به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در حالیکه انتظار میرفت با گذشت چهار دور گفتوگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در عمان، فضای مذاکراتی میان دو کشور وارد فاز واقعبینانهتری شود، اظهارات تازه و جنجالی «استیو ویتکاف» نماینده ویژه بایدن در امور غرب آسیا، بسیاری از تحلیلگران را به این نتیجه رسانده که کاخ سفید همچنان درگیر توهم فشار حداکثری است و ارادهای واقعی برای رسیدن به توافقی عادلانه و پایدار ندارد.
ویتکاف در گفتوگویی با شبکه آمریکایی «ABC News» رسماً اعلام کرده است: «ما حتی با یک درصد غنیسازی توسط ایران هم موافق نیستیم، چون همین ظرفیت میتواند راه ایران را به سمت بمب هموار کند. پیشنهاد ما بدون بیاحترامی به مردم ایران، این است که غنیسازی باید بهطور کامل متوقف شود.»
این سخنان، به سرعت با واکنش شدید مقامات کشورمان مواجه شد؛ بویژه آنکه نهتنها اصل اظهارات، بلکه زمانبندی آن یعنی درست در آستانه پنجمین دور مذاکرات مستقیم در اروپا، نشانهای آشکار از تخریب عامدانه فرآیند مذاکره و افزایش سطح مطالبات غیرواقعبینانه آمریکا تلقی میشود.
عراقچی: غنیسازی ادامه دارد، ویتکاف دچار خطای محاسباتی شده است
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، که طی ماههای گذشته مسئول مستقیم پیگیری روند مذاکرات با آمریکا بوده، روز گذشته با صدور بیانیهای رسمی اعلام کرد:
«مقامات آمریکایی هنوز به واقعیتهای ایران امروز و حقوق بینالمللی وقوف ندارند. غنیسازی اورانیوم در ایران هیچگاه متوقف نشده و تحت هیچ شرایطی متوقف نخواهد شد. این سیاستی اصولی، فنی و غیرقابل معامله است.»
او همچنین خاطرنشان کرد که جمهوری اسلامی ایران همواره با صداقت پای میز مذاکره آمده اما زیادهخواهی آمریکا، گفتوگوها را به بنبست میکشاند. عراقچی تصریح کرد که تاکنون هیچ پیام مکتوب و رسمی از سوی دولت آمریکا برای مذاکره جدید به دست ایران نرسیده و سخنان رسانهای ویتکاف، فاقد اعتبار دیپلماتیک است.
مذاکره یا ابزار جنگ روانی؟
تحلیلگران امور بینالملل معتقدند که اظهارات ویتکاف بیش از آنکه بر مبنای یک سیاست راهبردی جدید باشد، تلاشی است برای تأثیرگذاری روانی بر فضای داخلی ایران، بهویژه در آستانه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا و گمانهزنیها درباره احتمال توافق تاکتیکی با تهران. به باور این کارشناسان، واشینگتن همچنان به جای شناخت واقعیتهای صحنه، گرفتار تحلیلهای قدیمی برخی محافل اروپایی است که نقش پلیس خوب را برای آمریکا بازی میکنند، اما در عمل خود بزرگترین عامل توقف روند گفتگوها هستند.
یک مقام آگاه اعلام کرد:
«در یکی از دورهای مذاکرات، ویتکاف بهطور علنی گفت هرچه در رسانهها میگوید برای اهداف دیگر است و ملاک اظهارات جلسات رسمی است. این یعنی حتی خودش هم به ادعاهای رسانهایاش باور ندارد.»
تناقض حقوقی آمریکا با مفاد NPT
ایران بهعنوان یکی از اعضای انپیتی (معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای) دارای حق مسلم برای استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای از جمله غنیسازی است. نکته قابل تأمل اینجاست که حتی آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم هیچگاه غنیسازی بهعنوان یک فعالیت ممنوع را قلمداد نکرده و بازرسیهای دورهای آژانس نیز در سالهای گذشته هیچ مدرکی دال بر انحراف برنامه هستهای ایران به سوی مقاصد نظامی ارائه نکرده است.
در همین راستا، کارشناسان حقوق بینالملل بر این باورند که درخواست آمریکا برای توقف کامل غنیسازی در ایران، صراحتاً نقض حقوق بینالملل و اصل تساوی حقوق کشورها در بهرهمندی از فناوری هستهای است. پذیرش این خواسته، به معنای عقبنشینی از اصل حاکمیت ملی است و از همینرو خط قرمز قطعی جمهوری اسلامی بهشمار میرود.
مذاکرات پیشین؛ چه گذشت و چه باقی ماند؟
چهار دور پیشین مذاکرات ایران و آمریکا بهصورت غیرمستقیم در مسقط و با وساطت کشور عمان انجام شده است. منابع مطلع میگویند در این مذاکرات، گفتوگوها از کلیگویی عبور کرده و طرفین به ارائه پیشنهادهای مشخص و روشن درباره موضوعاتی چون رفع تحریمها، احیای تعهدات برجامی، تضمینهای اقتصادی و موضوعات نظارتی رسیدهاند.
با این حال، آنطور که سیدعباس عراقچی نیز تأیید کرده، هیچیک از پیشنهادهای آمریکا بهطور رسمی و مکتوب ارائه نشده و طرف آمریکایی بیشتر به طرح کلیات و استفاده از کانالهای رسانهای و محرمانه برای فشار به ایران بسنده کرده است.
پنجره دیپلماسی در حال بسته شدن؟
اظهارات ویتکاف نشان میدهد که آمریکاییها همچنان بهدنبال توافقی یکطرفه هستند؛ توافقی که در آن ایران باید حقوق مسلم خود را کنار بگذارد اما هیچ تضمین معتبری برای لغو واقعی تحریمها، عدم بازگشت دوباره به عهدشکنی، یا حتی برخورداری از مزایای اقتصادی یک توافق نخواهد داشت.
در چنین شرایطی، بسیاری از ناظران معتقدند که اگر دولت آمریکا سیاست خود را اصلاح نکند، مذاکرات پیشرو احتمالاً آخرین فرصت برای یک توافق معقول خواهد بود. ایران بارها اعلام کرده که حاضر به توافقی عادلانه و متوازن است، اما اجازه نخواهد داد منافع ملی قربانی بازیهای انتخاباتی آمریکا شود.
گزارش از امیر صفره
