به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بسیج دانشجویی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نامهای در خصوص سهمیههای آزمون دستیاری پزشکی و دندانپزشکی منتشر کرد.
در این نامه آمده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
«برادران و خواهران عزیز! نیاز عمده امروز کشور ما عدالت است. مردم از تبعیض رنج میبرند. مسئولان کشور اگر میخواهند آنچه را که نیاز حقیقی مردم است، اعمال کنند، باید به عدالت بیاندیشند. اگر فکر و انگیزه عدالت در دلها زنده باشد، آنگاه فرصت، کار و توفیق برای بازکردن گرهها یکییکی به وجود خواهد آمد … و رشد علم در دستگاههای علمی و در دانشگاهها ممکن خواهد شد».
رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظلهالعالی) - ۱۳۸۱/۰۷/۳۰
یکی از مهمترین حوزههایی که در بین جوانان و نخبگان این مرز و بوم حس تبعیض را القا کرده و باعث رخوت و تنش بین دانشجویان میشود، نظام اعطای سهمیه در پذیرش آموزش عالی است. این حس تبعیض در برخی آزمونها دوچندان به چشم میآید که آزمون پذیرش دستیار تخصصی پزشکی و دندانپزشکی بهعنوان دو مورد از حساسترین و رقابتیترین آزمونهای سنجش در کشور از آن جمله هستند؛ هرچند در نهایت برخی رشتهمحلها توسط هیچ داوطلبی انتخاب نمیشوند و برخی ظرفیتها بدون دستیار میماند، اما رقابت برای رشتهمحلهایی مانند پوست و مو، گوش و حلق و بینی، چشمپزشکی و رادیولوژی در پزشکی و ارتودنسی و جراحی دهان، فک و صورت در دندانپزشکی بهشدت مورد توجه و پرتقاضا و صعبالوصول هستند.
سهمیه (Quota) به عنوان یکی از ابزارهای تبعیض مثبت (Positive discrimination) بهمعنای جدا کردن مسیر رقابت گروههای مختلف داوطلب از طریق رزرو صندلی برای آنها است. بالاتر بودن حساسیت و جلوۀ بیشتر ناعدالتی در دو آزمون دستیاری پزشکی و دندانپزشکی را میتوان در موارد زیر جستوجو کرد:
۱) ظرفیتهای اندک رشتهمحلها و ظرفیت کل پذیرش:
عمده رشتهمحلها ظرفیتی تکرقمی دارند و این ظرفیت گاهی حتی به ۱ یا ۲ عدد محدود میشود. در این مواقع نظام پذیرش سهمیهای به شدت دچار اختلال میشود؛ چرا که بهعلت کمی تعداد ظرفیت رشتهمحلها، هر ساله اعضای ثبتنامی برخی سهمیهها هیچگونه شانس پذیرش در برخی کدرشتهمحلها را ندارند؛ برای مثال در سال ۱۴۰۲ رتبۀ یک آزمون دستیاری دندانپزشکی در رشتۀ ارتودنسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که انتخاب وی بوده است، پذیرفته نشده است! آمارهای غیررسمی نشان میدهد بهدلیل اجرای تعهد بومی موضوع قانون «برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دورههای تحصیلات تکمیلی و تخصصی» مصوب ۱۳۸۹/۰۱/۲۹ با اصلاحات و الحاقات بعدی در کنار سهمیه ۲۵ درصدی پذیرش ایثارگران موضوع ماده ۷۰ قانون جامع خدمترسانی به ایثارگران مصوب ۱۳۸۶/۰۴/۰۳ با اصلاحات بعدی و سهمیه ۵ درصدی پذیرش ایثارگران موضوع جز ۲ بند «ت» ماده ۳۱ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۴۰۳/۰۳/۰۱، هر ساله بهطور متوسط نزدیک به ۱۰ رشتهمحل در پذیرش دستیاری دندانپزشکی وضعیت اینچنینی داشتهاند.
