خبرنامه دانشجویان ایران: نظم نوین جهانی در دوران بوش پدر، دکترین هژمونی خیرخواهانه در دوران بیل کیلینتون، مبارزه با تروریسم و رسالت پاکسازی جهان از نیروهای شر در دوران جرج دبیلو بوش از مشخصه های تفکر یک جانبه گرایی است. یکی از عواملی که تفکر تهاجمی نومحافظه کاران را نشان می دهد این است که آن ها معتقدند قدرت بالایی دارند و برای ایجاد تحولات دموکراتیک کاملا کارآمدی لازم را دارند.
کتاب "نومحافظه کاری و سیاست خارجی یک جانبه گرای آمریکا" تالیف آقایان علی اکبر جعفری و حسین بکویردی ورزقانی است که خبرنگار«خبرنامه دانشجویان ایران»؛ خواندن این کتاب را به مخاطبین گرامی توصیه می‌نماید.
این کتاب با 324 صفحه مطالب خود را ارائه نموده و چاپ اول این اثر با 1500 نسخه در بهار سال 1392 منتشر گردیده است. مولفان نام برده موضوعات پژوهش خود را پس از بیان مقدمه و پیشگفتار در سه بخش دسته بندی کرده که هر بخش خود چند فصل را تشکیل داده است. و در نهایت با نتیجه گیری، پیوست ها، کتابنامه و نمایه به اتمام رسیده است.
مقدمه
نومحافظه کاران آمریکا نه تنها نتوانستند خاورمیانه جدید را برپا کنند بلکه با شکست رژیم اشغالگر قدس در جنگ های 33 روزه و 22 روزه هیمنه این رژیم در هم شکست و جبهه مقاومت اسلامی در خاورمیانه به عزت و قدرت دست یافت. ایالات متحده آمریکا یکی از واحد های سیاسی است که توانسته در طول حدود 60 سال بیشترین تاثیر را در معادلات جهانی بگذارد؛ زیرا برای بعد از جنگ جهانی دوم زیر ساخت های اکثر کشورهای قدرتمند آمریکایی تخریب شد در نتیجه این کشور توانست خود را به سطحی برساند که در عرصه های مختلف اعم از صنعت، تکنولوژی های مختلف، اقتصاد و حتی فرهنگ لیبرال دمکراسی تاثیر زیادی را در عرصه جهانی داشته باشد.
بخش اول
بخش اول را با توضیح درباره کلیات شروع و در فصل اول آن پس از تعریف مفاهیم کلیدی، چارچوب نظری را مورد بررسی قرار داده و به بیان مفاهیم محافظه کاری و نومحافظه کاری، سیاست خارجی، اهداف سیاست خارجی، نهادهای تنظیم کننده سیاست خارجی، تاریخ اندیشه محافظه کاری، اصول محافظه کاری و بستر فکری نومحافظه کاران پرداخته است. نومحافظه کاری به اهداف و ایدئولوژی نومحافظه کارانی در آمریکا اطلاق می شود که ویژگی آن ها دیدگاه های جنگ طلبانه در زمینه سیاست خارجی و تاکید کمتر بر مسائل اجتماعی و دولت کوچک نسبت به محافظه کاری است. زادگاه محافظه کاری به مفهوم مصطلح سیاسی کشور انگلستان است و حزب محافظه کار همواره یکی از حزب های بانفوذ در آن کشور بوده است. ایدئولوژی محافظه کاری که از حیث نظری درباره نقش دولت، بازار آزاد و مالکیت بحث می کند، به انواع مختلفی تقسیم می شود.
میان محافظه کاری و مذهب پیوند نزدیکی وجود دارد. محافظه کاران معتقدند که مقصود و غایتی الهی در زندگی انسان وجود دارد که حقوق و تکلیف آدمیان از آن برمی خیزد. بسیاری از اعضای گروه نومحافظه کاران آمریکا اصالتا یهودی هستند. دفاع از منافع یهودیان و موجودیت اسرائیل، اولین اولویت این گروه محسوب می شود.
