تعهدی که راه انحصاری «تخصص» در پزشکی است!/ دانشجویان این «تعهد» را ظالمانه می‌دانند

خبرنامه دانشجویان ایران: «آینده شغلی دانشجویان پزشکی در ابهام» شاید این بهترین عنوان برای حال و روز این دانشجویان پس از گذراندن دوره عمومی و رفتن به دوره تخصص باشد و شاید آن روزی که نتیجه کنکور سراسری برای این دسته از دانشجویان اعلام شد و پدر و مادر آنان از اینکه فرزندشان «دکتر» خواهد شد، هیچ گاه فکر نمی کنند حداقل تا 40 سالگی باید صبر کنند تا برای خودشان «کسی» شوند.

به گزارش خبرنگار صنفی- آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در کنار سایر مسائلی که متوجه دانشجویان پزشکی است اما موردی که الان خیلی حساس شده و رزیدنت ها و متخصصین در دانشکده های پزشکی معترض آن هستند، مسئله مهم تعهدی است که وزارت بهداشت در بدو ورود به دوره رزیدنتی یعنی تحصیل دوره تخصص می گیرد و بدون آن ثبت نام، ممکن نیست و مسئله دیگر شرایط شغلی و کاری و درآمدی رزیدنت هاست.

ماجرا از این قرار است که به گفته دانشجویان پزشکی، بر خلاف همه جای دنیا، تحصیل دوره تخصص در کشور ما شغل محسوب نمی شود و دانشجو در این دوره، همچنان دانشجو است. این در حالی است که دوره تحصیلی تخصص رشته های غیر پزشکی، همان تحصیل در دانشکده و سر کلاس رفتن و درس خواندن است اما برای دانشجویان پزشکی دوره تخصص یعنی آن دانشجو با نظارت سیستمی بالاتر از خودش، چهار سال در بیمارستان کار کند و در این کار کم کم تجربه و معلومات کسب کند تا زیر نظر اساتید، خودش متخصص شود. یعنی شکل تحصیل به صورت کار کردن است.

یک دانشجوی پزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران» در این باره گفت: از این تحصیل، درآمدی عاید بیمارستان می شود. خب بیماران در بیمارستان چطور درمان می شوند؟ رزیدنت در بیمارستان حضور دارد و درمانشان می کند (مخصوصا کشیک ها که در ساعت شب و زمانی که اساتید حضور ندارند، رزیدنت ها ویزیت می کنند، آزمایش درخواست می کنند، خودشان اتاق عمل می برند، جراحی می کنند) و بابت این ویزیت بیمار، درآمدی عاید بیمارستان می شود.

وی ادامه می دهد: چیزی که به دانشجو در این مدت داده می شود، حقوق نیست و در قبال این خدمات رزیدنت، یک کمک هزینه عایدش می شود اما این دوره سابقه کار حساب نمی شود، سایر مزایای شغل بودن را ندارد.

وزارت بهداشت اما با این توجیه که در این مدت دانشجو به ازای تحصیلش شهریه ای پرداخت نکرده و تحصیل رایگان انجام داده است، تعهد می گیرد که وی دو برابر دوره تخصص در خدمت این وزارت خانه باشد.

یک دانشجوی دوره تخصص در این باره می گوید: این تعهد در حالی است که وزارت بهداشت این را نمی بیند که بابت این تحصیل و این درآمدی که برای بیمارستان حاصل شده، دانشجو چیزی دریافت نکرده است و فقط این را می بینند که به ازای تحصیل شهریه ای پرداخت نکرده و تحصیل رایگان انجام می دهد.

این تعهد به قانونی باز می گردد که مطابق آن (لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی) دانشجویان و هنرجویانی که به خواهند از آموزش رایگان در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی داخل کشور استفاده نمایند مکلفند برابر‌مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده‌اند در ایران خدمت نمایند. در صورت استنکاف از انجام تمام یا قسمتی از خدمت مذکور باید هزینه تحصیلات‌رایگان را تمام یا به تناسب مدتی که خدمت نکرده‌اند به دولت به پردازند.

