به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»،با رسیدن به زمان شب‌های قدر و مراسم احیا یکی از چالش‌های مادران این است که چطور با فرزندشان در مراسم شرکت کنند. برخی از مادرها نیز به دلیل نداشتن مهارت کنترل فرزندشان از رفتن به مراسم منصرف می‌شوند و ترجیح می‌دهند در خانه بمانند. حالا این سوال مطرح می‌شود : آیا ماندن در خانه کار درستی است؟! در رابطه با حضور کودکان در مراسم شب‌های قدر با «اعظم فعال» کارشناس خلاقیت کودکان گفتوگو کرده‌ایم. آنچه در ادامه می‌خوانید راهکار‌های این کارشناس برای کنترل کودکان در چنین مراسم‌هایی است. در مراسم شرکت کنیم یا نه؟! «قرار گرفتن کودک در هر فضایی، باعث می‌شود کودک از آن فضا الگوبرداری کند. حتی اگر فرزند ما نوزاد باشد این تأثیرپذیری و الگوبرداری اتفاق می‌افتد. مادرها معمولاً در مراسم‌های مولودی‌خوانی به همراه بچه‌هایشان شرکت می‌کنند. چراکه معتقدند بچه همراه بقیه دست می‌زند. خوشحالی می‌کند و روحیه بخش است. حضور کودک در مراسم‌های عزاداری هم همین اثر مثبت را بر فرزندان ما دارد. بعضی از مادرها فکر می‌کنند حضور بچه‌ها در مراسم‌هایی مانند شب قدر باعث اذیت خودشان و فرزندشان می‌شود. به همین خاطر سعی می‌کنند با بچه‌ها معمولاً به این مراسم نروند. در خانه می‌مانند و خودشان و فرزندشان را از آثار مثبت چنین فضاهایی محروم می‌کنند».
کودک تان را با فضا آشنا کنید
«از یک روز قبل ،در روشنایی روز فرزندتان را به مسجد، حسینیه و یا محلی ببرید که قرار است برای مراسم شب قدربه آنجا بروید.
این کار در آرامش فرزندتان بسیار موثر است و علاقه کودک را برای رفتن به مراسم بیشتر می‌کند کودک می‌بیند در چه فضایی می‌خواهد قرار بگیرید. وقتی موقعیت و شرایط را به کودک نشان دادید برایش از برپایی مراسم توضیح دهید. برای مثال به او بگویید:« می‌خواهیم به اینجا بیاییم. افراد زیادی در شب‌قدر به این مسجد یا حسینیه می‌آیند. قرار است همه باهم از خدا تشکر کنیم و بگوییم که چقدر او را دوست داریم.» از کودک سوال کنید:« دوست دارد که همراه ما بیاید؟!» جواب هایش را تحلیل کنید. باید کمی زودتر بیایید تا محل مناسبی برای نشستن کودکتان داشته باشید». از قبل با فرزندتان صحبت کنید «قبل ازینکه به مراسم بروید با فرزندتان صحبت کنید و نسبت به برخی مسائل او را آگاه کنید. مثلا بگویید:«وقتی رفتیم باید بنشینی. بازی های نشسته انجام بدهی. خودم باهات بازی می‌کنم و اگر دوستت هم آمد می‌توانی باهاش بازی کنی، اما بی‌صدا!» اگر همه مادرانی که در مراسم شرکت می‌کنند اینطور فرزندانشان را آگاه کنند. شاید تاثیرگذار ترین و مناسب ترین فضا برای بچه ها همین مراسم ها باشد. وقتی مادر در این شرایط رفتار خوبی با فرزندش دارد. دیگر این نگاه غلطی که متاسفانه در بین نوجوان ها وجود دارد که می‌گویند:«چرا برویم در مراسمی که همه‌اش گریه است و فقط روحیه‌مان را از دست می‌دهیم؟» پیش نمی‌آید.کودک می‌بیند که اتفاقا جایی که همه گریه می‌کنند مادر مهربان‌تر است. پدر خوش‌برخوردتر است. افرادی که آنجا هستند محبت بیشتری دارند .