فصل دوم از بخش اول سیاست خارجی یک جانبه گرای ایالات متحده آمریکا را از زوایای مختلف مورد کندو کاو قرار داده است. ابتدا مفهوم شناخت سیاست خارجی را از نظر اهداف آن، یک جانبه گرایی و یک جانبه گرایی در مقابل چند جانبه گرایی را بیان نموده در ثانی سیاست خارجی یک جانبه گرایی آمریکا بعد از جنگ سرد را با ارائه شواهد، وقایع، پیامدها، راهبرد بازدارندگی، خروج از ابهام راهبردی و حمله پیش دستانه را تشریح نموده است. ایالات متحده آمریکا به ویژه بعد از حوادث یازدهم سپتامبر 2001 به یک جانبه گرایی روی آورد و وارد مرحله جدیدی از سیاست خارجی شده و حمله پیش دستانه را به عنوان استراتژی برخورد با مخالفان خود برگزیده است.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که مقامات آمریکایی با نقشه ای از قبل طراحی شده به منظور ایجاد فرصت برای پیاده کردن اهداف خود، عامل انفجارها بوده اند. درواقع حوادث یازدهم سپتامبر به گرایش های سیاسی رادیکال در عرصه سیاست خارجی و دفاعی آمریکا تعلق دارد که در طول دوران ریاست جمهوری بوش پدر و کلینتون در انزوا قرار داشتند اما در دوران جرج دبیلیو بوش از حاشیه به متن سیاست خارجی آمریکا منتقل شدند.
بخش دوم
در بخش دوم نویسنده نفوذ لابی های صهیونیستی بر سیاست خارجی آمریکا را از ابتدای پیدایش تا ... به قلم کشیده است. در تعریف این گروه می افزاید: گروه های نفوذ یا لابی ها از جمله گروه هایی هستند که بدون این که حضور محسوس و رسمی در جریان قدرت داشته باشند، خواسته های خود را مخفیانه پی گیری و به اجرا می رساند.
ایالات متحده آمریکا از کشور هایی است که این گروه ها در آن فعالیت شدید دارند تا جایی که به فعالیت آن ها وجهه قانونی داده شده است. و از چنان قدرتی برخوردار شده اند که شانس نامزد های ریاست جمهوری آمریکا بستگی به نظر و رای آن ها دارد. ازبنیانگذاران جنبش صهیونیسم به روزنامه نگاری اتریشی به نام تئودور هرتزل یاد می شود که با نوشتن کتاب یهود، خواستار ایجاددولتی یهودی در فلسطین گردید. سرانجام در سال 1917 بالفور وزیر خارجه انگلیس با صدور اعلامیه ای، متعهد شد که دولت انگلیس از ایجاد دولت یهودی در فلسطین حمایت کند.
لابی در واقع از کلمه لابی ران به معنی راهرو و اتاق انتظار استخراج شده است. یهودیان آمریکا با ایجاد تشکل های مهم و ارتباط کامل بین منافع آمریکا و صهیونیسم، به یکی از بانفوذ ترین گروه های تاثیرگذار در سیاست خارجی دولت آمریکا تبدیل شده اند. در بیشتر موارد اکثر یهود 70 درصد آرای خویش را به صندوق های حزب دمکرات می ریزند، چون بیش از حزب جمهوری خواه به منافع اقلیت ها اهمیت می دهند. در مجموع آن ها در هر دو حزب از طریق عضویت فعال و کمک مالی به آن ها و شبکه گسترده ارتباطی که با دوایر نفوذ و فشار دارند، دارای نفوذ و تاثیرند.
بیشتر رسانه های مهم ایالات متحده آمریکا در کنترل یهودیان است و با توجه به نقش بالای رسانه های عمومی در هدایت افکار مردم از سوی نامزد های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا عامل مهمی به حساب می آید. در تجزیه و تحلیل نفوذ و تاثیر لابی صهیونیسم در جهت گیری سیاست خارجی آمریکا و نقش لابی های صهیونیستی در جامعه آمریکا نظرات مختلفی وجود دارد. فصل دوم از بخش دوم پیروی از تفکرات ویلسونیسم در سیاست خارجی آمریکا را مورد بحث و بررسی قرار داده است. بیست و هشتمین رئیس جمهور آمریکا از جمله شخصیت هایی است که در تاریخ ایالات متحده آمریکا نقش برجسته و موثری داشته است. شهرت او بیشتر به خاطر افکار و اندیشه های او در مورد گسترش دمکراسی است. یکی از فرضیه هایی که مطرح است پیروی بوش از مکتب ویلسونیسم و تاثیرپذیری او از این مکتب است که امروزه در خاورمیانه پیگیری می شود و جهانی کردن ارزش های آمریکایی و اسثتثنایی بودن ملت آمریکا، از جمله مفاهیم و شعار هایی است که کم وبیش در افکار ویلسون و بوش مشاهده می شود.