همچنین براساس بند ۶ ماده ۳ آئیننامه تسهیل ادامه تحصیل دانشجویان استعداد درخشان به مقاطع بالاتر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب ۱۴۰۰/۰۹/۲۷ شورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت بهداشت، سهمیه مازاد استعدادهای درخشان حداکثر تا ۱۰ درصد ظرفیت پذیرش آزاد اعمال شده که با احتساب ظرفیت ۴۰ درصدی پذیرش آزاد عملاً محدود به ۴ درصد میشود و با توجه به اینکه سالانه تقریباً ۳۵۰ ظرفیت پذیرش آزاد برای دانشگاههای دولتی است، حداکثر ۱۴ ظرفیت مازاد برای این سهمیه اعمال میشود و با توجه به اینکه تنها برای رشتهمحلهای دارای ظرفیت ۴ نفر و بیشتر تعلق مییابد؛ صرفاً برای رشته جراحی دهان، فک و صورت قابل استفاده است. بدین ترتیب در این مورد غیرکاربردی بودن سهمیه مربوطه مشهود است و تدبیر لازم جهت حمایت عادلانه از سهمیههای مختلف را ضروریتر مینماید.
۲) وضعیت غیر قابل قبول و نامناسب پذیرفتهشدگان با سهمیه نسبت به داوطلبان آزاد و بدون سهمیه:
یکی از اهداف مهم آموزش عالی تربیت جوانان نخبه برای آیندۀ علمی کشور است و این مسئله در مقاطع تحصیلی بالاتر از اهمیت حائزتری برخوردار بوده است؛ فلذا توجه بیشتر به شایستگیهای علمی داوطلبان را میطلبد. بررسیها نشان میدهد که در رشتهمحلهای یکسان تفاوت سطح علمی زیادی بین پذیرفتهشدگان سهمیههای مختلف وجود دارد. برای مثال نمره و رتبۀ پذیرفته شدگان رشته ارتودانتیکس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال ۱۴۰۳ به شرح جدول صفحه بعد میباشد:
جدول شماره ۱: مقایسه نمره و رتبه سهمیههای مختلف
|
سهمیه |
نمره خام |
رتبه در سهمیه |
رتبه کل |
|
آزاد |
۶۱۰ |
۴ |
۴ |
|
۲۵ درصد ایثارگران |
۴۹۵ |
۱ |
۷۴ |
|
تعهدی مناطق محروم |
۳۹۳ |
۱۷۵ (در سهمیه آزاد) |
۲۲۷ |
۳) توجه به عوامل تاثیرگذار در القای حس بی عدالتی و تبعیض در سطح مردم و جامعه:
طبق مطالعات مؤسسه جهانی دسترسی به آموزش عالی، ۷۰ کشور از ۷۸ کشور مورد مطالعه، خود را ملزم به اتخاذ سیاستهای حمایتی در قبال پذیرش گروههای کمترنمایندگیشده در آموزش عالی (Underrepresented groups) میدانند. بر اساس مطالعات موجود در این کشورها و کشور ایران، چهار مؤلفۀ مؤثر در ارتباط با میزان حس تبعیض مثبت القایی شناسایی شده است که این چهار مورد عبارتند از:
الف) میزان عرضه و تقاضا: هر چقدر میزان عرضه کمتر و در کنار آن میزان تقاضا بیشتر باشد، مداخله در سیستم پذیرش حساسیتزاتر و قابلتوجهتر است.
ب) زمان حمایت: هر چقدر این حمایت و ناعدالتی در مراحل بالاتری از زندگی افراد باشد، حساسیت به آن و القای حس تبعیض نیز بیشتر خواهد بود؛ چرا که هر چقدر افراد زمان و تلاش بیشتری را برای رسیدن به جایگاهی کرده باشند، حضور افرادی را که با میانبرهای غیر قانونی و قانونی به آن جایگاه رسیدهاند، تحمل نمیکنند.
پ) شدت حمایت: بدیهی است هر چقدر میزان این حمایت نیز بیشتر باشد، بیشتر موجب ناعدالتی و تبعیض خواهد شد.
ت) غیرمالی بودن حمایت: حمایتهای مالی مانند بورسیه، وام دانشجویی و… نسبت به استفاده از ابزارهایی مانند سهمیه (Quota) که بهصورت مستقیم صندلیهای آموزش عالی را از فردی گرفته و به فردی دیگر اعطا میکند، حساسیت کمتری ایجاد میکنند.