برداشت دانشجویان پزشکی از این قانون این است که «دانشجویی که تحصیل رایگان انجام داده باید در کشور کار کنند، چه برای دولت، چه برای خودشان، یا برای بخش خصوصی و از این تحصیلی که در کشور کرده استفاده ای بدهد  و اگر این کار را نکرد موظف است شهریه ای را پرداخت کند» و سپس با مقایسه ای با وزارت علوم مدعی می شوند «این کاری است که الان وزارت علوم انجام می دهد یعنی فارغ التحصیلی می آید و می گوید مدارکم را می خواهم. وزارت علوم مثلاً می گوید شما چقدر در کشور کار کرده اید؟ ( چه بخش خصوصی، چه برای دولت، چه برای خودش) یا حتی گواهی می آورد که این مدت  کار کرده ام و مدرکش را می دهند. یا حتی اگر بتوانند ثابت کنند که کار متناسب به آن ها در کشور وجود نداشته است باز هم مدرک وی را خواهند داد اما وزارت بهداشت در بدو ورود به تحصیل دانشجو، تعهدی می گیرند که دو برابر مدت تحصیل این افراد برای وزارت بهداشت کار کند و درهر جایی و هر شرایطی که وزارت بهداشت تعیین کرد»

پارادوکس وزارت بهداشت

آنچه در این بین قابل تامل است رفتار متناقض وزارت بهداشت در این خصوص است.

دانشجویان پزشکی با دو قانون مواجه اند: 1- قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان (که طبق آن دانشجویان پزشکی پس از گذراندن دوره عمومی مکلف‌اند حداکثر مدت24 ماه اول پس از فراغت از تحصیل خود را در داخل کشور و در مناطق مورد نیاز بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تشکیلات تابعه آن خدمت‌نمایند) 2- تعهدی که وزارت بهداشت با استناد به آن (لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی) در دوره تخصص، دانشجویان را مکلف به خدمت دوبرابری می کند.

قانون اول (که همان خدمت سربازی دانشجویان پزشکی است) مورد اعتراض خیلی ها و حتی شخص وزیر بهداشت قرار گرفت. آقای دکتر هاشمی در مصاحبه ای تاکید کرد که "بله در مناطق محروم، نیاز هست ولی دلیل نمیشود که اجبار کنیم و این ظلم دارد اتفاق می افتد!" اما در خصوص قانون دوم که برداشت وزارت بهداشت است، اعتراضی از جانب مسئولان وزارت بهداشت انجام نمی شود!

لایحه قانونی اصلاح مواد 7 و 8 چه می گوید؟

‌ماده 7 - دانشجویان و هنرجویانی که به خواهند از آموزش رایگان در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی داخل کشور استفاده نمایند مکلفند برابر‌مدتی که از تحصیل رایگان استفاده کرده‌اند در ایران خدمت نمایند. در صورت استنکاف از انجام تمام یا قسمتی از خدمت مذکور باید هزینه تحصیلات‌رایگان را تمام یا به تناسب مدتی که خدمت نکرده‌اند به دولت به پردازند.

‌ماده 8 - دانشجویان و هنرجویان دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارتخانه‌ها و مؤسسات عام‌المنفعه که برای خدمت در‌دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکتهای مذکور آموزش می‌بینند، مکلفند طبق تعهدنامه رسمی که در بدو ورود برابر مقررات مربوط از آنان اخذ‌می‌شود تعهدات خود را انجام دهند.

اصل اصل 30 قانون اساسی می گوید: دولت موظف است تحصیل رایگان را در حد دوره متوسطه و تحصیلات عالی رایگان را درحد خودکفایی کشور برای تمامی اقشار کشور فراهم کند.

برداشت دانشجویان از قوانین فوق به صورت ذیل است:

«ماده8  مربوط به همان بورس هایی است که اتفاق می افتد و ممکن است شرکتی و سازمانی و وزارت خانه ای برای تأمین پرسنل خودش بورس کند و هزینه تحصیل دانشجو را پرداخت می کند وکاملاً مشخص است که وزارت علوم و بهداشت و آموزش و پرورش موظف به آن اصل 30 هستند اما وزارت بهداشت دوره تحصیل تخصص را در همین ماده 8 می بیند در صورتی که هر فرد منصفی می داند که این اصل برای جایی است که کار اصلی اش آموزش است، یعنی وزارت علوم تحصیل رایگان فراهم می کند و مثلاً برای تأمین هیئت علمی هم اضافه بر آن که تحصیل رایگان را فراهم کرده است یک عده را بورس می کند اما وزارت بهداشت آموزش رایگان را فقط در دوره عمومی انجام می دهد و برای دوره تخصص به شکل ماده 8 است.»

این تعهد باعث شده است مثلا در تخصص دندان پزشکی که دانشگاه آزاد هم ارائه می کند و شهریه هم می گیرد، در یک آزمون مشترک با دانشگاه های وزارت بهداشت، نمرات قبولی این مورد بالاتر است یعنی مردم دوست دارند تحصیل شهریه دار دانشگاه آزاد بروند اما تحصیل رایگان در دانشگاه های معتبر وزارت بهداشت نکنند. این نشان می دهد که تحصیلی که وزارت بهداشت با تعهد اجازه می دهد مسلماً رایگان نیست چون قیمتش همان  دو برابر کار کردن برای وزارت خانه است.

