به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، آیت‌الله سید هاشم بطحائی گلپایگانی، عضو مجلس خبرگان رهبری و مرجع تقلید اظهار داشت: ابوطالب دارای چهار پسر به نام‌های طالب، جعفر، عقیل و علی(ع) بود اما تنها حضرت امیرالمؤمنین(ع) نزد خداوند دارای مقام و جایگاه ویژه‌ای شد و بعد از چهارده قرن همچنان محبوب و مورد احترام همه جهانیان است.
وی افزود: یکی از عوامل بسیار مهم در تذهیب نفس و تفاوت حضرت علی(ع) با برادران دیگر ایشان حضور حضرت در خانه پیامبر(ص) از دوران کودکی و نیز شیفتگی فاطمه بنت اسد نسبت به پیامبر اکرم(ص) است.
بطحایی گلپایگانی گفت: امام علی(ع) در حدیثی فرموده‌اند که «پیامبر(ص) مرا در دامن خود پرورید. من کودک بودم، پیامبر مرا چون فرزند خود در آغوش گرمش می‌فشرد و در استراحتگاه مخصوص خود جای می‌داد... هرگز نیافت که من دروغی بگویم و در کردار من اشتباهی رخ دهد. من همچون بچه شتری تازه که پیوسته به دنبال مادرش هست، به دنبال او می رفتم. او هر روز نکته های تازه ای از اخلاق را برای من آشکار می‌ساخت. و مرا فرمان می‌داد که در خط او حرکت کنم. آن حضرت مدتی از سال در کوه حرا به سر می‌برد و کسی جز من او را نمی دید... من نور وحی و رسالت را می‌دیدم و بوی خوش و دل انگیز نبوت را احساس می‌کردم.. موقعیتی که من در محضر رسول الله داشتم برای هیچ کس نبود.»
وی افزود: آموزش و پرورش به شیوه پیامبراکرم(ص)، حضرت علی(ع) را لایق همسری حضرت فاطمه(س) کرد.
این مرجع تقلید عنوان کرد: امیرالمومنین(ع) از حضرت فاطمه(س) سه پسر و دو دختر به نام‌های حسن(ع)، حسین(ع)، محسن(ع)، زینب و ام کلثوم(س) و از ام‌البنین(س) چها ر پسر به نام‌های عباس(ع)، عبدالله، جعفر و عثمان و از خوله محمد بن حنفیه را داشت.
وی گفت: نحوه تربیت و مدیریت حضرت علی(ع) در خانه به گونه‌ای بود که بین فرزندان حضرت فاطمه(س) و برادران ناتنی آنها تقاوتی قائل نمی‌شدند و همین امر باعث احساس قلبی نزدیک امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) شد.
بطحایی گلپایگانی افزود: تربیت حضرت علی(ع) به گونه‌ای بود که حضرت عباس(ع) در واقعه کربلا حاضر شد تا فرزندان و دارایی‌اش را فدای برادر ناتنی‌اش کند و در بحارالانوار آمده است که امام حسین(ع) نیز هنگامی که بر بالین ایشان حاضر شد، فرمود:«الان انکسر ظهرى و قلّت حیلتى» یعنی الان کمرم شکست و راه چاره به رویم بسته شد.
اسلام در باب فضیلت جایگاه پدر و ارزشمندی آن سخن بسیار دارد، اما شاید در این شرایط ملتهب تغییر ذائقه و افکار دنیای امروزی یافتن ویژگی‌های یک پدر خوب و راهبرد اجرایی برای ایفای آن آسان نباشد؛ لذا با تکیه بر نمونه و الگوی کامل یک مرد و پدری خوب همچون امام علی (ع) باید تلاش کنیم تا بشناسیم و درک کنیم که خوب پدری کردن حق فرزند بر پدر است.
حجت الاسلام محمد برمایی مشاور خانواده و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرگزاری دانشجو در پاسخ به این سؤال که پر رنگ‌ترین ویژگی امیرالمؤمنین (ع) در نقش پدری چه بوده است بیان کرد: «وقتی که داریم از پدر صحبت می‌کنیم پدر در شان، مقام و معنا و تعبیرش از نگاه منظر دین و مباحث اجتماعی که در سیره و سنت اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین وجود دارد، جایگاه والد بودن و جایگاه ولایت داشتن تعریف می‌شود و شاید پدر مهم‌ترین جایگاه و تاثیرش در زندگی هرکسی، ولایت و ولی بودن پدر در زندگی است.