اسباب‌بازی به همراه داشته باشید و با کودک بازی کنید!
«برای فرزندتان اسباب‌بازی‌های بی‌صدا ببرید. چینه، لگو حتی وسایل نقاشی می‌توانند سرگرمی‌های خوبی برای بچه‌ها باشد. در زمان مراسم لازم نیست مرتب به کودک بگویید:ساکت باشد ،گوش کند و یا همراهی کند. همانطور که به مراسم گوش می‌دهید و عزاداری می‌کنید با کودک بازی کنید. اینجا محبت به کودک القا می‌شود و با خودش فکر می‌کند؛ وقتی عزاداری می کنند و مراسم شب قدر را به جا می‌آورند می‌توانند با من هم بازی کنند. از طرفی فرزند ما ایام را درک می‌کند و تاثیر می‌پذیرد. حضور بچه ها در این مراسم ارزشمند است حتی اگر فرزند شما نوزاد باشد.این تاثیر پذیری اتفاق می‌افتد. سعی کنید حتما با فرزندتان در مراسم شرکت کنید حتی اگر قرار است گوشه ای بنشینید و فقط با او بازی کنید.» خوراکی را فراموش نکنید! «حتما آب و خوراکی برای فرزندتان به همراه داشته باشید. خوراکی های کوچک و متنوع برای کودکتان ببرید مثلا به جای اینکه چهار تا لقمه نان و پنیر بردارید. یک بیسکوئیت‌کوچک، یک‌سیب، یک‌لقمه و... به همراه داشته باشید. همه خوراکی‌ها را به فرزندتان نشان ندهید. خوراکی‌ها را در قسمت‌های مختلف کیف‌دستی‌تان بگذارید و کم‌کم به کودک بدهید.»
اگر فرزندم شیطنت کرد چه؟
«زمانی بچه ها شیطنت می‌کنند، بابقیه بلند بلند حرف می‌زنند و بدو بدو می‌کنند که بیکار باشند؛ تا وقتی کودک سرگرم باشد سر‌و‌صدایی ندارد.
زمانی شیطنت کودک شروع می‌شود که احساس کند به او توجه نمی‌شود بچه ها دلشان نمی‌خواهد بدی کنند. اما اگر احساس کنند به آنها توجه نمی‌شود فعالیت‌های متفاوتی را انجام می‌دهند. شیطنت می‌کنند؛ راه می‌روند؛ وسایل را جابه جا می‌کنند و شاید جیغ هم بزنند. علت این رفتارها بیکاری کودک است. نباید بگذاریم حوصله فرزندمان سر برود. اگر دقت کرده باشید. وقتی مراسم سینه‌زنی است،کودک همراه می‌شود. مراسم قرآن سر گرفتن کودک همراه می‌شود. اگر کلمه‌ای یا جمله‌ای در مداحی تکرار بشود. کودک هم تکرار می‌کند .چون می‌بیند فعالیت جمعی اتفاق می‌افتد. زمانی از جمع جدا می‌شود و شیطنت می‌کند که متوجه بی‌توجهی نسبت به خودش بشود! وقتی بچه شیطنت می‌کند بجای این که بگوییم دیگر تو را به اینجا نمی آورم و او را سرزنش کنیم. او را در آغوش بگیریم و دوباره با او صحبت کنیم. مثلا به او بگوییم:« مجلس برای حضرت علی(ع) است . ما اینجا آمدیم که احترام بگذاریم احترام ما این است که آرام تر صحبت کنیم پس بیا بی‌صدا با هم بازی کنیم.» در این شرایط با کودک بازی هایی انجام دهید که شاید در خانه برای انجام آنها کمتر وقت دارید. مثلا گل یا پوچ بازی کنید. یا اسباب‌بازی‌هایی همراه داشته باشید که احتیاج به فکر کردن داشته باشد؛ مثل پازل»
رفتار های غلط را کنار بگذارید«وقتی کودک شیطنت می‌کند به جای اینکه او را سرزنش کنید و تنبیه کنید. با او حرف بزنید و بازی کنید. مهم این است صدای مراسم در گوش بچه باشد و بداند که دراین مجلس به او بیشتر توجه می‌شود.
