به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دانشگاه بهعنوان یکی از مهمترین نهادهای علمی و اجتماعی، نهفقط وظیفهی آموزش و پژوهش، بلکه مسئولیت تربیت شهروندانی آگاه، پرسشگر و توانمند در عرصههای فکری و اجتماعی را نیز بر عهده دارد. در این میان، کرسیهای آزاداندیشی بستری مهم برای پرورش روحیهی گفتوگو، احترام به دیدگاههای متنوع و رشد فکری دانشجویان فراهم میکنند. در دنیای پیچیده و متنوع امروز، که برخورد افکار امری گریزناپذیر است، مهارت تعامل مؤثر با دیگران نهتنها یک توانایی شخصی بلکه یک ضرورت اجتماعی است. کرسیهای آزاداندیشی از جمله ابزارهای مؤثری هستند که این مهارت را در محیط دانشگاهی تقویت میکنند.
تعریف کرسی آزاداندیشی و جایگاه آن در دانشگاه
کرسی آزاداندیشی، نشستی علمی و فکری است که در آن دانشجویان و استادان به تبادل آزادانهی نظرات، طرح دیدگاهها و گفتوگو دربارهی مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی اعتقادی میپردازند. در این نشستها، محور اساسی "آزادی بیان در چارچوب منطق و اخلاق" است. هدف اصلی این کرسیها ایجاد فضایی باز برای تضارب آرا، تقویت تفکر نقادانه، شنیدن دیدگاههای مختلف و پاسخ منطقی به آنهاست.
نقش کرسیهای آزاداندیشی در تقویت تعامل دانشجویی
ایجاد فرهنگ گفتوگو و شنیدن فعال
یکی از مهمترین کارکردهای کرسیهای آزاداندیشی، آموزش هنر گفتوگو و گوشدادن مؤثر به دیگران است. در این فضا، دانشجویان یاد میگیرند که با دیدگاههای متفاوت برخوردی همراه با احترام داشته باشند و در عین دفاع از عقاید خود، شنوندهی فعالی برای افکار دیگران باشند.
تقویت روحیهی کار جمعی و مشارکت در بحثها
شرکت در چنین نشستهایی دانشجویان را به کار تیمی، تصمیمگیری گروهی و مشارکت در مسائل جمعی عادت میدهد. از این طریق، روابط میانفردی تقویت شده و دانشجویان میآموزند که چگونه در یک فضای چندصدایی، مشارکت مؤثر و سازنده داشته باشند.
پرهیز از تعصب و رشد تفکر انتقادی
کرسیهای آزاداندیشی به دانشجویان میآموزند که هیچ دیدگاهی مطلق نیست و پذیرش انتقاد، لازمهی رشد فکری است. این فضاها تعصب را کاهش داده و ذهن دانشجو را به روی افکار جدید باز میکند. در نتیجه، توانایی تفکر انتقادی و تحلیل دیدگاهها در آنها شکل میگیرد.
آمادگی برای نقشآفرینی اجتماعی و سیاسی
دانشجویانی که در این فضاها شرکت میکنند، بهمرور برای حضور مؤثر در فضای عمومی جامعه آماده میشوند. آنها میآموزند چگونه عقاید خود را بیان کنند، از آن دفاع کنند و در عین حال، تحمل نظر مخالف را داشته باشند. این تجربه، بهویژه برای تربیت مدیران، روزنامهنگاران، پژوهشگران و فعالان اجتماعی آینده بسیار مهم است.
نقش اساتید و مسئولان دانشگاه در تقویت این کرسیها
اساتید دانشگاه و مسئولان فرهنگی نقش محوری در هدایت و حمایت از کرسیهای آزاداندیشی دارند. حضور فعال اساتید در این نشستها نهتنها اعتبار علمی جلسات را بالا میبرد، بلکه دانشجویان را به عمق بخشیدن به بحثها تشویق میکند. همچنین، فراهمکردن فضای امن و حمایتی برای بیان دیدگاهها از سوی مسئولان فرهنگی دانشگاه باعث میشود که دانشجویان بدون ترس از سرزنش یا سانسور، در بحثها شرکت کنند.
چالشها و موانع پیشروی کرسیهای آزاداندیشی
با وجود اهمیت این کرسیها، در برخی دانشگاهها با موانعی همچون نگاههای محدودکننده، ترس از برخوردهای سیاسی یا فرهنگی، عدم حمایت نهادی و گاه فقدان مهارتهای لازم برای مدیریت جلسات روبهرو هستیم. در بسیاری از موارد، عدم آموزش کافی برای تسهیلکنندگان این نشستها موجب میشود که جلسات به مناظرههای پرتنش یا حتی بیهدف تبدیل شوند. همچنین، ضعف در فرهنگسازی باعث میشود که دانشجویان شرکت در این جلسات را بیفایده بدانند یا از بیان دیدگاههای خود اجتناب کنند.
راهکارها برای بهبود کیفیت کرسیهای آزاداندیشی
برگزاری کارگاههای آموزشی برای تسهیلکنندگان و شرکتکنندگان
آموزش مهارتهای گفتوگو، گوشدادن فعال، تفکر نقاد و مدیریت اختلافنظر میتواند کیفیت این کرسیها را افزایش دهد.
تشویق دانشجویان به مشارکت فعال
اعطای امتیازات پژوهشی یا فرهنگی به دانشجویان شرکتکننده، دعوت از شخصیتهای علمی و فرهنگی برای سخنرانی، و انتخاب موضوعات مورد علاقهی دانشجویان، میتواند مشارکت را افزایش دهد.
پرهیز از سیاسیکاری و جناحیکردن کرسیها
کرسیهای آزاداندیشی باید فضای علمی و آزاد خود را حفظ کنند. دخالت نگاههای سیاسی جناحی یا نگاه امنیتی، به این فضاها آسیب میزند.
مستندسازی و بهرهبرداری از محتوای نشستها
ضبط جلسات، استخراج نکات کلیدی و انتشار آنها بهصورت مکتوب یا ویدیویی، میتواند محتوای این کرسیها را ماندگار و قابل استفاده برای دیگران کند.
فرجام سخن
کرسیهای آزاداندیشی، نمادی از پویایی فکری و اجتماعی در دانشگاهها هستند. این نشستها نهتنها محملی برای رشد فکری فردی دانشجویان بهشمار میروند، بلکه در تقویت تعامل، تحمل، گفتوگو و مسئولیتپذیری اجتماعی آنان نیز نقش کلیدی دارند. اگر دانشگاه بهدنبال تربیت شهروندانی آگاه، مسئول و آماده برای ورود به جامعهای متکثر و پیچیده است، باید این فضاهای آزاداندیشانه را جدی بگیرد و برای رشد و توسعهی آنها سرمایهگذاری کند.
گزارش از عرفان عباسی
