به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مهدی افراز*/// جمهوری اسلامی مذاکره دو جانبه با آمریکا را پذیرفته است، اما تحت شرایط و ضوابطی که خودش مشخص می کند. این تصمیم به عقلانیت و رویه ای باز می گردد که از آن با عنوان "مقاومت تطبیقی" یا "Adaptive Resistance" یاد می شود.
مقاومت تطبیقی اصطلاحی است که در ادبیات استراتژیکِ امریکایی(۱) برای توصیف پیشران های اصلی در نفوذ راهبردی ایران، ابداع شده است. در این توصیفات به توانائی هوشمندی ایران برای انطباق با چالش های بیرونی در حالی که اهداف اصلی خود را حفظ می کند، اشاره دارد. مطابق این مفهوم، جمهوری اسلامی به جای ایستادگی صرف در برابر فشارهای خارجی، استراتژی هایی را به کار می گیرد که بتواند با تغییرات در محیط بین الملل سازگار شود. یعنی تغییر در روش ها بدون این که از اصول کلی خود فاصله ای بگیرد. این نوع مقاومت انعطاف پذیر است و به کشور اجازه می دهد که در مواجهه با فشارها، راهبردهایی را انتخاب کند که همچنان مقاومت در برابر تهدیدات را حفظ کند اما به شکلی که امکان تقویت مواضع خود را داشته باشد.
پیش فرض در الگوی مقاومت تطبیقی این رهیافت است که ایران بهترین مسیر برای تغییر در نظم کنونی عالم را بازی در زمینِ همین نظم می داند. همه می دانند که انقلاب ۵۷، تنها برای سرنگونی پهلوی و نظم سیاسی او نبود، بلکه تکانه ای اساسی در پایه های بنیادین ایالات متحده و هژمونی منطقه ای آن قلمداد می شود. اما انقلابیون ایران برای پیگیری این ایدئال، با تکیه بر عقل و هویت تاریخی خود به زودی انتخاب کردند که ما در یک جهان آمریکایی با آمریکا مبارزه خواهیم کرد. ایران، ایستادگی در برابر آمریکا را در درون استانداردهایی تعبیه نموده است که آن ها در همین منظومه امریکایی معنادار شده اند. به این جهت مقاومت، صرفاً یک رویه زیر میززننده مطلق نیست. مقاومت یک وضعیت هوشمندانه و آداپته شده در دنیای آمریکایی برای تداوم و تصاعد درگیری با دنیای آمریکایی است.
ایران با تکیه بر مقاومت تطبیقی، چشمش را بر تهدید واقعی نمی بندد، در برابر آن ها با تکیه بر ثبات ایدئولوژیک و آرمانی، سیاست های خود را با شرایط جدید تطبیق داده و صبورانه در انتظار بهترین زمان برای تبدیل این تهدیدات به فرصت و اقدام مؤثر برای پیشبرد اهداف اساسی خود مترصد می ماند. تقریباً تمامی پیشروی های اساسی جمهوری اسلامی در منطقه در قالب همین عقلانیت صورت پذیرفته است.
در هفته های گذشته مجموعه از رویدادها رقم خورده است که نشان دهنده جلوه ای تازه از مقاومت تطبیقی در سیاست های جمهوری اسلامی است. در دوره جدید سیاسی در نسبت ایران و ایالات متحده که مهم ترین آن به حوادث مابعد از طوفان الاقصی بازمی گردد و طی آن مقاومت به رهبری ایران در رخدادی بی بدیل برای بیش از ۱۸ ماه، تهدیدات امنیتی - نظامی خود در مقابل امریکا و قلعه خاورمیانه ای آن یعنی اسرائیل را به صحنه ای کاملاً آتشین تبدیل نمود و در برابر آن هزینه هایی را هم متحمل شد. در این وضعیت ویژه اما در مواجهه با دعوت همراه با تهدید به مذاکره، به جای تشدید تنش و تقابل مستقیم و یا عقب نشینی غیراصولی ، ضمن پذیرش اصل مذاکره دوجانبه، تمامی پیش شرطها را نفی، گفتگوی مستقیم را طرد و بر ماهیت صرفاً هسته ای آن تحفظ نموده است، در عین حال آمادگی های وسیع نظامی خود را ابراز کرده و رجزخوانی های دائمی را توسط نیروهای مسلح در دستور قرار داده است. همگی این رفتارها را می توان در بستر همان سازگاری هوشمندانه و عقلانیت مقاومت تطبیقی قابل درک دانست و البته طبیعی است که این نوع رفتار به جهت وارونگی های ظاهری، همواره ابهامات متعددی را برای دوستان و دشمنان جمهوری اسلامی پدید می آورد.
ترامپ پس از ناکامی در پایان دادن به جنگ غزه و سامان دادن به بحران اوکراین، اینبار با لشگرکشی های هوایی و دریایی بی سابقه، بی محابا به تقابل با قدرتی آمده است که بیش از چهار دهه است با مجموعه ای از تدابیر خود را به حریفی غیرمغلوبه مبدّل کرده است. روندی که از شنبه برای ترامپ آغاز می شود از دو حال خارج نیست؛ یا از خواسته ها و پیش شرط های طمع ورزانه خود دست کشیده و وارد فضای جدی توافق می شود یا بر شروط خود می ایستد و دامنه مناقشه با ایران را بالا می برد که در هر دو صورت احتمال چالش برانگیز شدن وضعیت برای او با توجه درگیر بودنش در پرونده های دیگر بیش از همه احتمالات دیگر خواهد بود و این می تواند به دروازه ای برای ورود او به سومین ناکامی سیاسی در دوره جدیدش بدل شود.
————————————————————
(۱) و. آ . ریورا در کتاب نفوذ استراتژیک ایران؛ درباره مقاومت و فرهنگ مقاومت، مقاومت تطبیقی (Adaptive Resistance) و افزونگی طراحی شده (designed redundancy) را دو محرک اصلی در نفوذ استراتژیک جمهوری اسلامی در منطقه برشمرده و به تحلیل ساختاری آن در داخل ایران می پردازد.
*کارشناس مسائل بینالملل