وقتی بین جمع سر کودک داد می‌کشید غرورش شکسته می‌شود. اعتماد به نفس‌اش را از دست می‌دهد و دیگر میلی برای حضور در این مراسم ندارد.»
از کودک تشکر کنید «پس از تمام مراسم به خاطر رفتار خوب کودک از او تشکر کنید و به او هدیه بدهید. البته توجه داشته باشید که بعد از کنترل رفتار و بعد از مراسم به او هدیه بدهید. دادن هدیه قبل از انجام فعالیت، چون حالت رشوه پیدا می‌کند ارزش آن کار را از بین می‌برد. حتی کودک نباید بداند که قرار است هدیه بگیرد. وقتی به کودک گفته می‌شود اگر این کار را انجام بدهی این کادو را برایت می‌خرم! ارزش آن کار به اندازه آن هدیه پایین می‌آید و از حالت وظیفه خارج می‌شود.اجازه بدهید کودک در مراسم شرکت کند. رفتار درست از خودش نشان بدهد. از مراسم لذت ببرد. سپس از او تشکر کنید و به او هدیه بدهید. برای مثال وقتی به خانه برگشتید. مادر شروع کند به تعریف از کودک و به پدر خانواده بگویید:« رفتار زهرا خیلی خوب بود. با دوستاش آرام بازی کرد.» و پدر برای تشویق بچه به او هدیه بدهد. کودک انتظار دارد که شب بعدی هم هدیه بگیرد،اما قبل از مراسم نباید به او هدیه بدهید. سعی کنید هدیه اول سبک تر باشد و بعد به مراتب هدیه های بهتری به کودک تان بدهید. یعنی اگر قرار است به او دفتر بدهید. شب اول مداد هدیه بدهید. شب بعدی پاک‌کن و شب آخر دفتر.»
چطور برای بچه ها درباره شب‌قدربگوییم؟! «کافی است به بچه ها اتاق را نشان بدهید. به بچه ها بگویید. وقتی اتاق تاریک است. نمی‌توانیم راه برویم.
با دیوار برخورد می‌کنیم نمی‌دانیم چه چیزهایی خوردنی است چه چیزهایی پوشیدنی؟ کدام وسایل اسباب‌بازی هستند؟! اما وقتی برق ها را روشن می‌شود همه چیز آشکار می‌شود. ما رفتیم داخل یک اتاق کاملا غریبه با وسایلی کاملا جدید و اسباب بازی‌هایی که روش استفاده از آنها را نمی‌دانیم. حالا برق را در این اتاق روشن می‌کنیم .یک نفر ما را راهنمایی می‌کند و روش استفاده از این اسباب‌بازی ها را به ما می‌گوید. عالم هستی هم همانطور است زمانی که همه چیز ناآشنا و غریبه بود. خدا به انسان ها آگاهی داد. ما را از تاریکی خارج کرد و کنار آن یک دفترچه راهنما در اختیار ما گذاشت که در آن نوشته شده بود چه چیزهایی خوردنی است چه چیزهایی پوشیدنی است و چه کارهایی باید انجام دهیم. به همراه آن دفتر راهنما کسی را هم فرستاد که روش خواندن آن دفترچه راهنما را می‌دانست. شب قدر شبی است که خدا ما را از تاریکی‌ها و نادانی‌ها خارج کرد و آن دفترچه راهنما قرآن است که از طرف خدا برای ما فرستاده شده است».
چطور مفهوم شب قدر را به بچه ها آموزش بدهیم؟
برای کودکان زیر هفت سال بهترین روش آموزش مفاهیم شب قدر تعریف قصه و داستان درباره سیره حضرت زهرا(س) و شب زنده داری شب های قدر ، شهادت حضرت علی(ع) به صورت کودکانه به همراه آموزش سوره قدر و تعریف مفهوم آن است
اگر بچه ها سوال کنند که چرا شب های قدر ارزش‌شان بیش از شب های دیگر سال است می توانید از مثال ارزشمند بودن لباس های مهمانی و لباس های خانه استفاده کنید تا این مفهوم را کامل درک کنند.