پایه های اولیه سیاست خارجی آمریکا بر سه مکتب: هامیلترنیسم، جکسونیسم و ویلسونیسم استوار است. همگی قبل از جنگ جهانی اول در آمریکا شکل گرفته اند و پس از آن نیز دکترین ها و استراتژی های ملی آمریکا از این سه مکتب تاثیر گرفته اند. در سیاست خارجی دولت جرج دبلیو بوش برخی از تفکرات ویلسونیسم نظیر داشتن مسئولیت جهانی و تاریخی آمریکا برای گسترش ارزش های دمکراتیک، استثنایی بودن ملت آمریکا در تاریخ بشر و همچنین نشر ارزش های آمریکا با ابزار نظامی و قوه قهریه قابل مشاهده است، اما فرق هایی نیز با تفکرات ویلسونیسم دارد.
کلینتون بر گسترش نهاد های بین المللی و همچنبن گسترش دمکراسی تاکید داشت و جرج بوش با حمله به عراق و ارائه طرح خاورمیانه جدید به ظاهر قصد گسترش دمکراسی و صدور آن به خاورمیانه را داشت، اما دکترین جرج دبلیو بوش مولفه هایی دارد که با اصول ویلسونیسم همخوانی ندارد مثل بحث های تغییر رژیم، حمله پیش دستانه و مبارزه با تروریسم و سلاح های کشتار جمعی و ...
بخش سوم
بخش پایانی کتاب طی چهار فصل به بیان تاثیر تفکر نومحافظه کاری بر سیاست خارجی یک جانبه گرای آمریکا در خاورمیانه پرداخته است. و پس از بیان مقدمه، چگونگی شکلگیری جناح نومحافظه کاران، استراتژی تغییر وضع موجود آنان در دهه 90، بنیان گذاران و اندیشمندان تفکر نو محافظه کاری را مورد بحث قرار داده و به ریشه تاثیر تفکرات اشتراوس، اصول تفکرات اشتراوس، لئواشتراوس و نومحافظه کاران، اندیشه های لئواشتراوس و اصول سیاست خارجی نومحافظه کاران را از نظر اهمیت دادن به مذهب و ارزش های سنتی، دشمن تراشی برای توجیه سیاست ها، اعتقاد به جنگ پیش دستانه جهت جلوگیری از تبعات حکومت های غیر دمکراتیک، مخالفت با نسبی گرایی، تاکیید بر قدرت نظامی، تغییر رژیم و رسالت تاریخی و اخلاقی آمریکا برای نشر ارزش های دمکراتیک پرداخته است.
در فصل بعدی حوزه نفوذ نومحافظه کاران را با معرفی بعضی از چهره های شاخص و روشنفکران دانشگاهی سیاسی مورد بررسی قرار داده و با اشاره به نشریات و موسسات وابسته به نومحافظه کاران و مراکز و موسسات تحقیقاتی و اسناد استراتژیک مرتبط با نومحافظه کاران اشاره می کند که علاوه بر نومحافظه کارانی که در کاخ سفید در مسند قدرت قرار گرفته اند، عده ای نیز در خارج از تیم اجرایی دولت دیدگاه های نظری و فکری آنان را تامین می کند. نومحافظه کاران در طول سالیان توانستند روشنفکران میانه و چپ دمکرات را به حاشیه برانند و خود به جایگاه برتر در محافلی دست یابند که محل تولید اندیشه های حاکم بر عرصه سیاسی بودند. یکی از معروف ترین نشریات مروج نومحافظه کاران هفته نامه ی ویکلی استاندارد است که روبرت مورداک سرمایه دار یهودی از لحاظ مالی آنرا پشتیبانی می کند.
قسمت بعدی این بخش به نو محافظه کاران متاثر از اشتراوس و معماری سیاست خارجی آمریکا اشاره نموده و بیان داشته که پس از قدرت گرفتن آن ها در آمریکا و وقوع حوادث تروریستی یازده سپتامبر2001 فرصت مهمی برای این کشور فراهم شد تا به الگو های اقتدار خود که پس از سقوط کمونیست قوام یافته بود، مشروعیت بخشد و در سایه آن، اهداف سیاست خارجی خود را عملیاتی سازد و طرفداران آن ها این را سرآغاز انقلاب نومحافظه کاری نامیدند. و سه اصل از مهم ترین اصول دکترین جرج بوش عبارتند از:
1) جنگ پیشگیرانه، حمله پیش دستانه و تغییر رژیم
2) نبرد با تروریسم و دارندگان سلاح های کشتار جمعی
3) یک جانبه گراییدر محیط نظام بین الملل
در این استراتژی آمده است که آمریکا علیه دولت های دشمن که سلاح های شیمیایی، بیولوژیک و هسته ای تولید می کنند و همچنین علیه گروه های تروریستی، اقدام پیشگیرانه انجام خواهد داد. حمله پیش دستانه زمانی صورت می گیرد که کشوری در خطر حمله فوری قرار گیرد، اما قبل از آن که به آن حمله شود، پیش دستی و به کشور متجاوز حمله کند؛ اما حمله پیش گیرانه زمانی اتفاق می افتد که کشوری به حدس و گمان، کشور دیگری را در ماه ها یا سال های آینده خطری برای خود احساس می کند، لذا برای پیشگیری از به خطر افتادن احتمالی امنیت ملی خود، دست به حمله می زند. حمله آمریکا به عراق مهم ترین مصداق حمله پیش گیرانه بود.