متن این تعهد به شرح ذیل است: دانلود

"ضمن عقد خارج متعهد و الزام می گردم:

1- در رشته تحصیلی، تحصیل کنم و تحصیلم را به پایان برسانم و حق تغییر رشته را ندارم و صرفاً هم به امر تحصیل بپردازم.

2- بلافاصله بعد از دوره تحصیلی خود را به وزارت بهداشت و درمان معرفی می کنم و براساس قوانین مربوط و مصوبات شورای آموزش پزشکی و سایر ضوابط مصوب وزارت بهداشت به میزان حداقل نیم و حداکثر دو برابر مدت تحصیل با استفاده از ضروب مربوطه در هر محل که وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی تعیین کند خدمت نمایم."

دانشجویان معتقدند: این تعهد حتی خلاف آیین نامه اجرایی تحصیل جوانان ایرانی است، یعنی حتی اگر هم می خواهد براساس ماده 8 نیرو بگیرد. در همان قانون ماده 8گفته شده است "دانشجویان این ارگان ها مکلف هستند طبق تعهدنامه رسمی در بدو ورود برابر قانون و مقررات از آنها اخذ می شود، تعهدات خود را انجام دهند. در آگهی پذیرش دانشجو برای این نوع مؤسسات باید شرایط تحصیل و کیفیت و ضمانت اجرایی تعهدات قید شود" یعنی وقتی آگهی برای ثبت نام می کند باید مشخص باشد که چه تعهدی می دهی و باید کیفیت اجرای تعهدات پیدا شود اما این کیفیت مشخص نیست و هر چیزی باید الان مشخص باشد نه این که بعداً هر زمان خواست در آن تغییر دهد.

جالب اینکه اگر دانشجویی این تعهد را امضا نکند، اجازه تحصیل ندارد و نمی تواند تخصص بگیرد.

یک دانشجو در اعتراض به این مورد می گوید: واقعا چه فرقی هست بین فارغ التحصیلان رشته های علوم پزشکی با غیر علوم پزشکی، که وزارت علوم می آید با یک گواهی از کاریابی که فرد کار پیدا نکرده، حالا این گواهی چه قدر صحت دارد؟ یا نه بماند، مدارکش را تقدیمش می کند اگر همان هم نباشد فرد فقط موظف است در کشور برای خودش کار کند،  اما برای تحصیل در دوره های تخصصی پزشکی، باید یک همچین تعهد یک طرفه و ظالمانه ای امضا بشود.

با این حساب اگر کسی 18 سالگی کنکور قبول شود و وارد رشته پزشکی شود تا اتمام تحصیل حداقل 40 ساله خواهد بود! (و احتمالا مجرد چرا که تا این سن عملا از انجام امور شغلی و کسب درآمد ناتوان است)

در دروه پزشکی ابتدا هفت سال تحصیل می کنند. دو سال بعد از هفت سال قانون خدمت پزشکان و پیرا پزشکان به نام طرح است. با این حساب 9سال می شود. اگر بلافاصله دوره رزیدنتی قبول شود، چهار سال هم دوره رزیدنتی می شود. دو برابر دوره رزیدنتی یعنی هشت سال دوره خدمت است. 21 سال بعد از ورود به دوره پزشکی یعنی در 39 سالگی درس تمام می شود و می تواند برای خودش کار کند. یعنی این دوره 21 سال طول می کشد.  تمام  مدت دوره رزیدنتی یک شخص متاهل که می خواهد تخصص بگیرد چهار سال با حقوق حدود 600 هزار تومان کار می کند!

دانشجوی دیگری در این خصوص می گوید: این فرد باید ارث پدری بزرگ داشته باشد که خرج زندگیش تامین شود چراکه دوره رزیدنتی به حدی سنگین است که کار اولا ممنوع است ثانیا اگر ممنوع نبود نمی شود کار انجام داد چون دوره بسیار پر حجم و سنگینی است. اگر این شخص کسی باشد که نخواهد بعد 39 سالگی جبران کند و به ازای این سال ها از مردم پول اضافه تر بگیرید، یک سرخوردگی در ذهنش برای همیشه باقی می ماند. تعداد ناچیز یزشکانی که زیر میزی می گیرند اگر علت را جویا شوید همین دلایل را می آورند. در صورتی که اگر دوره تحصیل هم یک در آمد مناسب داشت و زندگی اش تامین می شد بعد دوره تحصیل این طور طلبکار نمی شد. 

«خبرنامه دانشجویان ایران» آماده انعکاس نظرات مسئولین وزارت بهداشت در این خصوص است.