برای آموزش مفهوم دعا کردن در شب های قدر بهتر است از مفاهیم کوچک و ساده استفاده کنید به این مفهوم که چطور می بایست در این شب ها با خداوند صحبت کرد و به خاطر نعمت هایش از او تشکر کرد و اینکه خواسته هایتان را چطور می بایست از خداوند بخواهید اگر بچه ها خواسته ای از خدا دارند که بلند آن را مطرح می کنند مثلا یک وسیله ای لازم دارند ، می توانید در عید فطر در صورت امکان به آنها هدیه دهید تا احساس نزدیکی به خداوند داشته باشند.
شعر نیز یکی از بهترین راه ها برای آموزش مفاهیم به بچه ها است می توانید شعرهای شب قدر را به آنها بیاموزید و از آنها بخواهید که برای بقیه بخوانند و تشویقشان کنید. همچنین می توانید از بچه ها بخواهید که درباره شب قدر هر چیزی که در ذهن دارند نقاشی بکشند و یک مسابقه نقاشی در منزل ترتیب دهید.
برای حفظ کردن سوره ها نیز در شب های قدر می توانید از سوره «قدر» شروع کنید تا آن را حفظ شوند و بعد توضیح و تفسیرش را نیز به حد فهم کودک به او یاد دهید.
اگر دوست دارند بچه ها با مفاهیم دینی و مذهبی در این شب ها آشنا شوند، خودتان بهترین الگوی آنها هستید. پدر و مادری که خودشان در ایام خاص به مناسک و مراسم دینی اهمیتی نمی دهند، چطور می توانند انتظار داشته باشند بچه هایشان با این آداب آشنا شوند، بنابراین اول خودتان الگوی درست کودکان باشید.
آموزش صحیح دعا کردن به بچه ها
برای آموزش دعا کردن به بچه ها بهتر است از آنها بخواهید که اگر خواسته ای از خداوند دارند، دست هایشان را به سمت آسمان بگیرند و خواسته شان را به زبان بیاورند و حتی برای سلامتی و خوشبختی و آرامش دیگر انسان ها و رفع بلا مثل از بین رفتن کرونا نیز دعا کنند.
در نهایت توقع نداشته باشید بچه ها همپای شما مشغول شب زنده داری تا سحر باشند ، اگر فرزندتان خواب آلود شد او را سرزنش نکنید و اجازه دهید استراحت کند اما اگر فرزندتان توانست در شب های قدر بیدار بماند او را حتما با یک هدیه تشویق کنید البته برای این کار هم نیاز به ولخرجی نیست.
حجت الاسلام حمید نیک زاد به مناسبت فرا رسیدن شب های قدر به منظور اهتمام به حضور کودکان و احیاء در این شب ها می نویسد: در روایات آمده است که پیامبر اکرم (ص) به صورت افراد خواب آلود آب می‌پاشیدند. حضرت فاطمه زهرا (س) نیز بیدار بوده و خانواده را هم ترغیب به بیدار بودن و عبادت می کردند و مشکل خواب آنها را با کمتر غذا خوردن و خوابیدن در روز بر طرف می‌نمودند. بر اساس روایتی امام صادق (ع) یک سال در شب قدر بسیار مریض بودند با این حال با اطرافیان به مسجد رفته و مشغول عبادت شدند.
روایات در باب فضیلت این شب عزیز بسیار است و اهمیت این شب مبارک بر کسی پوشیده نیست. اما آنچه مورد بحث ماست غفلت از حضور کودکان در احیاء شب مبارک قدر است. این شب عزیز و مبارک که در آن مقدرات یک ساله انسان‌ها، ارزاق، سرآمدن عمرها و امور دیگر تعیین می‌شود شامل حال همه انسان‌ها اعم از پیر و جوان، فقیر و غنی، بزرگ و کوچک می‌شود و شرط درک این فضیلت، مکلف بودن نیست.