پررنگ‌ترین ویژگی امیرالمومنین(ع) در نقش پدری هدایت‌گر بودن است
وقتی که داریم از ولی صحبت می‌کنیم یعنی کسی که سرپرست است، کسی که مسئولیت سرپرستی انسانی و فرزندی را به عهده دارد. شاید پررنگ‌ترین ویژگی امیرالمؤمنین (ع) در نقش پدر بودن که به قول آن روایت معروف که حضرت رسول (ص) و علی بن ابیطالب (ع) پدران امت هستند، این پدری به معنای سرپرستی است، به معنای هدایت‌گری است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها همین ویژگی است؛ پذیرفتن این ولایت و سرپرستی از سمت یک پدر، که خودش در یک جایگاه ویژه‌ای قرار دارد، که این ولایتی که به فرزندان دارد برای رستگاری و عاقبت بخیری و هدایت‌گری فرزندان بسیار بسیار از اهمیت بالایی برخوردار است و در جایگاه آن کسی که فرزند این پدر است باید این ولایت و این والد بودن و آن سرپرستی را مطیع و پیرو باشد.
برای همین است که ما در حوزه پدری در ادبیات روانشناختی اسلامی وقتی که از یک پدر حرف می‌زنیم به قول امام سجاد (ع) پدر ریشه است، "الولد وسط الجنه" این پدری که از او حرف می‌زنیم وسط بهشتی است که ریشه‌های معنایی، ریشه‌های ژنتیک، ریشه‌های فیزیولوژی حتی ریشه‌های معنایی ما و ریشه‌های وراثتی ما از او گرفته می‌شود؛ اینها نشانه‌ها و ویژگی‌های اصیل یک پدر است که در امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) به عنوان امام امت و پدر امت یاد شده است.»
حجت الاسلام برمایی راهکار‌های یک پدر خوب بودن در جامعه امروزی با توجه به ویژگی ذکر شده و الگو بودن حضرت را اینگونه توصیف کردند: «یک جمله خیلی درخور تامل و به نظرم کلیدی و بسیار جذابی دارند امیرالمؤمنین (ع) که می‌فرمایند: "جایگاه پدر برای یک فرزند انتقال ادب است"؛ یعنی اینکه یک پدر بتواند ادب و آدابی را از یک سبک زندگی که از یک تعقل بالا و خرد بالا برخوردار است، به فرزند بیاموزد و آن فرزند را در تمام تلاطم‌های زندگی، روز‌های خوب و بدش به یک ادبی برساند که بتواند در‌های بسته زندگی‌اش را باز بکند، راه‌های خوب زندگی‌اش را پیدا بکند؛ این یکی از آن ویژگی-های درجه یک پدر خوبِ مسلمان ایرانی در کشور ما است.
پدری که می‌تواند به فرزندش ادب را نشان بدهد و بیاموزد این پدر حتماً هرچند بی سواد، اهل معرفت است، اهل آگاهی است. من معتقد هستم حتی پدر بد هم می‌تواند ادب یاد بدهد. خیلی وقت‌ها به این باید فکر کرد که حتی والدین بد هم خوب هستند؛ البته به شرطی که خسارت‌های بزرگی به بچه‌هایشان نزنند.
اما اگر قرار باشد که با توجه به الگو بودن حضرت علی (ع) یک فضای خوب، یک راه خوب برای پدر خوب بودن را پیدا کنیم بهترین پدر پدری است که ادب و آداب را به فرزندهایش یاد بدهد. ما در دوره‌ای داریم زندگی می‌کنیم که سبک زندگی فرزندانمان از والدینشان متفاوت شده. تفاوت دنیا، سرعت روزافزون تکنولوژی و اتفاقات اجتماعی و فرهنگی در کل دنیا دارد نسل‌ها را از هم دور می‌کند؛ اما شاید این در مصادیق ما را از هم دور بکند، اما در مفاهیم زندگی، در معنای زندگی می‌توانیم به شدت هنوز به هم نزدیک باشیم.