۴) تغییر در وضعیت داوطلبان:
لازم به ذکر است در مقطع پذیرش دستیاری، وضعیت داوطلبان با زمان شرکت در آزمون سراسری برابر نیست. بسیاری از حمایتهای صورتگرفته در مرحلۀ پذیرش در آزمون سراسری و در مقاطع کاردانی، کارشناسی و دکترای عمومی، بهعلت وجود محرومیتهای مختلف و عدم دسترسی گروههایی در جامعه به آموزش باکیفیت است؛ اما وقتی همین داوطلب توانسته با همت خود و حمایت موجود در مقطع دکترای عمومی تحصیل کند، تا حد زیادی مسئلۀ محرومیت برطرف شده است؛ چرا که الان یک پزشک یا دندانپزشک است. و موضوع دسترسی به آموزش باکیفیت دیگر مطرح نیست. فلذا بهصورت منطقی بایستی حمایت کاهش یافته یا حتی ملغی شود.
۵) ضعف در ابزار حمایتی
فارغ از موارد قبل، کارشناسان و صاحبنظران حوزۀ تبعیض مثبت (روا) (Positive discrimination) مانند سندل (نویسندۀ کتاب «عدالت، کار درست کدام است؟») و سوئل (نویسندۀ کتاب Affirmative action around the world: an empirical study) معتقدند سهمیه(Quota) بدترین ابزار تبعیض مثبت از منظر عدالت اجتماعی و آموزشی است و از مهمترین معایب آن ایجاد رخوت در سیاستگذاران و تنش بین گروههای اجتماعی است، بهطوریکه ۲۶ سال جنگ داخلی در سریلانکا، جنبشهای عظیم مردمی اخیر در بنگلادش، بسیاری از مشکلات تعاملی بین اعضای هیئتعلمی در ایالات متحده، جنبشهای خونین دانشجویی در ایالت باجستان هند، جداشدن کشور سنگاپور از مالزی و بسیاری از موارد تاریخی دیگر را ثمرۀ پذیرش گزینشی و علیالخصوص نظام اعطای سهمیه میدانند. یکی از مهمترین معایب اعطای سهمیه به داوطلبان ایجاد رخوت در داوطلبان مشمول و غیرمشمول است؛ بهطوریکه مطالعات در مالزی و هند نشان داده است گروه مشمول بهدلیل اینکه احساس نیاز کمتری به تلاش میکند و گروه غیرمشمول بهدلیل ناامیدی از تلاش بیشتر، هر دو در این موضوع متضرر شده و بهطور کلی تراز علمی و مطالعاتی در جامعه کاهش مییابد.
پیشنهادها:
۱) هرگونه اعطای سهمیه در پذیرش دستیاری دندانپزشکی و پزشکی و مقاطع تحصیلی بالاتر ملغی گردد.
۲) برای گروههای زیر بهمنظور حمایت در پذیرش از ابزار اعطای امتیاز به نمرۀ نهایی کسبشده با شرایط زیر استفاده شود:
الف) جانبازان بالای ۲۵ درصد، همسر و فرزندان شهدا، جانبازان بالای ۷۰ درصد و آزادگان: افزوده شدن ۵ درصد به نمرۀ کسب شده
ب) بهمنظور هدایت داوطلبان به سمت بوم خود جهت شکلگیری کانونهای نخبگی در اقصی نقاط کشور و عدم تمرکزگرایی نخبگان در مرکز کشور و بهبود کیفیت ارائه خدمت به دلیل قرابت زبانی، فرهنگی و قومی و همچنین ملاحظۀ عدالت آموزشی و عدم تضییع حقوق داوطلبان علاقمند به تحصیل در دانشگاههای برتر کشور، اعطای امتیاز طبق جدول زیر پیشنهاد میگردد:
جدول شماره ۲: میزان افزایش نمره حسب محل تحصیل فرد
|
|
محل تحصیل |
|||
|
|
استان |
قطب |
آزاد |
|
|
محل تعهد |
استان |
۴ درصد |
۳ درصد |
۲ درصد |
تبصره ۱: فهرست رشتههای مورد نیاز، ظرفیت هر کدام از آنها برای هر استان و ظرفیت پذیرش هر کدام از مؤسسات آموزش عالی در هر سال تحصیلی، با رعایت ماده (۹۶) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، توسط وزارت بهداشت تعیین گردد.
