به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سهمیه‌های کنکور سراسری یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در فرآیند پذیرش داوطلبان در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور هستند. این سهمیه‌ها با هدف ایجاد عدالت آموزشی و حمایت از گروه‌های خاص جامعه طراحی شده‌اند. در ادامه، به بررسی تفصیلی انواع سهمیه‌های کنکور سراسری ۱۴۰۴، شرایط استفاده، میزان تأثیر و نکات مرتبط با هر یک می‌پردازیم.
۱. سهمیه مناطق
سهمیه مناطق با هدف توزیع عادلانه فرصت‌های آموزشی بین داوطلبان مناطق مختلف کشور اعمال می‌شود. بر اساس محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره دبیرستان، داوطلبان به سه منطقه تقسیم می‌شوند:
منطقه ۱: شامل مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ.
منطقه ۲: شهرهای متوسط و شهرستان‌ها.
منطقه ۳: مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته.
پس از کسر ظرفیت‌های مربوط به سهمیه‌های خاص مانند ایثارگران، ظرفیت باقی‌مانده به نسبت تعداد داوطلبان هر منطقه بین مناطق سه‌گانه توزیع می‌شود. این تقسیم‌بندی باعث می‌شود داوطلبان هر منطقه با یکدیگر رقابت کرده و شانس پذیرش متناسبی داشته باشند.
۲. سهمیه ایثارگران
سهمیه ایثارگران به دو دسته تقسیم می‌شود:
الف) سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران
این سهمیه شامل ۲۵ درصد ظرفیت هر کد رشته محل می‌شود و به گروه‌های زیر تعلق دارد:
همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثر.
آزادگان و همسر و فرزندان آنان.
جانبازان با درصد جانبازی ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان.
شرایط استفاده:
داوطلبان باید حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد را کسب کنند تا بتوانند از این سهمیه بهره‌مند شوند. در صورت تکمیل نشدن ظرفیت این سهمیه، ظرفیت باقی‌مانده ابتدا به مشمولان سهمیه ۵ درصدی و سپس به داوطلبان سهمیه آزاد اختصاص می‌یابد.
ب) سهمیه ۵ درصدی ایثارگران
این سهمیه شامل ۵ درصد ظرفیت هر کد رشته محل می‌شود و به گروه‌های زیر تعلق دارد:
جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آنان.
همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه.
شرایط استفاده:
داوطلبان باید حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد را کسب کنند. در صورت تکمیل نشدن ظرفیت سهمیه ۲۵ درصدی، ظرفیت باقی‌مانده به این گروه اختصاص می‌یابد.
۳. سهمیه رزمندگان
این سهمیه به رزمندگانی تعلق دارد که حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه‌های دفاع مقدس بین سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ داشته‌اند.
شرایط استفاده:
داوطلبان باید حداقل ۷۵ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد را کسب کنند.
۴. سهمیه خانواده شهدا
این سهمیه به پدر، مادر، خواهر و برادر شهید تعلق دارد. ظرفیت این سهمیه بر اساس نسبت تعداد داوطلبان دارای این سهمیه به کل داوطلبان تعیین می‌شود.
۵. سهمیه بهیاران
سهمیه بهیاران به افرادی تعلق دارد که دارای مدرک بهیاری بوده و متقاضی ورود به رشته پرستاری هستند.
شرایط استفاده:
کسب حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در سهمیه آزاد.
حداکثر ۵ درصد ظرفیت هر کد رشته محل به این داوطلبان اختصاص دارد.
۶. سهمیه مناطق محروم
۴۰ درصد از ظرفیت کد رشته محل‌های ناحیه‌ای، قطبی و کشوری دوره روزانه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و هرمزگان به داوطلبان بومی این استان‌ها اختصاص دارد. پذیرفته‌شدگان این سهمیه مجاز به انتقال یا تغییر رشته نیستند و ملزم به ارائه تعهد خدمت به میزان دو برابر مدت تحصیل هستند.
۷. سهمیه مناطق درگیر بلایای طبیعی
بر اساس مصوبات مربوطه، ۵ درصد ظرفیت مازاد به داوطلبان مناطق سیل‌زده و زلزله‌زده اختصاص می‌یابد. این سهمیه برای دانشگاه‌های همان استان‌ها اعمال می‌شود و در صورت عدم وجود رشته مورد نظر، ظرفیت از دانشگاه‌های استان‌های هم‌جوار تأمین می‌گردد.
شرایط استفاده:
کسب حداقل ۸۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد.
برای رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی، کسب حداقل ۸۵ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته‌شده در گزینش آزاد الزامی است.
۸. سهمیه کارمندان
کارمندان رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی وابسته به این وزارت‌خانه می‌توانند از سهمیه کارمندان برای ورود به دانشگاه‌ها استفاده کنند. میزان و شرایط این سهمیه بسته به مقررات سالانه تغییر می‌کند.
فرجام سخن
سهمیه‌های کنکور سراسری ۱۴۰۴ تأثیر قابل‌توجهی در فرآیند پذیرش دانشجویان دارند و با هدف برقراری عدالت آموزشی، حمایت از اقشار خاص و توسعه مناطق محروم طراحی شده‌اند. هرچند این سهمیه‌ها مزایایی برای گروه‌های هدف ایجاد می‌کنند، اما همواره بحث‌هایی پیرامون عدالت آموزشی، رقابت سالم و تأثیر آن بر کیفیت پذیرش دانشجویان مطرح بوده است.
سهمیه مناطق به توزیع عادلانه فرصت‌های آموزشی کمک می‌کند.
سهمیه ایثارگران و رزمندگان قدردانی از ایثارگری‌های این گروه‌ها را نشان می‌دهد، اما رعایت حداقل نمره‌های موردنیاز ضروری است.
سهمیه بهیاران، مناطق محروم و بلایای طبیعی به توسعه آموزش در مناطق کمتر برخوردار و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر کمک می‌کند.
سهمیه‌های خاص مانند کارمندان برخی گروه‌های شغلی را تحت پوشش قرار می‌دهد اما ممکن است در میزان رقابت تأثیرگذار باشد.
در مجموع، هرچند وجود سهمیه‌ها می‌تواند برخی نابرابری‌های اجتماعی و جغرافیایی را جبران کند، اما اجرای دقیق و اصلاح قوانین مرتبط برای جلوگیری از تضییع حقوق سایر داوطلبان ضروری است. پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران آموزش عالی به‌طور مستمر سهمیه‌های کنکور را بررسی کرده و در صورت نیاز تغییراتی را برای بهبود عدالت آموزشی اعمال کنند.
گزارش از عرفان عباسی