کلی حرف و حال مشترک، کلی نگاه و منظر مشترک پیدا کنیم با والدین و فرزندانمان؛ آن هم جایی است که از نگاه معنای زندگی به زندگی نگاه کنیم، معنای زندگی از خود زندگی خیلی مهم‌تر است. شاید امروز پدری در سبک زندگی تغذیه یا پوشش یا هر چیزی با فرزندش دچار مسئله باشد؛ ولی اگر قرار باشد یک مفهوم بزرگی به نام سخاوت، ادب کرامت، آداب لطف و مهربان بودن با خودمان و اعضای خانواده‌مان، مفید بودن در یک جامعه، ایمان و متدین بودن را یاد بدهد هنوز فضای مشترک بین پدر‌ها و فرزندان زیاد است.
شاید مصداق فراغت و سرگرمی و اهداف امروز فرزند من با منِ پدر متفاوت باشد. من هیچ وقت فکر نمی‌کردم شاید تکنولوژی من را به اینجا برساند که سبک زندگی من بر أساس یک هوشمندی خاصی رونق بگیرد؛ اما امروز هم در همین فضای مجازی، هم در رسانه‌های مدرن و نوین امروزی بر أساس آنچه که ما داریم با آن زندگی می‌کنیم و به آن می‌گوییم سبک زندگی، این سبک زندگی نیاز به یک معنای فاخری دارد که دیگر قدمت دیروز و امروز نمی‌شناسد، چون معنای زندگی در کل جریانات زندگی و دهه‌ها و سده‌ها جاری و ساری است.
شما سخاوت را در در صد سال پیش همچنانی که تعریف می‌کردید امروز هم همان تعریف را دارد. بنابراین شاید پدر خوب پدری است که می‌تواند نه در مصادیق، بلکه در مفاهیم و آداب و ادب فرزند خودش را پیش ببرد. شاید اگر من یک فرزند خوب بودم، یک فرزند خلفی بودم باید از پدرانم و از پدرم راه و رسم زندگی را می‌آموختم که چگونه می‌شود بخشید، چگونه می‌شود دل یک زن را به دست آورد، چگونه می‌شود به خدا نزدیک‌تر شد، چگونه می‌شود رزق حلال را به دست آورد، چگونه می‌شود کینه نورزید. اینها همه‌اش از مهم‌ترین بخش‌ها است.
بنابراین من فکر می‌کنم پدران ما و پدران خوب ما در هوش اخلاقی فرزندان بسیار بسیار تأثیر دارند. شاید پدر خوب پدری است که فضیلت‌های انسانی را در فرزندش بالا می‌برد. کسی که از هوش اخلاقی بالا برخوردار است مهم نیست در چه دنیایی دارد زندگی می‌کند، دهه زندگی‌اش خیلی دیگر مهم نیست. آن مفهوم کلام، آن جان کلام و جان زندگی او و معنای زندگی او فضیلت‌های زندگی من را بالا می‌برد.
بنابراین پدران به شدت در هوش اخلاقی ما تأثیر دارند. پدر خوب فضیلت‌های خلقی و اخلاقی یک فرزند را می‌تواند بالا ببرد. حتی پدر بد هم می‌تواند آن فضیلت را گوشزد کند؛ بنابراین پدری خوب است که شاید از سبک زندگی من دور باشد یا از فرزندش دور باشد؛ اما در فطرت، در اخلاق، در منش و رفتار‌های اجتماعی و فردی، حوزه خانواده و مفاهیم و موضوعات از این دست بسیار بسیار می‌تواند مؤثر باشد. پس پدران ما ریشه‌های فضیلت‌های اخلاقی ما هستند و به قول امام سجاد (ع) وقتی که می‌فرماید:"پدر ریشه است" ریشه فقط در ژنتیک یا در فیزیولوژی ما نیست، ریشه در اخلاق، در منش، در سبک زندگی و نگاه ما به دنیا و آخرت است.
دلیل نامگذاری تولد حضرت علی (ع) به عنوان روز پدر
13 رجب مصادف با سالروز تولد حضرت علی (ع) است که به یُمن زادروز مولای متقیان ، این روز مبارک را روز پدر نامیده اند. حضرت علی (ع) در دامان نبی مکرم اسلام پرورش یافت بنابراین نمونه کاملی از انسانیت و اسوه و الگویی کامل برای مردان مسلمان است.چرا تولد حضرت علی روز پدر و مرد است؟
احادیث ائمه درباره امام علی
تولد حضرت علی (ع) در شهر مکه معظمه و در داخل خانه خدا (کعبه) واقع گردید. قبل از حضرت علی و بعد از او فضیلت تولد در خانه کعبه ، برای هیچ کسی پدید نیامد و خدای متعال تنها ایشان را به چنین امتیازی کرامت نمود.