تبصره ۲: در صورت نبود رشته موردنظر در استان، برای حضور در رشته مورد نظر در قطب مربوطه امتیاز استانی اعطا گردد.
تبصره ۳: داوطلبانی که از امتیازات مربوط به محل تعهد خدمت استانی در جدول شماره (۲) استفاده نمودهاند، متعهد به خدمت در آن استان بر اساس ضوابط اعلامی توسط وزارت بهداشت میباشند. مدت تعهد مذکور ۵/۱ برابر دوره تحصیلی مصوب تعیین میگردد و تحت هیچ صورتی قابل خرید یا واگذاری به غیر نمیباشد. در نتیجه سیستم نظارت کامل بر این افراد مورد انتظار است. صدر و تبصره ۱ بند ۳ ماده واحده قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دورههای تحصیلات تکمیلی و تخصصی نسخ و تعهدات موضوع این بند جایگزین آن میگردد. سایر ضوابط و محدودیتهای مقرر برای متعهدین خدمت مندرج در قانون مذکور با اصلاحات و الحاقات بعدی، شامل متعهدین موضوع این بند نیز میگردد.
تبصره ۴: با توجه به اینکه در مناطق محروم خدمترسانی در سطح سه (خدمات پیشرفته و تخصصی) مدنظر نیست، فلذا اخذ تعهد از ۱۰۰ متخصص در هر سال فراتر از نیازها و اصول میباشد و اثری ضد عدالت آموزشی دارد. پیشنهاد میشود که هر ساله حداکثر ۱۰ درصد از داوطلبها با توجه به نیاز استانهای محرومی که آموزش دندانپزشکی تخصصی ندارند، بتوانند از امتیاز مربوط به بند «ب» استفاده نمایند.
تبصره ۵: در راستای تحقق سنجه عملکردی (۱) جدول شماره (۲۱) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و ارتقای جایگاه علمی بینالمللی جمهوری اسلامی ایران و تبدیل شدن به مرجعیت علمی و فناوری منطقه، وزارت بهداشت موظف است هرساله سه دانشگاه تیپ یک را تعیین نمایند تا در دانشگاههای مذکور، ظرفیت پذیرش بدون احتساب امتیازهای حمایتی بندهای «الف» و «ب» و کاملاً بهصورت آزاد انجام شود. (ترجیحاً بهصورت چرخشی در هر دوره پذیرش)
پ) حمایت از استعدادهای درخشان: به منظور حمایت از ادامۀ تحصیل استعدادهای درخشان، به داوطلبانی که موفق به کسب ۴۰ امتیاز موضوع آییننامۀ تسهیل ادامه تحصیل دانشجویان استعداد درخشان به مقاطع بالاتر در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب ۱۴۰۰/۰۹/۲۷ شورای هدایت استعدادهای درخشان وزارت بهداشت شوند، ۵% به نمرۀ کسبشده افزوده میگردد.
تبصره ۱: این امتیاز برای پذیرش در تمامی رشتهمحلها معتبر است.
تبصره ۲: حداکثر امتیاز قابل کسب از مجموع بندهای «الف» و «ب» ۷ درصد میباشد.
تبصره ۳: حداکثر امتیاز کسب شده از مجموع بندهای «الف» الی «پ» ۱۰ درصد میباشد.
در پایان، ضمن تأکید بر ضرورت تحقق عدالت بهعنوان یکی از مهمترین نیازهای نظام سلامت کشور، انتظار میرود مسئولان ذیربط با توجه به آثار گسترده نظام اعطای سهمیه بر کیفیت آموزش تخصصی، نسبت به بازنگری و اصلاح سازوکارهای موجود اقدام لازم را بهعمل آورند.
بدیهی است بسیج دانشجویی، طبق رسالت خود مبنی بر تحقق عدالت، پیگیری این مطالبه را از مسیرهای قانونی و مراجع ذیصلاح تا حصول نتیجه ادامه خواهد داد».
بسیج دانشجویی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