مفهوم دیگری که حمله پیش گیرانه مکمل آن بود و در راستای اجرای آن مطرح شد، مفهوم تغییر رژیم است. به عبارتی بر اساس این مفهوم، تغییر رژیم در منطقه، اصل ضروری و حتمی به نظر می رسد. به عقیده نومحافظه کاران در این زمینه، اولویت استفاده از ابزار های نظامی به صورت یک جانبه است و اجرای آن به خصوص درمورد کشور های خاورمیانه ضرورت دارد. از منظر دکترین بوش، از جمله وجوه اشتراک مهم میان دولت های حامی تروریسم و گروه های تروریستی تمایل آن ها به دست یابی به سلاح های کشتار جمعی، برای دفاع از خود در برابر تهاجم احتمالی قدرت های بزرگ و به کارگیری از آن ابزار برای حمله به آمریکا است. در صورتی که در منشور ملل متحد مقرراتی آمده است که براساس آن قوه قهریه تنها در مورد دفاع مشروع و در پاسخ به حمله مسلحانه استفاده می شود. زمانی که اعمال تروریستی خشونت آمیز به طور مستمر، منظم و سازمان یافته تحت حمایت و هدایت دولتی صورت می گیرد، دولت های قربانی می توانند در مقابل چنین اقداماتی به زور متوسل شوند.
نظم نوین جهانی در دوران بوش پدر، دکترین هژمونی خیرخواهانه در دوران بیل کیلینتون، مبارزه با تروریسم و رسالت پاکسازی جهان از نیروهای شر در دوران جرج دبیلو بوش از مشخصه های تفکر یک جانبه گرایی است. یکی از عواملی که تفکر تهاجمی نومحافظه کاران را نشان می دهد این است که آن ها معتقدند قدرت بالایی دارند و برای ایجاد تحولات دمکراتیک کاملا کارآمدی لازم را دارند. فروپاشی شوروی، آمریکا را به قدرت اول تبدیل کرد. بوش پدر در ژانویه 1993، دربرابر کنگره اعلام کرد: جهانی که روزگاری به دو اردوگاه تقسیم شده بود، امروز یک قدرت فائق می شناسد که همان ایالات متحده آمریکا است. در این زمان مقابله با گروه ها و نیرو های اسلام گرا به شکل جدی تری شروع و اسامی تعدادی از کشورهای اسلامی در لیست تروریست ها قرار گرفت.
برش هایی از کتاب:
در صفحه 62 کتاب آمده است:
حادثه ی یازدهم سپتامبر فضای لازم را برای تحقق اندیشه های یک جانبه گرایانه و تهاجمی نومحافظه کاران آمریکا فراهم ساخت. هرچند مکررا انجام این اقدام تروریستی به نیرو های خارج از آمریکا به رهبری بن لادن نسبت داده می شد، اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد داشتند خود مقامات آمریکایی با نقشه ای از قبل طراحی شدهد به منظور ایجاد فرصت برای اهداف خود، عامل انفجار ها بوده اند.
در صفحه 139 کتاب می خوانیم:
پیروزی سریع آمریکایی ها در بازپس گیری کویت، عملیات کوزوو و شکست دادن طالبان باعث شد که نومحافظه کاران تغییر رژیم در عراق را نیز ساده بپندارند. فوکویاما می گوید در مورد مسئله ی سلاح های کشتار جمعی در عراق به شدت غلو شده بود.
در صفحه 233 کتاب آمده است:
«از یازدهم سپتامبر 2001 به بعد، منطقه ی خاورمیانه برای آمریکایی ها به منطقه ای برای امنیت ملی این کشور و حتی مهم ترین منطقه ی مرتبط با امنیت ملی آمریکا از نظر سیاسی مبدل شده است. از دید واشنگتن، کشور های این منطقه مبدل به کشور های صادرکنندگان تروریسم هستند. به همین خاطر آمریکا نه تنها تغییر در رژیم های منطقه، بلکه اصلاحات در بطن این کشور ها را خواستار است»