زندگی پربرکت مولود کعبه سرشار از علم و تقوا ، حماسه و جوانمردی ، ایثار و احساس مسئولیت ، مظلومیت و اقتدار بود و فضیلت های بی شمار او را در نمی توان توصیف کرد. دلیل نامگذاری ولادت امام علی(ع) به عنوان روز پدر را در این بخش از دین و مذهب نم نمک بیان می کنیم.
امام علی (ع) بهترین همسر برای دخت نبی و بهترین پدر برای فرزندانش بود. او فرزندانی نیکو تربیت نمود ، فرزندانی که هر یک اسوه و الگویی والا برای مسلمین هستند. امام علی (ع) پدر مهربانی برای یتیمان بود و شبانه برای آنان طعام می برد.
حضرت محمد (ص) خود و حضرت علی را پدران امت اسلام قلمداد نمود و فرمود :
أنا وعَلِیٌ أبَوا هذِهِ الامَة (من و علی ، پدران امت هستیم) (کمال الدین : ص 261 ح 7)
زندگی و سیره حضرت علی (ع) به قدری آموزنده و جذاب است که هر مرد مسلمانی در جهان او را تحسین کرده و الگوی خود قرار می دهد. بنابراین انتخاب روز تولد اولین امام ما شیعیان به عنوان روز پدر بی دلیل نبوده است و در این روز شایسته است تمامی افراد از پدران خود برای تأمین معاش زندگی و نشان دادن راه و رسم زندگی تشکر و قدردانی کنند.
امام علی(ع) در سیزدهم رجب سال سی ام «عام الفیل» در خانه خدا متولد شد. مادر او فاطمه بنت اسد و پدرش ابوطالب ، از نخستین اسلام آورندگان بودند. ابوطالب بعد از مرگ عبدالمطلب سرپرستی حضرت محمد صلی الله علیه و آله را بر عهده گرفت و چون آن حضرت به پیامبری رسید از او حمایت نمود.
فاطمه مادر امام علی نیز مانند مادر دلسوز برای پیامبر بود ، بنابراین تولد امام علی (ع) از پدر و مادری شایسته و تربیت او در دامان پیامبر سبب شد او به الگویی برای مردان جامعه اسلامی تبدیل شود.
امام علی(ع) از کودکی در مکتب تعلیم و تربیت رسول خدا(ص) قرار گرفت و همواره در رنج ها و سختی ها ، یاور و مشاور رسول اکرم(ص) بود. امیرالمومنین علی (ع) نخستین کسی بود که به پیامبر ایمان آورد. تربیت او در دامان پیامبر باعث شد که او فضائل اخلاقی را از ایشان بیاموزد و همیشه طوری رفتار کند که اسوه ای برای دیگران باشد.
حضرت علی برای حضرت فاطمه چگونه همسری بود؟
همه ابعاد زندگی معصومین (ع) برای ما شیعیان الگو بوده و ما وظیفه داریم در زندگی خود تا حد امکان از آنها تبعیت کنیم. حضرت علی همسری شایسته برای دخت نبی مکرم اسلام بود.
او با فاطمه (س) بهترین رفتار را داشت و مهربان بود و گرچه کارهای خانه به عهده حضرت فاطمه و کارهای بیرون از منزل به عهده ایشان بود اما حضرت علی در کارهای خانه به همسر خود کمک می کرد . امیرالمومنین علیه السلام برای منزل خود هیزم فراهم می کرد و در کارهای خانه و تربیت کودکان همراه حضرت فاطمه بود.
روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد خانه شد و دید علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام هر دو مشغول آسیا کردن هستند از آن ها پرسید : کدامتان خسته تر هستید؟ علی علیه السلام عرض کرد : فاطمه یا رسول الله. پیامبر به دختر خود فرمود : دختر جان بلند شو و خود جای او نشست و با علی علیه السلام مشغول آسیا کردن شد. (بحارالانوار ، ج 43، ص 5 و 151.)
