به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ تحصیل در آموزش عالی، علاوه بر تلاش علمی، مستلزم هزینه‌های مالی قابل توجهی است. در کشوری مانند ایران، دولت و نهادهای مرتبط با آموزش عالی به‌منظور کاهش فشار اقتصادی از دوش دانشجویان، مجموعه‌ای از حمایت‌های مالی شامل وام تحصیلی، وام ودیعه مسکن و وام فرزندآوری را ارائه می‌دهند. این حمایت‌ها به‌ویژه برای دانشجویان متأهل، دارای فرزند و ساکن خوابگاه یا خانه‌های استیجاری، اهمیتی دوچندان دارند.
وام تحصیلی
وام تحصیلی رایج‌ترین نوع حمایت مالی از دانشجویان است که از سوی صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت پرداخت می‌شود. این وام در قالب‌های مختلفی چون وام شهریه، وام ضروری، وام تحصیلی ماهانه و وام تغذیه ارائه می‌شود. دانشجویان واجد شرایط، معمولاً پس از ثبت‌نام و بارگذاری مدارک لازم در سامانه سجاد، می‌توانند بر اساس ترم تحصیلی خود، از این وام بهره‌مند شوند.
مبلغ وام تحصیلی بسته به مقطع تحصیلی (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و محل تحصیل (روزانه یا شبانه) متفاوت است. بازپرداخت آن نیز معمولاً پس از فراغت از تحصیل و ورود به بازار کار آغاز می‌شود.
وام ودیعه مسکن دانشجویی
با افزایش هزینه‌های اجاره‌نشینی و کمبود ظرفیت خوابگاه‌های دانشجویی، وام ودیعه مسکن به عنوان راهکاری برای تأمین سرپناه دانشجویان متأهل یا غیربومی اهمیت یافته است. این وام برای اجاره مسکن در شهر محل تحصیل دانشجو و با اولویت دانشجویان متأهل در نظر گرفته می‌شود.
مبلغ این وام در سال‌های اخیر با توجه به افزایش نرخ تورم و اجاره‌بها، از یک تا چند ده میلیون تومان متغیر بوده است. شرط استفاده از این وام، ارائه قرارداد اجاره معتبر، تأییدیه دانشگاه و گاهی اوقات معرفی ضامن رسمی است. بازپرداخت آن نیز به‌صورت اقساطی و معمولاً در دوران تحصیل یا پس از آن انجام می‌شود.
وام فرزندآوری (کمک‌هزینه دانشجویی فرزنددار)
یکی دیگر از حمایت‌های نوین و مهم، ارائه وام یا کمک‌هزینه به دانشجویان متأهل دارای فرزند است. هدف از این طرح، حمایت از فرزندآوری در جامعه و رفع بخشی از هزینه‌های نگهداری کودک برای خانواده‌های دانشجو است. این وام معمولاً شامل کمک‌هزینه پوشک، شیر خشک، بهداشت کودک و... بوده و با همکاری صندوق رفاه دانشجویان و دانشگاه‌ها پرداخت می‌شود.
اگرچه مبلغ این وام نسبتاً محدود است، اما در شرایط سخت اقتصادی می‌تواند بخشی از فشار مالی خانواده‌های دانشجو را کاهش دهد. برای دریافت آن نیز ارائه مدارک هویتی کودک و تأییدیه دانشگاه الزامی است.
شرایط دریافت و چالش‌های موجود
باوجود مزایای متعدد، دریافت این وام‌ها همواره با چالش‌هایی همراه بوده است. از جمله این مشکلات می‌توان به محدودیت بودجه، زمان‌بر بودن روند اداری، ناهماهنگی میان دانشگاه‌ها و صندوق رفاه و دشواری تأمین ضامن اشاره کرد. همچنین، برخی از دانشجویان از عدم اطلاع‌رسانی مناسب درباره این تسهیلات گله‌مند هستند.
افزون بر آن، تورم شدید و افزایش هزینه‌های زندگی در سال‌های اخیر باعث شده که مبالغ این وام‌ها پاسخگوی نیازهای واقعی دانشجویان نباشد و گاه تنها نقش تسکین موقتی را ایفا کند.
پیشنهادات برای بهبود
برای کارآمدتر شدن این حمایت‌ها، پیشنهاد می‌شود:
افزایش سقف وام‌ها متناسب با نرخ تورم سالانه.
تسهیل فرآیند اداری و حذف بروکراسی‌های زائد.
ایجاد سامانه‌ای یکپارچه برای اطلاع‌رسانی و ثبت درخواست‌ها.
تسهیل شرایط ضامن با امکان استفاده از سفته یا معرفی ضامن غیررسمی.
تدوین بسته‌های حمایتی ویژه برای دانشجویان متأهل دارای فرزند.
فرجام سخن
وام تحصیلی، ودیعه مسکن و کمک‌هزینه فرزندآوری ابزارهایی حیاتی برای کاهش فشار مالی بر دانشجویان محسوب می‌شوند. گرچه اجرای این حمایت‌ها گامی مهم در جهت عدالت آموزشی است، اما برای دستیابی به تأثیرگذاری واقعی، باید سازوکارهای اجرایی آن‌ها به‌روز و متناسب با واقعیت‌های اقتصادی کشور اصلاح شود. در نهایت، حمایت مالی از دانشجویان نه‌تنها یک وظیفه دولتی بلکه سرمایه‌گذاری در آینده‌ی علمی، اجتماعی و فرهنگی کشور به‌شمار می‌رود.
