نامه صدرالذکر، ضمانت اجرای عدم کسب نمره ۱۴ به عنوان نمره قبولی هر درس در مقطع فوق الذکر، الزام به گذراندن مجدد درس مردودی است که ممکن است منجر به افزایش سنوات تحصیلی و به تبع آن محرومیت از حق دفاع از رساله دکتری شود و لذا محاسبه نمره دروس مردودی در مرحله ارزیابی جامع و نتیجتاً سلب حق دانشجو در ورود به مرحله ارزیابی جامع ناظر به مقطع دکتری تخصصی و همینطور احتساب نمره مردودی در میانگین کل در مقاطع تحصیلی پیشین، با وصف ضمانت اجرای مقرر شامل ضرورت گذراندن مجدد درس یا دروس مردودی، پرداخت شهریه مربوط به درس مردودی جهت اخذ مجدد آن و مآلاً اخراج در صورت عبور از حدنصاب مجاز نیم سال‌های تحصیلی، تحمیل محرومیت بوده و با لحاظ آثار تبعی آن در وضعیت ادامه تحصیل و استخدام و اشتغال شخص، مغایر بند ۳ اصل سوم و اصول سی ام و سی و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده ۱ قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب سال ۱۳۵۳ درخصوص حق تحصیل اشخاص است و بنا به مراتب فوق که در آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه‌های ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۷۴۱۹۲۷ مورخ ۲۹/۰۳/۱۴۰۳ ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۰۳۸۴۲۹۰ مورخ ۱۸/۰۲/۱۴۰۳ ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۱۲۵۴ مورخ ۱۲/۰۷/۱۴۰۱ و ۱۴۰۳۳۱۳۹۰۰۰۱۶۲۴۲۴۳ مورخ ۱۰/۰۷/۱۴۰۳ نیز منعکس شده است.
آن قسمت از ماده ۱۱ آیین نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی مصوب جلسه شماره ۹۶۲ مورخ ۲۵/۰۴/۱۴۰۲ شورای عالی برنامه ریزی آموزشی که متضمن احتساب نمرات مردودی دانشجویان در میانگین کل دوره است، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار بوده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۰/۲/۱۴۰۲) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
گزارش از عرفان عباسی