حضرت علی همسر مهربان حضرت فاطمه
حضرت علی برای فرزندانش چگونه پدری بود؟
حضرت علی (ع) تا زمانی که دختر رسول ختمی مرتبت در قید حیات به سر می بردند ، همسر دیگری اختیار نکردند و از ایشان دارای دو فرزند پسر به نام امام حسن (ع) ، امام حسین (ع) و دو فرزند دختر زینب کبرا و ام کلثوم کبرا بودند.
پس از شهادت حضرت زهرا ایشان دوباره ازدواج کرده و صاحب فرزندان دیگری شدند. امام علی (ع) فرزند را عطیه ای الهی بر شمرده اند که در پرتو توجه و تربیت والدین به رشد کافی رسیده و در پی نیکوکاری و احسان به والدین بر می آید. از دیدگاه آن حضرت فرزند صالح مایه انس و آرامش والدین است.
حضرت علی (ع) در این باره فرموده است :
به خدا سوگند هیچ گاه از پروردگار خود فرزندانی خوش سیما و نه فرزندانی سرو قامت نخواسته ام ، بلکه فرزندانی مطیع خداوند و ترسان از او خواسته ام تا هرگاه به فرزندم نگریستم و او را در حال اطاعت خدا دیدم ، چشمانم روشن شود. (تفسیرالصافی ، ج4، ص 27)
ایشان در تربیت فرزندانش کوشا بود و بین فرزندان فاطمه (س) و با دیگر فرزندانش فرقی نمی گذاشت ، به سبب همین تربیت والا حضرت عباس فرزند امام علی با اینکه مادرش با مادر امام حسین متفاوت بود همیشه در رکاب امام حسین حرکت می کرد و پشت و پناه برادر بود.
به سبب همین تربیت بود که او فرزندی چون امام حسن که الگوی جوانمردی بود و فرزندی چون امام حسین که در مقابل ظلم ایستادگی نمود و فرزندی چون زینب که در کربلا اسلام را زنده کرد ، به ثمر رساند.
تربیت فرزندان حضرت علی
امام علی (ع) پدر مهربان یتیمان
امیرمومنان امام علی علیه السلام در مقابل کودک یتیم متواضع و مهربان بود و در برابر طفل یتیم روی خاک می نشست ، دست مرحمت بر سر او می کشید. او پدری مهربان بود و در شبهای تاریک برای آنان طعام می برد و با چنان محبتی بر یتیمان روا می داشت که دیگران بر آن غبطه می خوردند.
امام علی در وصیتنامه باشکوه خود درباره یتیمان فرمود :
«اللَهَ اللَهَ فِی الأَیتَامِ فَلَا تُغَیِرُوا أَفوَاهَهُم وَ لَا تضیعوا [یَضِیعُوا] بِحَضرَتِکُم فَقَد سَمِعتُ رَسُولَ اللَهِ یَقُولُ مَن عَالَ یَتِیما حَتَی یَستَغنِیَ أَوجَبَ اللَهُ عَزَ وَ جَلَ لَهُ بِذَلِکَ الجَنَةَ کَمَا أَوجَبَ اللَهُ لِآکِلِ مَالِ الیَتِیمِ النَار؛ (بحارالأنوار ، ج 42، ص 199)
درباره یتیمان از خدا بترسید. مبادا که گرسنه بمانند و در جمع و جامعه شما تباه شوند من از پیامبر خدا شنیدم که می فرمود : اگر کسی یتیمی را ، تا آنجا که بی نیاز شود ، سرپرستی کند خداوند به پاداش این کار ، بهشت را بر او واجب می کند. چنانچه اگر کسی مال یتیم را بخورد ، خداوند- سوختن در- آتش را بر او واجب می فرماید.
امام علی پدر مهربان یتیمان
خصوصیات بارز حضرت علی (ع)
به مناسب تولد حضرت علی (ع) با خصوصیات آن حضرت آشنا شوید :
.jpg)
ساده زیستی :
حضرت علی (ع) درآمد خوبی از کار و تلاش خویش در زمین ها و نخلستان ها داشت ، اما همه آنها را در راه خدا انفاق کرده و به کمترین چیزها قناعت می کرد و بسیار ساده می زیست.