بسیاری از ما از مساله بیدار ماندن کودکانمان در این شب غافلیم. به بهانه کوچک بودن آنها یا اینکه فهم و درکی از شب قدر ندارند و یا آمادگی جسمانی برای احیاء در این شب را ندارند. اما حقیقت این است که تمام آثاری که برای این شب بر شمردیم شامل حال کودکان هم می‌شود و مقدرات آنها نیز در شب قدر رقم می‌خورد. اما بسیاری از این حقیقت غافل‌اند. باید فضیلت این شب و اهتمام به احیا و دعا و طلب بهترین تقدیرات از درگاه خدا را از کودکی در ذهن کودکان جا انداخت.
در این شب مهم و سرنوشت‌ساز در آن هنگام نزول ملائک رحمت، حیف است که کودکان ما در خواب باشند و محروم از فیوضات این شب چه بسا با بیدار ماندن و درک این شب رزق معنوی و تربیتی ویژه‌ای به آنها عنایت شود که مسیر زندگی و آینده و بینش و جهان‌بینی کودک را شکل دهد و عاقبت به خیری او را رقم بزند که این‌ها در اثر دعا و توجه به اثر این شب پر فضیلت به دست می‌آید. این هدیه‌های خدا که در آغاز مسیر زندگی هستند شب قدر برایشان سرنوشت سازتر است و شالوده و اساس زندگی آنها را تعیین می‌کند و چه بسا برای آنها اهمیت بیشتری داشته باشد.
اولین گام برای آشنا کردن کودکان با شب قدر مثل هر قضیه دیگری گفتوگو درباره آن است. در مورد شب قدر و اتفاقاتی که در این شب می‌افتد و اهمیت دعا و تأثیر آن در سرنوشت انسان‌ها با کودک صحبت کنید. البته به زبان ساده و کودکانه و با در نظر داشتن فهم کودک و میزان درک او از مسائل انتزاعی، بخش بزرگی از حقایق شب قدر مفاهیم انتزاعی هستند (مانند نزول فرشتگان و مقدرات و …).
قبل از یازده سال درک مفاهیم انتزاعی دینی برای کودک مشکل است و نیاز به استفاده از زبانی ساده و قابل فهم برای انتقال این مفاهیم هست و البته هنرمندی ما. برای سنین کوچکتر باید بیشتر به مفهوم دعا کردن و ارتباط و گفتگو با خداوند تأکید کرد. کودک را به دعا و درخواست و ارتباط کلامی داشتن با پروردگار عالم تشویق کرد و عادت داد.
اتصال به منبع لایزال قدرت و رحمت الهی آثار بی‌شمار تربیتی و روانی دارد که کمترین آنها دوری از استرس و سلامت روانی، اطمینان و آرامش در بزرگسالی است. با کودک صحبت کنید و به او بگویید که دعای او تأثیرگذار است مخصوصاً در شب‌های مبارک قدر این گفتوگو بهتر است از چند روز قبل از آمدن شب‌های قدر در منزل شروع شود تا کودک در جو هیجان و شور شب قدر قرار بگیرد کم‌کم بر آگاهی و درک او از مفهوم شب قدر اضافه شود.
چه خوب است در ایام منتهی به شب قدر داستان‌های زیبا و کوتاه و ساده از سیره زندگی بانوی دو عالم فاطمه (س) برای کودکانمان تعریف کنیم که محبت و معرفت ایشان در قلب کودکان بیشتر شود و موجب استفاده معنوی بیشتر از فضایل شب قدر شود.
محبت و علاقه به مولای مظلوم آقا امیرالمؤمنین (ع) را به شب قدر پیوند داده و در قلب و جان کودک بنشانید.
چه خوب است اگر در آپارتمان زندگی می‌کنیم خودمان برگزار کننده مراسم احیا شویم، این حرکت بسیار برای بچه‌ها جذاب است و خاطره خوشی را برای آنها رقم می‌زند. می‌توان اگر در محله و آپارتمان خودتان مراسم احیاء می‌گیرید قسمتی را برای بچه‌ها و سرگرم شدن آنها و انتقال مفاهیم شب قدر به آنها توسط فردی آگاه و مسلط و خوش ذوق تعبیه کنید.