حضرت علی (ع) فرموده است :
به خدا سوگند تن پوش خود را چندان وصله کرده ام که از وصله کننده اش شرم دارم. روزی گوینده ای به من گفت : آیا زمان دور افکندن آن فرا نرسیده است؟ و من گفتم : دور شو ، که هنگام بامداد ، از مردم شب رو سپاسگزاری می شود (یعنی نتیجه این رنج من در آینده مورد تمجید قرار خواهد گرفت). امیرالمومنین(ع) پنج سال حکومت کرد و در طول این مدت آجری بر آجر و خشتی روی خشت ننهاد و زمینی را به خود اختصاص نداد و درهم سفید و دینار سرخی به ارث نگذاشت. (المناقب ابن شهر آشوب ، ج2، ص95)
عبادت و بندگی :
حضرت صادق(ع) فرموده است :
حضرت امیرالمومنین به هنگام وضو گرفتن اجازه نمی داد کسی برایش آب بریزد و می فرمود : دوست ندارم در نمازم به درگاه خدا کسی را شریک قرار دهم. (علل الشرایع ، ج1، ص 323)
در تفسیر قشیری آمده است :
هرگاه وقت ادای نماز می رسید ، رنگ چهره امیرالمومنین تغییر می یافت و بر خود می لرزید. وقتی به او می گفتند : این چه حالت است؟ می فرمود : هنگام ادای امانتی رسیده است که بر آسمان ها و زمین و کوه ها عرضه شد و آنها از حمل آن سرباز زدند و انسان این بار امانت را برداشت. (المناقب ، ج2، ص 124؛ الاحزاب ، آیه 72)
حضرت صادق(ع) فرمود :
حضرت امیرالمومنین در خانه خود اتاقی را که نه کوچک بود و نه بزرگ ، اختصاص به نماز خود داده و هر شب کودکی را برای خوابیدن به همراه خود می برد و در همان جا نمازهایش را می خواند. (المحاسن ، ج2، ص 425 ح 2557)
عبادت حضرت امیرالمومنین
خشنودی خدا و پیامبر :
ابن عباس درباره حضرت علی (ع) می گوید :
علی(ع) در تمامی کارهای خود همواره در پی رضایت الهی بود و به همین جهت «مرتضی» نامیده شد. (المناقب ، ج 3، ص 110)
حضرت صادق(ع) در این حدیث فرموده است :
به خدا سوگند علی بن ابی طالب(ع) تا روزی که از این دنیا رفت مال حرامی نخورد و هیچگاه بر سر دو راهی - که هر دو راه مورد خشنودی خدا باشد- قرار نگرفت مگر اینکه پرزحمت ترین آنها را برگزید و هر حادثه مهمی که برای پیامبر خدا پیش می آمد - به دلیل اعتمادی که به علی داشت- از او کمک می گرفت. در میان این امت هیچ کس نتوانست همانند علی(ع) راه پیامبر را- بی کم و کاست- طی کند و با این همه تلاش و کوشش ، همواره چون بیمناکان کار می کرد ، چشمی به بهشت و چشم دیگر بر آتش داشت ، از سویی امیدوار پاداش بهشت و از سوی دیگر هراسناک از کیفر آتش بود. (الارشاد ، ص 255)
ایستادگی در برابر ظلم :
حضرت علی (ع) می فرماید :
به جان خودم سوگند ، در نبرد با کسی که مخالفت حق کند و راه گمراهی پیش گیرد ، نه مداهنه و سازش می کنم نه سستی. (نهج البلاغه ، الخطب : 24)
و در جایی دیگر می فرماید :
در تمامی زندگی من ، نقطه سیاهی نیست تا عیب جویان و اشاره کنندگان با چشم و ابرو اشاره کنند و سخنی گویند. خوارترین افراد نزد من عزیز است تا حق او را بستانم و نیرومند نزد من ناتوان است تا حق دیگران را از او بازگیرم. ما با تمام وجود به قضای الهی خشنود و در برابر فرمانش تسلیم هستیم. (نهج البلاغه ، الخطب : 37)
عدالت خواهی :
حضرت علی (ع) تندیس عدالت است ، چنانکه خود می فرماید :
به خدا سوگند اگر اقلیم های هفت گانه زمین را با هر چه در زیر آسمان آنها است به من دهند تا خدا را در حد گرفتن پوست جوی از دهان موری نافرمانی کنم ، نخواهم کرد. چرا که این دنیای شما در نزد من از برگ نیم جویده ای در دهان ملخی ناچیزتر است. علی را با نعمت های فناپذیر و لذت های گذرا و ناپایدار چه کار! (نهج البلاغهً ، خ 222)
روایت است آنگاه که حضرت امیر به دلیل رعایت مساوات در تقسیم بیت المال مورد عتاب قرار گرفت فرمود :
آیا به من امر می کنید و اصرار می ورزید تا پیروزی را به بهای ستم بر کسانی که مسئولیت سرپرستی آنها بر دوشم نهاده شده است به دست آورم؟ به خدا سوگند که تا روزگار در گردش است و ستارگان آسمان در پی هم حرکت می کنند ، چنین کار ناروایی نخواهم کرد. اگر این مال ، ثروت شخصی من بود در تقسیم آن مساوات را رعایت می کردم ، چه رسد به اینکه مال ، مال الله است. (نهج البلاغهً ، خ 124)
آن حضرت(ع) مردم را دوست داشت ، مردم هم او را دوست داشتند و سیاست مردمی و جانبداری از مظلومان و محرومان از اصول کلی زمامداری امیرمومنان(ع) بود.
پیامبر گرامی اسلام(ص) به این ویژگی امام علی(ع) اشاره کرده و فرموده است :
یا علی ، خدای متعال تو را چنین قرار داده که بینوایان را دوست بداری و آنان را به عنوان پیروان خویش بپسندی و آنان هم تو را پیشوایی و امامت بپسندند. (حلیهً الاولیاء ، ج 1، ص 71)
پیشگام در عمل نیک و خیر :
حضرت امیرالمومنین(ع) همواره در هر کار خیر و نیکی پیشگام بودند.
حضرت امیرالمومنین(ع) درباره خود می فرماید :
ای مردم! به خدا سوگند من هرگز شما را به هیچ طاعتی فرا نمی خوانم مگر آنکه خود بر شما - در عمل به آن - پیشی می جویم و از هیچ گناهی نهی نمی کنم - مگر آنکه پیش از شما ، خود را از عمل به آن بازمی دارم. (نهج البلاغهً ، خ 173)
موعظه دیگران و دعوت دیگری به کارهای خیر :
امام علی(ع) دلسوزانه مسائل خیر و اخلاقی را گوشزد می کردند.
زاذان می گوید :
حضرت امیرالمومنین(ع) به تنهایی در بازار می گشت و گمشده را راهنمایی و ناتوان را کمک می کرد و به هنگام عبور از پیش فروشندگان و کسبه ، قرآن کریم را در برابر آنها می گشود و این آیه را برای آنها می خواند «خانه آخرت - سعادت ابدی - را برای کسانی قرار دادیم که قصد سرکشی و فساد در زمین ندارند و عاقبت - نیک - تنها از آن پرهیزکاران است». (المناقب ج 2، ص 104)
حضرت صادق(ع) فرمود :
حضرت امیرالمومنین در نوع غذا شبیه ترین افراد به پیامبر خدا(ص) بود. او خود نان و سرکه و روغن زیتون می خورد و به مردم- مهمانان خود- نان و گوشت می داد. (الکافی ، ج6، ص 328)
کار و تلاش :
حضرت امام صادق(ع) درباره کار و تلاش آن حضرت(ع) فرموده است :
گاهی امیرالمومنین به سوی صحرا می رفت و همراه خود باری از هسته خرما می برد ، وقتی سوال می شد این چیست که به همراه داری؟ می فرمود : هر دانه از اینها یک نخل است ان شاءا... آنگاه می رفت و همه آنها را می کاشت و دانه ای از آنها را نمی خورد. (الکافی ، ج 5، ص 75)
حضرت علی (ع) می فرمود :
ای مردم کوفه اگر- مرا دیدید- با اندوخته ای بیشتر از وسایل شخصی زندگی و مرکب و غلام خود از نزد شما برگشتم ، بدانید که خائن بوده ام- آن حضرت در مدت حکومت ، از بیت المال مصرف نمی کرد- و هزینه زندگی او از زمین های کشاورزی که در ینبع داشت تامین می شد. (الغارات ، ص 44)
